Vísir - 14.08.1945, Blaðsíða 6

<6
V I S I R
Þriðjudaginn 14. ágúst 1945
Pétur mikli —
Framh. af 2. síðu.
að hanri viidi í'yrir hvern
jnun æfa sig í þeirri list á
.samfylgdarmönnum sínum.
Öðru sinni fékk hann áhuga
á að læra að grafa í kopar
og var ekki énSegður fyrr en
hann var búinn að læra þá
Jist til nokkurrar lilítar. Eitt
..sinn var hann viðstaddur lík-
.skurðar-athöfn og þótti mik-
jð til koma, en þegar cin-
liverjir fylgdarmanna hans
Jétu i Ijós viðbjóð sinn á
þéssu athæfi, skipaði
|(eim að bíta í búkinil, sem
verið var að kryfja. Þegar
hann sá sögunarmyllu í
fyrsta sinn, fýsti hann mjög
að vita öll deili á henni, og
■eins vijr, þegar honum var
.sýnd silki-verksmiðja. Svo
var mikill áhugi hans á þvi
„galdraverki“, að við sjálft
lá að það yrði lians bani, er
hann ætlaði að stöðva hjól í
-einni vélinni með handafli.
Vindmyllurnar, sem Holland
cr enn frægt fyrir, voru hon-
um ótæmandi efni til undr-
unar og aðdáunar.
kirkjunnar, sem rökuðu sig.
Fólkinu var sagt, að inn-
ganga í himnaríki mundi
verða bönnuð þeim, sem
þangað bæri að garði skegg-
lausa. Yfirbiskupinn lýsti þvi
yfir, að ekki gæti talizt að
lengur væri mannsmynd á
þeim manni, sem rakaði af
sér skeggið. En Pétur gerði
þessum kreddum fljót skil.
Klippir af þeim
skeggið.
Þegar hann kom heim,
komu liöfðingjar landsins í
lieimsókn til hans, til þess að
hann’yotta honum hollustn sína.
Meðal þeirra, sem fyrst bar
að garði, var Stein mar-
skálkur. Að loknum venju-
legum kveðjusiðum, greip
Pétiir skæri,' og tók þegar og
umsvifalaust að ldippa slcegg-
ið af marskálkinum. Og
né sjóhernum, fyrr en hann
hafði unnið til þeirra, stig
af stigi. Hann vildi með þessu-.
gefa fordæmi um það, að
menn yrðu að vinna til nafn-
bóta með afrekum sínum, í
stað þess að þiggja þær að
gjöf.
Reiðiköst Péturs.
Pétur þjáðist alla æfi af
einskonar flogaveiki, eða ó-
stjórnlegum bræði-köstum.
Eflaust hafa þegsi lcöst i’itt
skylt við þá taugaveiklun,
sem orsakaði gretturnar í
andliti hans, en sagt var að
þessi taugaveiklun væri af-
leiðing af ógnarótta, sem oft
hafði gripið hann á bemsku-
árunum, þegar mestar voru
rósturnar í umhverfi hans.
Eina manneskjan, sem nokk-
[ur sefandi álirif gat á liann
haft, Jjegar þessi köst sóttu
sönm útreið fengu þeir, sem að honum, var Katrin, síðari
næstir komu. Þegar kom að.kona hans. Enginn efi — '
ííoðið til Englands.
Vilhjálmur þriðji varð til
þess að upp komst um dul-
gerfi Péturs og afleiðingin af
því varð sú, að honum var
boðið til Englands, til þess
að kynna sér skipasmíðar
þar. Dvaldi hann þá meðal
annars í Sayes Court, en þar
átti þá heima söguritarinn
John Evelyn, í Deptford við
Thames. Þar hélt hann áfram
námi sínu í siglingafræði, í
„skipasmíðastöð konungs“,
og fræddist um sitt hvað,
.sem á liafði skort í Hol-
landi, þar sem aðferðir ýiys-
ar voru l’rumstæðari og síð-
ur byggðdr á vísindum.
Þarpa réði hann einnig
marga iðnaðarmenn til verk-1
legra framkvæmda, ' sem
Jiann liafði í hyggju í Rúss-
landi, og gerði samning við
:.markgreifann af Carmarthen
urn innflutning tóbaks til
Rússlands, en klerkastéttin
þar í landi hafði um larigt
.skeið litið reykingar illu
auga og talið löst, sem Pét-
ur var þó ákveðinn í að
hvetja til engu að síður. Car-
imarthen óttaðist afskipti yf-
irbiskuþsins af þessum inn-
flutningi, en Pétur hclt þvi ;inanakiS.
Jnns vegar fram, að það væri
verlcsvið þess heiðursmanns
um trú manna, en
að hnýsast í toll-
foringjum sjóliðsins, var
hirðfíflinu falið rak.ara-„em-
bættið“. Upp frá því var öll-
um Rússum, að prestunum
undanskildum, fyrirslcipað
að raka sig, og voru háar
fésektir lagðar við, ef þeirri
slcipun var eklci hlýtt. Sömu
úti'eið félck fatnaður manna,
sem þá var í tízlcu í Rúss-
landi, enda var hann efnis-
milcill og óhentugur, og gest-
ir Péturs voru fljótir að átta
sig á því, hverjar viðtökur j aði hann a
þeir fengu hjá honum, ef þeir lesa, en þó
lcæmu til hans búnir að
fornri venju. Enda var gefin
út aðvörun um það, að menn
mættu eiga á illu von, ef
þeir tækju eklci upp tízku þá,
sem viðgengist í Norðurálfu
um klæðatíurð. Það var eng-
um blöðum um það að fletta,
að Pétur hafði komið heim
aftur gagnsýrður af vestræn-
um hugmyndum.
■að liirða
eklci lútt
.skýrslur.
Sætti sig ekki við
mdstöðu.
Sá ljóður var á
Konur og karlar
i jafnrétthá.
Næsta skref hans var það,
að uppræta liina fornu venju
um teremið, og skyldu konur
og lcarlar upp frá þvi um-
gangast sem jal'ningjar. Þetta
tíafði að vísn áður þekkzt um
nokkurt slceið í Slovoda, eða
útlendingahverfinu í Moskvu
og jafnan notið verndar Pét-
urs, — en hvergi annarstað-
ar í llússlandi. Siðirnir í Slo-
j voda slcvldu nú upptelcnir um
iaUt landið. Eins var um al-
þvi var breytt, og |
skyldi nú ár hvert byrja tíinn
1. janúar, eins og í öðrum
löndum Norðurálfu, en í
Rússlandi hafði áður tíðkazt
að árið byrjaöi hinn 1. sept-
ember. Það íætur að líkum,
að þessar róttælcu
ar vöktu elcki all-litinn upp-
skapgerð! steit. Þó var breytingunni,
Péturs, að hann hafði, eins sem nú varð á lcjörum
og titt er um einvaldsherra,1 kvenna, vcl fagnað yfirleitt
íekið að erfðum rílca til- af þeim sjálfum, og sömu-
hneigingu til þess að beita leiðis fagnaði mikill ljöldi
■ akmarkalausu valdi. Hann1 landsmánna því, þegar tó-
setti elckert fyrir sig, - þegar1 Jiaksbannið var afnumið. —
liann mætti andstöðu og lét Hinsvegar voru hinir „rétt-
þá kné fylgja kviði, Júklaust. | trúuðu“ álcaflega hneykslað-
Þegar hann kom heim aftur ir á þessu nýjunga-brambolti
ii! Rússlands, byrjaði hann|Pétúrs, og þá elcki síður á
á því að þjarma að Streltsi-( því, livað liann var léttúðugur
nnum og beitti til þess að- að þeirra viti, og var fárast
ferð, sem heita mátti mann- yfir því, hátt og í liljóði, að
dráp í stórum stíl. Þegar hann misbyði virðingu sinni
hann þóttist hafa náð til- j freklega, með þvi að umgang-1
gungi síniu.n á þessu , sviði, jast alþýðu manna sem jafn-
tok hanri sér fyrir hendur, ingja þcirra. Og vissulega var
áð manna Rússa, að því erjhanri að eðlisfari alþýðleg-
.snerti klæðaburð þeirra, og1 astur allra einvaldsherra, og
var það t. d, venja hans að
yelja sér óæðri sæti, en láta
er a
því,' að hún mun hafa haft
talsverða hæfileika til dá-
feiðinga. 1 þessum köstum
þjáðist Pétur ákaflega af
höfuðverk. Waliszewski,
söguritari hans, segir, að ým-
ist hafi hann þá verið magn-
laus eða hann hafi gripið svo
afskapleg bræði, að líkast
var algerðu brjálæði, og
flýðu liann þá hver sem bet-
ur gat, nema Katrín. Hún iét
sér hvergi bregða, én ávarp-
sínu máli, blíð-
um leið all-ein-
arðlega, 00 það var eins og
að rödd hennar sefaði hann.
Síðan tók hún höfuð hans
milli handa sér straúk það
blíðlega og renndi fingrun-
um í gegnum hár hans. Sofn-
aði hann þá venjulega fljót-
lega og svaf vært við barip
hennar. Síðan sat hún þann-
ig, hreyfingarlaus, tvær cða
þrjár klukkustundir, og beið
tíatans, sem jafnan var vís
el’tir blundinn. Og þegar Pét-
ur valcnaði, var tíann vcnju-
lcga 'daður og hress.
Narva og Poltava.
Vér höfum sérstalca ástæðu
til þess nú, að minnast Pét-
urs, sem þess manns, sem
varð til bess að leiða Rúss-
lánd inn í samfélag Evrópu-
þjóðanna, þó að Rússar sjálf-
ir væru þá harla ófúsir til
þess. Milcinn hluta fyrri
lielmings stjórn.uára lians
geisar styrjöldin út af rikis-
erfðum á Spáni. Stýrjöldin
milli bandamanna og Frakk-
lands, og sigrar Marlbor-
oughs ýfir Lúðvíki f jórtánda
uerast samtímis því, sem
Péturs á í styrjöld við Karl
tólfta Svíakonung, styrjöld,
breyting- sem hófst með óförum rúss-
'neska hersins við Narva, en
!síðar lauk með ósigri Svía
við Poltava, 1709. Um nolck-
urt skeið voru fleiri lönd
flækt í þessa styrjöld, svo
sem Pólland, Saxland, Dan-
mörlc og Prússland, og styrj-
öldin hélt áfram í hrotum,
löngu cftir að deilan milli
Breta og Frakka var útkljáð
með friðarsamningunum í
Utreeht, og jafnvel löngu eft-
ir að sigurinn við Poltava
hafði leitt í ljós, hversu von-
laus aðstáða Svía var.

Næturlæknir
er í Læknavarðstofunni, simi
5030.
Næturvörður
er i Laugavegs Apóteki.
Næturakstur
annast Aðalstöðin, sími 1383.
Lagarfoss frá Gautaborg.
SiðastíiSinn lauðardag fór e.s.
Lagarfoss frá Gautaborg áleiðis
til Islands. Skipið mun koina
við í Skotlandi og hafa þar litla
yiðdvöl. Skipfð er víentanlegt
hmgað fyrir næslu helgi.
Millilandaflug.
Sænska flugfélagið SILA hefir
nú lokið fyrsta farþegafluginu
milli Islands og Sviþjóðar. Fór
flugvél félagsins frá Keflavíkur-
flugveltinum kl. 10,30 á laugar-
dag. Með vélinni fóru 12 far-
þegai-, og eru það þessir: Stein-
unn Jónassön, Sigrún Bjarnason,
Ivarl Bergmann, Inger Eriksson,
Sigrún Eriksson, Gréta Ramse-
lius, Eva Sigúrðardóttir, Guð-
laugur Ilósinkranz, Sven Erik
Cornelius, Ingi Valur Egilsson,
Margét Árnadóttir og Ármann
Snævarr.
Flugpóstsamgöngur.
milli Bretlands og Islands hóf-
ust í siðustú viku. Ekki Iiefir
enn verið ákveðin brotlfarar-
stund liéðan né frá Brétlandi, en
allar líkur henda til þess að
flogið verði á milli landanna
daglega. Flug- og hurðargjald
fy.rir einfalt þréf, 20 gr. verður
kr.1,20. Þá hafa hurðargjöld á
pósti til Norðurlanda hækkað.
Fyrir einfalt bréf þangað kostar
nú lcr. 1,80. Fyrst um sinn verð-
ur flugpóstur til Norðurlanda,
afgreiddur einu sinni i viku, á
föstudögum.
Forsetahjónin komin heim.
Síðastl. sunnudagskvöld komu
forsetahjónin heim úr ferðalagi
sinu urn Þingeyjarsýslu.
Tónlistarfélagið.
Rögnvaldur Sigurjónsson píanó-
leikari heldur píanóhljómlcika i
Gamla Bíó fimmtudaginn 7. þ.
m. lri. 7 e. h. Tónleikarnir verða
ekki endurteknir.
hann vildi láta þá hætta -að
. ganga nteð sítt slcegíþ 1 þann
lið tíafði kirkjan milcið vald,
einhvern hirðmanna
.......... r smna
-■en qlmenningur var fáfróður j setjast í sæti sitt. Ekici vildi
■og lijátrúin í algleýmingi. Og:' 1 ’’ ‘ "
Itú var þeim hótáð ónáð
hann heldur taka við tigriar-
stöðum, hvorlci í landhernum
Rússar færa út
kvíarnar.
Aíleiðing af þessári iang-
riregnu styrjöld, sem leiddi
til þess að Rússar fengu yfir-
ráð ýfir' Eystrasalts-löndum
við ósa Neva-fljótsins, var
sú, að Pétur ákvað að byggja
nýja höfuðborg, eða St. Pét-
ursborg. Staðurinn, sem til
ser til ágætis tfnnað en það,
að þar vár aðgangur að sjó
og leið til sambands milli
Rússlands og Vestur-Evrópu.
En þar var sambandslaust
við MosJcvu og iðnað allan
í miðbiki Rússlands. Og enn
Jremur var Jiessi staður
háskalega „útsettur“. fyrir á-
rásum af sjó. En hins vegar
varð Moslcva nú miðstöð
réttrúnaðarins“ og andúð-
larinnar gegn nýjnnga-til-
hneigingum Péturs. Péturs-
borg var þó höfuðborg hinna
rússneslcu keisara í tvær ald-
ir, eða þangað til samning-
arnir voru gerðir í Brest-Lit-
ovslc, og Moslcva hlaut aftur
sinn forystusess. Þó að eklci
sé um það efazt, að Pétur
hafi verið miskunnarlaus og
harla grimmur, þegar því var
að slcipta, þá varð hann þó
til þess, þessi sérlcennilegi
einvaldshtrra, að leiða þjóð
sína fram á leið. Það mál-
tæki hans, að það væri ó-
sæmilegt að taka við fé,
nema að unnið væri fyrir þyí,
var regla, sem hann fór sjálf-
ur eftir, elcki síður en að
hann notaði það sem texta til
uppbyggingar ráðherrum sín,-
um alla sína umsvifamilclu
75 ára
er i dag Kristín Jóhannesdótt-
ir til heimilis á Egílsgötu 14. I
dag niun lnin dvelja hjá önnu
dóttur sinni á Bergþórngötu 59.
Fimmtugur
er í dag Guöjón Sveinsson,
Höfðaborg 6.
Veðrið í dag.
Klukkan 9 í morgun var vind-
ur suðaustlægur um allt land.
Mest 8 vindstig í Vestmannaeyj-
um, en annars staðar gola eða
kaldi. Á norðausturlandi var viða
léttskýjað en annars staðar þykkt
loft, sums staðar súld eða rigning
og sum staðar þokuloft við strend-
ur. Hiti er 10—14 stig, heitast á
Norðausturlandi.
Veðurhorfur í dag.
Suðvesturland og Faxaflói:
Suðaústan eða austankaldi og
hvasst undir Eyjafjöllum, þylckt
loft og dálítil súld eða rigning.
Breiðafjörður og Veslfirðir: Aust-
an- eða norðaustangola eða kaldi,
súld eða rigning. Norðurland:
Suðaustan gola, dálílil rigning
vestan til, en úrkomulaust aust-
an til. Norðausturland: Sunnan
eða suðaustankaldi og ú.rkonm-
laust að mestu. Austfirðir og Suð-
austurland: Sunnan eða suðaust-
ankaldi, rigning eða súld og
þokuloft við strendur.
Útvarpið í kvöld.
19.25 Hljómplötur: Villimanna-
dansar (Conga og Rumba). 20.20
Hljómplötur: Tríó í c-moll, Opus
101, eftir Brahms. 20.45 Lönd og
lýðir: Rúmenia (Einar Magnús-
son menntaskólakennari). 21.10
Hljómplötur: a) Kreisler leikur
á fiðlu. b) 21.35 Kikjutónlist.
22.00 Fréttir. Dagskráríok.
Brezk böm
koiiiii heim.
Brezk börn sem send voru
til Kanada í stríðsbyrjun, ár-
ið 1940, eru nú sem óðast að
koma heim aftur til Bret-
lands.
Fyrsta skipið sem flytur
brezlc börn frá Ontario cr ný-
komið til Bretlands, en það
var lle de France, sem fór
með fyrsta hópinn heim
aftur.
JC
roóócf
dta nr. 107.
þcss var valinn, hafði fátt !og róstusömu stjórnartíð.
Skýringar:
Láréft: 1 Afralcstur, 6 lof-
ar, 8 tínii, 9 lögfræðingur, 10
fugl, 12 bólcstafur, 13 fanga-
marlc, 14 titill, 15 djásn, 16
völcvann.
Lóðrélt: 1 Toga, 2 réttur, 3
liestur, 4 forsetníng, 5 for-
mælingar, 7 draslarinn, 11
réio, 12 stúlka, 14 geymi, 15
söngfélag.
Ráðning á krossgátu nr. 106:
Lárétt: 1 Tegund, 6 arnar,
8 T.T., 9 Na, 10 lóa, 12 Ásu,
13 dó, 14 ar, 15 frá, 16 geisar.
Lóðrétt.: 1 Tjalda, 2 gata, 3
urt, 4 N.N, 5 dans, 7 raunir,
11 Ó.Ó., 12 árás, 14 Ari, 15 Fe.