Vísir - 12.04.1945, Blaðsíða 2

g . . - -______________VIS T R __________|________________________Fimmtudagirin 12. apríl 1945.
1 n D 1 n II fl 171 H n ■ B nn 1 r i r i w n ii i
1 r í II 1 H II ii r i H §t i H un i i c i m ii n i
SteinsfóEpar í síma og rafmagnslínur eru óðum að ryðja
sér til róms.
Em lítið dýrari, ext traustari en tréstólpar.
Viðtal við Ólaf Tryggvason verkfræðing.
I ársbyrjun 1944 tók hér! í liasti. VerSiir oítast að koma
I | linunum í lag svo íljott sem
til starra verksmiöja, erjimnt er hverníg sem viðrar.
steypir stólpa fyrir raf- Slíkar viðgérðir verða oft
w ' v I bæði dýrar os tafsamar af
fnagnslinur, simalmur og ee]i]egHjn 4sfæðuni. Hvaö
sinnig til notkunar sem steinstólpana snertir eru þeir
uppihaldsstólpa í götulýs- mildu öruggari í þessum efm
ingum.
Sfölpar af þessari gerð eru
algengir erlendis en hafa ekki
verið notaðir fyrr hér á landi
en að framleiðsla var hafin á
þeim á síðasta ári.
Vísir hefir átt tal við Ólaf
Tryggvason verkfræðing, en
hann er framkvæmdastjóri
verksmiðjunnar, sem fram-
leiðir stólpana.
Erlend reynzla
af steinstólpum?
— Hinir fyrstu stólpar af
þessari gerð, segir Ólafur,
sem notaðir voru í rafmagns-
linur í Evrópu munu hafa
verið gerðir í Frakklandi árið
189(5. Voru þeir ennþá í .notk-
un er síðast var vitáð. í
Þýzkalandi voi'u margai’ raf-
magnslínur sem honriar voru
uppi af steinstólpum af þess-
ari gerð fvrir sti'ið og í
Baridaríkjunum liafa þessir
steinstólpar verið notaðir i
rafmagnslínur i stórum stíl
allt frá 1905.
Sú reynzla sem fengin er
af þessum steinstólpum viðs-
vegar um heim er mjög góð.
Ber öllum saman um að þeir
muni eiga mikla framtíð fyr-
ir sér. Hefir notkun þeirra
aukiz tjafnt og þélt og þeir
verið notáðir í fleiri og
fleiri löndum. í Þýzkalandi
voru um 1(50 rafveitur árið
1932 sem notuðu eingöngu
stólpa af þessari tégund. Á
Norðurlöndum hafa stein-
steyptu stólparnir náð tals-
verðri útbreiðslu þó ekki eins
mikilli og i Þýzkalandi og i
Bandaríkjunum.
Ending steinstólpa
miðað við tréstólpa.
— Þótt ekki sé fengin
meira en um 50 ára reynzla
fyrir steinstólpunum munu
þó allir sem fjallað hafa um
þau mál vera sammála um að
ending þeirra sé margföld
samanborið við tréstólpa,
sem notaðir eru til sömu
hluta. Styrkleiki steinsteypu
vex yfirleitt með aldrinum,
en styrkleiki tréstólpa minnk-
ar að sama skapi eftir jivi
sem þeir eldast. Venjulega
brotna þeir eftir nokkurn
árafjölda eða verða svo léleg-
ir að þeir verða að endurnýj-
ast. Venjulega bila eða brotna
tréstólparnir í slórviðrum
eða þegar versl gegnir af öðr-
um orsökum. Er erfitt að
gera við línur, sem bila þegar
svo stendur á og geta þvi
þannig bilanir of t vahíið mjög
tilfinnanlegu tjóni. ITér er
reynzlan þannig, að tréstólp-
arnir bila venjulega í ofviðr-
um i skammdeginu, þegar
rafmagnsnotkun er mikil og
erfitt er að gera við línurnar
um og hafa yfirleitt reynzt
muri traustari en tréstólpar i
öllum veðrum við öll mögu-
leg tækifæri.
Kostnaður við
steinstólpalínur ?
— Allsstaðar þar sem stein-
stólpalínur eru notaðar er-
lendis er gert ráð fyrir að
j.ær verði nokkuð dýrari í
fyrstu en tréstólpalínur. Er
yfirleitt ekki um jiað sakast
og þykja þeir margborga sig
samt vegna minni viðhalds-
koslnaðar, meira rekstrarör.
yggis og meiri endingar. Hér
á landi verður að kaupa tré-
stólpa erlendis frá þar sem
við höfum enga skóga sem
unnt er að fá nógn burðar-
sterk tré úr. Verður oftast aö
flytjá slika stólpa langt að
með ærhuni kostnaði. Þrátt
fyrir nokkurn verðmun hefir
þeim þjóðum sem liafa nóga
skóga jiótt margbörga sig að
nota heldur steinstólpana én
tréstólpana. Má þar til dæmis
nefna hina miklu útbreiðslu
þessara stólpa í Þýzkalandi.
Hefir reynzla Þjóðverja og
annara leitt i ljós að stein-
stólpalinurnar eru mun ódýr-
ari en tréstólpalinurnar þegar
allt kemur til alls.
Gerð steinstólpanna.
— Stólparnir eru steyptir
mcð svokallaðri þeytisteypu-
aðférð. Mót með stólpunum
er látið snúast í jiar til gerð-
um véium en við j>að j>eytist
steypan vegna miðflóttaafls-
ins út að veggjum mótsins.
Þessi aðferð hefir ekki verið
notuð frá upphafi við gerð
stólpanna en var tekin upp
j þeim tilgangi að fá stólpana
hola innan til að j>eir yrðu
léttari í flutningi. En brátt
kom í ljós, að annar kostur
eins mikilsverður fylgdi ]>ess-
ari steypuaðferð, sem sé sá,
að steypan varð margfalt
]>éttari og sterkari en áður.
Eftir að steinstólparnir hafa
liarðnað um mánaðartíma
eru jieir orðnir fullkomlega
hæfir til notkunar.
Flutningur og kostnaður
við uppsetningu.
— Á fyrsta starfsári hinnar
íslenzku sleinstólpaverk-
smiðju hefir fengizt mikils-
verð reynzla um styrkleika og
sveigjanleika stauranna og
ennfremur um flutning
þéirra og uppsetningu.
iiíá j>ví eina ári, sem vej-k-
smiðjan liefir starfað liefír
hún framleitt uni 300 stólpa
af ýinsum gerðum, þar á
írieðal allmarga stólpa til
götulýsinga. Fyrslu stólparn.
ir fóru til ísafjarðar. Var
j>eim skipað hér um ’borð i
skip með venjulegum vinnu-
brögðum. Varð ekkert óliapp
níeð þá að neinu leyti. Sann-
aðist við þcssa flutninga að
eins auðvelt er að 'flylja stein-
stólpana með skipum og tré-
stólpa.
Siðan hefir fengizt reynzla
i þessum efnum, m. a. í sam-
bandi við Keflavíkurlínuna.
Eru steinstólpar i línunni frá
Vogavík til Keflavikur um 11
km. langa leið.
Svíar smíða smáflugvél, sem getur
ffogið 1700 kílómetra viðkomulaust
Byrja framleiðslu á nýrri gerð af orustuflugvélum.
Sænskar flugvélaverk-
smiðjur hafa smíðað litla
flugvél, sem ætluð er til
einkaeignar og þykir furðan-
lega góð.
Hún er ætluð einum manni,
er smíðuð úr tré og tiltölu-
lega lítil, því að vængjahafið
er aðeins 6.82 metraf, en
lengd skrokksins 5.80 m. En
þrátt fyrir smæðina má segja,
að þetta sé flugvél til lang-
ferða, því að hún getur flog-
ið 1700 km. án þess að taka
nýjar eldsneytisbirgðir. Er
það lengri leið en flugvélar
af líkri gerð hafa getað flog-
itj áður.
Hreyfillinn er aðeins 60
hestöfl, sem gefur flugvélinni
200 km. meðalhraða og gerir
henni mögulegt að komast
upp í 7.500 metra (ca. 25.000
feta) hæð. Sé ýlugvélinni
steypt niður nær húri undra-
verðum liraða eða 580 km. á
klst., en það gerir að verkum,
að hægt er að nota hana til
fyrir
Ol’-
framhaldskennslu
ustuflugmenn.
Sænsku flugyfirvöldin hafa
skoðað flugvélina og lokið
lofsorði á liana.
Ný orustuvél.
Þá hafa verksmiðjur
Svenska Aeroplan A/B bvrj-
að framleiðslu nýrrar gerðar
orustuflugvélar. Hún hefir
tvöfalt stél, líkt og amerísku
Lightning-vélarnar, en hreyf-
illinn er i miðbúknum, að
baki flugmanninum, og snýr
skrúfan aftur, svo að hún ýt-
ir flugvélinni áfram í stað
þess að í flestum flugvélum
er skrúfan látin draga þær
áfram.
.Þessi tilhögun á hreyflin-
um og skrúfunni héfir það í
för með sér, að liægt er að
hafa mun meira af skotfær-
um og byssum í trjóriu vélar-
innar og auk þess nýtur flug-
maðurinn betra útsýnis. —
Ný iðngrein
Fyrir nokkru skýrði Vísir frá nýrri iðngrein hér á landi,
sem vafalaust mun eiga mikla framtíð fyrir höndum, en
það er sagarblaðabrýnsla Baldvins Jónssonar á Laufásvegí
19 liér í bænum. Á myndinni hér að ofan sést starfsmaður
á verkstæðinu vera að skrúfa gapila og ónýta handsög
fasta í viðgerðarvélina, og eftir örlitla stund stund er hún
orðin sem ný.
Ryð veiduz maigia milljaiða kióna
tjóni á áii hveiju.
Svíar rannsaka orsakir og varnir.
Hvað veldur ryð miklu
tjóni á mannvirkjumi árlega?
Mörgum milljörðum dollara
í öllum heiminum.
í Bandarikjunum einum er
(jón af völdum ryðs áætlað
um 2000 milljónir dollara á
ári hverju. I fjölmörgum
löndum er unnið að því af
kappi að finna ráð til ryð-
varna og starfa Svíar m. a.
að þessu kappsamlega. Þeir
áætla sitt tjón af þessum
völdum 20—30 milljónir s.
kr. á ári.
Það er alllangt siðan rann-
sóknastofa, sem starfar í
þágu iðnaðarins, hóf ryð-
rannsóknir sínar. Er einkum
unnið að rannsóknum á
skemmdum á stáli af völdum
ryðs. Hefir stofan komið fyr-
.ir mörgum stálplötum hingað
og þangað í borgum og úti um
sveitir, jafnvel uppi i fjöllum,
þar sem vindar og veður leika
um þær undir eðlilegum
kringumstæðum. Áður en
plöturnar voru settar upp,
voru sumar þeirra málaðar,
en við flestar höfðu verið
notuð efni, sem áttu að verja
ryði. Þær eru t. d. málaðar við
mismunandi hitastig og með
ýmsum aðferðum.
Rannsóknir þessar hafa
nú staðið yfir í sex ár og eru
gerðar undir umsjá tveggja
verkfræðinga, Iiárlin og
Laurell, sem verða að rann-
saka nærri þúsund plötur
einu sirini árlega. Eru plöt-
urnar vegnar, myndir teknar
af þeim og yfirborð þeirra
grandskoðað. Þótt rannsókn-
irnar liafi slaðið svona lengi,
geta verkfræðingarnir ekki
Flugvél þessi liefir vcrið
nefnd J—21.
Yfirleitt hefir flugvélaiðn-
aði Svía fleygt rnjög fram á
stríðsárunum. Smíða þeir nú
flugvélar af mörgurn stærð-
um og gerðum og eru sumar
þeirra sænskar á allan hátt.
(SIP).
kveðið upp neinn endanlegan
úrskui’ð.
Borgaloft og sjávar-
selta skaðlegust.
Sitt af liverju hefir þó
komið í ljós, sem læra má af.
Það er t. d. ljóst að ryð er
mest þar sem valn getur setið
um kyrrt. Neðri flötur er
einnig verr leikinn en efri
flötur. Plata, sem er lóðrélt,
ryðgar eins mikið og efri lihð
láréttrar plötu, en sé platan
lóðrétt þá er nokkurn veginn
jafnmikið ryð móti suðri sem
norðri. •
Framh. á 6. síðu
Emiriton — nýtt raf-
magnspianó.
Tveir Rússar, annar verk-
fræðingur en hinn hljómlist-
armaður, hafa smíðað nýtt
hl joðfæri.
Það er kallað „emiritori* á
ensku og líkist litlu píanói.
Tónsvið þess er mjög vitt,
svo að hægt er að láta heyr-
ast í því eins og fiðlu eða
trombon.
Annar u]>pfinningamaður-
inn er A. Rimsky-Korsakov,
sonarsonur tónskáldsins
fræga. Það er hann, sem
er verkfræðingurinn.
26 hús njóta sömu
miðstöðvar.
Stærsta miðstöðvarkerfi á
Norðurlöndum, sem hitað er
með eldiviði, er í einu út-
hverfi Stokkhólms.
Það sér 26 íbúðarhúsum
fyrir hita og er dælt hvorki
meira né minna en 180,000 1.
af heitu vatni um leiðslurnar
á hverri klukkustund. Vatnið
kólnar 3—4 stig á leiðinni til
þess liússins, sem lengst er í
burtu. Vegalengdin er um 800
m. Vegna kolaskorts er við-
ur notaðúr og eyðast 10,000
leningsmetrar árlega. (SIP).