Vísir - 01.09.1945, Blaðsíða 4

4
V I S I R
Laugardaginn 1. september 1945
VÍSIR
DAGBLAÐ
Utgefandi:
BLAÐAUTGAFAN YISIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 16 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Lýðiæðið í austii og vestii.
JBlvarlegur ágreiningur virðist risinn upp í
“ lierbúðum stjórnarinnar um það, hvað sé
„lýðræði". Sökum þess, að margir telja lýð-
ræði hyrningarstein þess skipulags, er leyfir
einstaklingunum að tala, rita, trúa og'lifa sem
frjálsir menn, þá er við því að búast, að sum-
um þyki óvænlega horfa stjórnarsambúðin, ef
hugmyndir samherjanna um þessi frumstæðu
mannréttindi eiga enga samleið.
Satt að segja mun marga furða, að ekki
hefir fyrr skorizt í odda einmitt á þessu
atriði. Hér ber svo mikið á milli; að engin
dægur-samvinna getur hrúað það djúp. Hér
er um ræða grundvallaratriði í þjóðfélagsskip-
un nútímans, sem flestar frelsisunnandi þjóðir
veraldarinnar telja sig hafa barizt fyrir með
háli og brandi í nærri sex ár. En nú er
spurt: Höfum vér barizt fyrir því, ‘að ein-
staklingarnir bafi frclsi og sjálfræði sam-
kvæmt bugmyndum vestrænna þjóða, eða höf-
um vér barizt fyrir því að þeir séu ofur-
seldir pólitísku einræði fámenns flokks, sem
viðurkennir ekki prentfrelsi, málfrelsi né ein-
staklingsfrelsi líkt og vestrænar þjóðir.
I austurhluta Evrópu og á Balkanskaga bef-
ir hinu síðarnefnda „lýðræði" yrið komið á
fót, og munu kommúnistar telja, að í þessum
löndum sé bið fullkomnasta lýðræði, sem nú
þekkist í heiminum. Að þeirra dómi licfir
þessum þjóðum nú verið gefið „frelsi“, eftir
einræði og kúgun nazismans. — Það er rétt
að staldra við og gcra sér grein fyrir því í
eitt skipti fyrir öll, að það er þetta „lýðræði“,
sem kommúnistar hér berjast fyrir að komið
verði á fót í nýstofnuðu lýðveldi Islendinga.
En nú gerast þau kynlegu tíðindi að fulltrúi
læezkrar alþýðu, jafnaðarmaðurinn, sem er
utanríkisráðherra Bretlands, neitar að viður-
kenna „lýðræði“ aðurnefndra landa, sem
kommúnistar telja öllum öðrum til fyrir-
myndar. Bandaríkin synja einnig um sína
viðurkenningu af ástæðum, sem öllnm eru nii
kunnar. Þessar stórþjóðir pum ekki telja sig
hafa barizt íyrir þessu austræna „lýðræði“,
svo að fólkið sé ofurselt sömu kúgun og fyrr.
Hróp íslenzku kommúnistanna verða hjá-
róma og broslcg, þegar þessar staðreyndir eru
athugaðar.
Svíþj éðai-viðskiptin.
■Mokkurs misskilnings virðist gæta um verzl-
^ unarsamninga þó, sem gerðir voru við
Svíþjóð. Innflytjendur munu yfirleitt á þeirri
skoðun, að skylt sé samkvæmt samningunum
að veita gjaldeyris- og innflutningSleyfi á
þeim vörum, sem í samningnum eru nefndar,
en Viðskiptaráð mun telja, að ekki beri að
skilja samninginn á þann hátt. Ef ekki heíir
vcrið samið um annað en það, sem stendur í
þeim samningi, er birtur hefir verið, þá virðist
lítill vafi á því, samkvæmt 1. gr. og 4. gr.
samningsins, að tekizt hefir verið á hendur
skuldbinding um að leyfa innflutning á
ákveðnu magni tilgreindra vara. Vegna þess
að þetta er utanríkismál, væri heppilegt að
fá úr skorið um það, livernig beri að skilja
samninginn að þessu leyti. Það er ekki æski-
legt að slíkur samningur sé gerður að blaða-
máli á þann hátt, sem stjórnqjblaðið Þjóð-
yiljinn gerði í gær
Ollu sauðfé í Mývatnssveit og austur-
hluta Bárðardals slátrað í haust vegna
mæðiveikl
Kostnaður rikissjóðs áætlaður 600 þús. kr.
Fjúrskipti hafa nú verið
ákveðin i Mývatnssveit og
austurhluta Bárðardals í
haust. Slátrað verður þar
öllu sauðfé, um 5. þús full-
orðnu og veturgömlu og gfir
3 þús. lömbum.
Gert er ráð fyrir að kaupa
í staðinn allt að 3500 lömb að
mestu leyti í Axarfirði og
Presthólahreppi.
Settar verða upp um 60
km. langar 'girðingar til að
forðast samgang sauðfjár
af sýkta svæðinu vestan
Skjálfandafjjóts.
Kostnaður ríkissjóðs vegna
þessara fjárskipta er áætlað-
u r um kr. 600 þúsund, er
greiðist á 3—4 árum.
Þegar þessum fjárskipt-
um er lokið liafa fjárskipti
farið fram á öllu svæðinu
milli Jökulsár á Fjöllum og
Skjálfandafljóts. ’ Haustið
1941 í Reykdælahreppi og
haustið 1944 í Kelduhverfi,
Tjörnesi, Húsavík, Reykja-
hverfi og Aðaldal
iHinkur drepinn
á Skerjafirði.
1 fgrradag var minkurdrep-
mn á Skerjafirði, eftir mik-
inn og æsandi eltingaleik.
Ilafði sézt til minksins,
þar sem liann var á linotskóg
eftir einhverri hráð í fjör-
unni við Slcerjafjörðinn, rét't
i grennd við Benzinstöð
Shell þar út frá. Menn sem
urðu minksins varir brugðu
skjótt við og reyndu að ná
honum og drepa hann, en
minkurinn sem ckki vildi
láta ná sér fyrirhafnarlaust
lagði til sunds út á fjörð-
inn. Mennirnir liöfðu einn-
ig nokkur róð til að halda
áfram eflirförinni. Tóku
þeir bát sem lá í fjörunni og
réru út á fjörðinn á eftir
meinvættinum. Þegar menn-
irnir voru kotpnir fast að
minkinum og gerðu tilraun
til að berja bann með spitu,
sem þeir liöfðu meðferðis,
stakk liann sér í kaf og var
drjúgan tíma undir yfir-
borðinu. . Vissu mennirnir
ekki, sem vonlegt var, bvar
minkskönnninni myndi
skjóta upp, og réru þeir þvi
kappróður kringum blett-
inn, þar sem minkurinn
bafði horfið sjónum þeirra.
Eftir nokkra stund kom
minkurinn aftur í Ijós, sýnu
fjær bátnum heldur en þeir
höfðu húizt við og bófst þá
ákafur eltingaleikur á ný.
Minkurinn kafaði og inenn-
irnir réru og svo koll af kolli,
þar lil loks kom að því, að
annar aðilinn gafst skilyrð-
islaust upp, auðvilað mink-
urinn, og var þá ekki að
sökum að spyrja. Mennirnir
drápu mink og innbyrtu og
réru sigri hrósandi lil lands
með feng sinn.
Kennslukvikmyndir.
Bæjarráð hefir hcimilað fræðslu-
málafulltrúa Reykjavíkur að
koma upp kennslukvikmynda-
safni fyrir bæjarskólana.
Áheit á Strandarkirkju,
afhent Vísi: 5 kr. frá O.J. 100
kr. frá J.Þ. 30 kr. frá N.N. 10 kr.
frá gamalli konu.
Laugardagssagan —
Frarnh. af 6. síðu.
sagði Hammott, „og við
skildum Higgs eftir í Alex-
andríu. Það voru einu kafar-
arnir sem við böfðum.“
„Eg ætla að kal'a sjálfur,“
svaraði Crowe. Honum létli
augnablik, þegar liann sagði
þessi orð. Erfiðasta verk,
scm nokkurum yfirmanni er
ætlað, er að ota öðrum út i
hættu, sem hann þorir ekki
sjálfur að taka á sig.
• „Lofið mér að kafa,“ sagði
Ilammott.
„Nei,“ svaraði Crowe,“ cg
réð sjálfur þessari ferð og
það fer hezt á þvi, að eg geri
þetta einnig sjálfur. Sadtið
loftdæluna og kaí'arabúning-
inn fljótt og kastið nokkur
um kö^lum fyrir borð.“
Það voru liðin lutfugu ár,
frá þvi bann hafði síðasl
komið í kafarabúning. Hann
fann hvað blýskórnir voru
óskaplega þungir, þegar liann
slaulaðist eftir þilfarinu út
að borðstokknum. í gegn um
litla glerskjáinn gat hann enn
greint umhverfið — risa-
vöxnu skýjakljúfana liandan
við East River.
Loftdælan suðaði sífelll
fvrir eyrum hans. Allt var nú
tilbúið og nú var ekkert eftir
nema að fara niður í vatnið.
Hann var ánægður með allt,
nema það, að svitinn rann í
striðum straumum niður efl-
ir likama hans og olli hon-
um óþægilegum kláða. Hann
fikaði sig bægt og gælilega
niður kaðalstigann og þeg-
ar hann var kominn niðu-r
að vatnsborðinu steig hann
úr stigaþrepinu og lét fallast
í sjóinn. Hann söklc niður i
gruggugt og ókyrrt vatnið.
Hann sá ekkert út um skjá-
inn, mcðan hann var á leið-
inni niður og sama máli
gegndi, ])egar fælur hans
sukku i djúpa botnleðjuna.
Hann fann lil augnabliks við-
bjóðs, þcgar liann sat fastur
i aurnum. Hann gat með
miklum erfiðismunum geng-
ið nokkur skref til vinstri,
siðan noklcur skref áfram, en
ekkert varð fyrir honum
nema mjúk leðjan. Ilann
fann lil nokkurrár geðslirær-
ingar og tók andköf. Ilann
færði sig til hægri og fáhn-
aði fyrir sér í myrkrinu og
skyndilega fann liann að ann-
ar blýskórinn kom við eilt-
hvað hart og þegar hann
hafði strokið skónum eflir
þessum harða hlut, komst
hann að raun um að hann
var sívalur. Nú vaknaði fyrst
vonarneisti í brjósti hans.
Þessi sívalningur hlaut að
vera djúsprengjan.
Hann talaði nú í fyrsta
skipti í kafarasímann sinn.
„Eg befi fundið hana,“ sagði
hann, „látið kaðlana koma
niður.“
„Já, herra skipstjóri,“ var
svarað.
Hann þurfti að biða eina
til tvær sekúndur, þar til
kaðlarnir voru komnir nið-
ur til hans, en það var nógu
löng stund til þess að vekja
hjá honum nokkurn ugg. Nú
Framh. á 8. síðu.
Ekkna- Enn hefir verið komið að máli við
sjóðurinn. mig út af frásögninni, sem eg birti
að vestan fyrir viku. í gær hringtli
til mín mæt kona hér í bænum, sem taldi það
sína skoðun, að ekki þyrftí að fara alla leið
veslur á Snæfellsnes til þess að finna heimili,
þar sem þröngt er í búi, því að erfiðleikarnir
væru allt í kringum mann, ef að væri gáð. Hún
bar það líka fy.rir brjósti, að menn styrktu
Ekknasjóð íslands, sem tekinn er lil starfa fyr-
ir fáeinum árum, en ekki hefir mikið borið á
ennþá.
*
Erfiðleikar Heimili getur ekki orðið fyrir al-
á heimilum. varlegra áfalli en að fyrirvinnan
deyi frá ungum börnum. Móðirin
stendur ein uppi með mismunandi stóran barna-
hóp, sem hún verður nú að sjá farborða, og oft
af litlum sem engum efnum. Hún þyrfti helzt að
leila sér atvinnu, en hvað á hún þá að gera
við börnin? Það er ekki alveg vist/að hún geti
komið þeim fyrir á barnaheimili og endirinn
verður jafnvel sá, að hún verður að leita á náð-
ir hins opinbera, jjótt lienni sé það þvert um
geð og vildi helzt hafa getað bjargazt áfram
Iijálpaijaust.
*
Sendfð sjóðnum Það er hlutverk Ekknasjóðs
gjafir. fslands að veita ekkjum hjálp,
sem hennar þarfnast, og líka
þeim konum, sem mennirnir hafa hlaupizt frá
og skilja eftir ^nauðar. Þótt nokkuð sé liðið frá
því: að ekknasjóðurinn var stofnaður, hefir lítið
verið ger-l til þess að vekja athygli almennings á
honum, svo að. menn miðli honum einhv.erjum
gjöfum. Það þarf ekki mikið frá hverjum ein-
stökum, því að safnazt þegar saman kemur —
segir máltækið — aðeins að menn muni eftir þvi,
að hann er til og vinnur að góðu málefni.
*
Lokadagurinn. A morgun eru liðin sex ár og
tveir dagar frá því að Hitler
sendi hersveitir sinar inn yfir landamæri Pól-
lands og steypti heiminum með þvi út í ægileg-
usíu styj'jöld, sem yfir liann hefir dunið. v
morgun er lokadagurinn, því að þá eiga Japanir
að undirrita hina skilyrðislausu uppgjöf sína í
Tokyo. Á þessum sex árum hefir meira verð-
mæti farið forgörðum en i nokkur.ri annari
styrjöld og það er víst ekki langt frá sannleik-
anum, að þessi slyrjöld hafi eyðilagt meira
verðmæti en allar fyrri styrjaldir í samein-
ingu.
Tár og Stríðstíminn hefir ekki aðeins -verið
sveiti. þjáningatími fyrir þá, sem fara urðu
til vigvallanna og úthella þar blóði
sinu. Þjáningarnar voru alls staðar, á vígvöllun-
um, í borgunum, verksmiðjunum, ökrunum, á
hafinu. Enginn hefir komizt hjá þvi, að verða
var við þessa styrjöld, hún hefir kostað alla
tár og sveita, en suma enn meira, lif og limi.
IJún liefir kostað svo mikið, að hún má ekki
ver.ða til einskis háð. Stríðið 1914—18 álti að
ver.ða stríðið, sem átti að binda enda á öll stríð.
Sú von varð að engu, en hún lifir þó enn og
rælist vonandi að þessu sinni.
*
Vísindin Á sfríðstímum hafa allir nóg að gera
og stríðið. — ekki sizt vísindamennirnir, —
þótt ekki sé alllaf spurt eins mikið
eflir störfum þeirra þess á milli. Og á stríðs-
tímum er líka ekkert svo dýrt, að það sé ekki
notað,.til þess að koma íjandmönnunum i hel.
Þá eru gerðar margvíslegar uppfinningar, sem
að visu eru fyrst og fremst gerðar vegna hern-
aðar, en geta þó síðar komð heiminum i góðar
þarfir, þegar menn geta aftur haldið heim af
vígvöllunum og fárið að vinna friðsamleg störf,
sem allir þrá að glíma við.
*
Framfarir. Það verða pneitanlega jafnan mikl-
ar framfarir á ýmsum sviðum, þeg-
ar stríð eru háð, þótt ]iær sé svo dýru verði
keyptar, að menn óska þess oft, að þær. kaému
heldur siðar, en undir slíkum kringumstæðum.
Ekki mundi flugtæknin hafa tekið svo örum
framförum, sem raun ber vitni, el' styrjahlar-
nauðsynin hefði ekki rekið á eftir þvi, að fliig-
vélarnar yrðu alltaf stærri, liraðfleygari og
öruggari á marga lund. Og varla hefði það fé
legið svo laust fyrir, sem varið var til atom-
rannsóknanna, ef ekki hefði átt að nota kyngi-
kraft atomkjarnans í þágu stríðsins. En þar er
líka fundinn sá kraftur eða það vopn, sem mun
útrýma slyrjöldunum, með því að menn munu
ekki þora að taka á sig þá ábyrgð, sem því fylg-
ir að beita öðru eins vopni. ,