Vísir - 26.09.1945, Blaðsíða 2

V I S I R
Miðvikudaginn 26. september 1945
AFMÆLISÐA GUH KRISTJANS
KONUNGS N. UriiIIi J ÁHIAI.
í dag hyllir gervöll danska
hjóSin konung sinn. Kristján
K. er orðinn einingarmerki
Dana sennilega ölluin öðrum
konungum fremur. Nafn
,hans mun verða ógleyman-
legt í danskri sögu og um það
leikur frægðarljómi, sem
fremur mun aukast en réna
eftir því sem árin líða.
Kristján X. er þekktur að
eldlieitri ættjarðarást, óbif-
ondi karlmennsku og þeim
byggindum, sem í hag koma.
Þrátt fvrir áhyggjur og
andstreymi stríðsáranna og
margskonar vanheilsu er
kjarkur lians æ hinn sami.
í innilegri gleði yfir endur-
heimtu frelsi verður þjóð-
iiöfðinginn hylltur í dag og
honum verða færðar liugheil-
ar þakkir fyrir það, að hann
lét ekki bugast þótt á móti
])lési, en deildi hliðu og stríðu
með þjóð sinni á hverju sem
gekk.
Margt hefir verið rilað um
Iíristján X. á undanförnum
árum, en enriþá meira hefir
•verið sagt. Óteljandi eru sög-
urnar um skipti hans við
Þjóðverja og eru þær yfirleitt
þannig, að þær hlutu að auka
iionum virðingu en veita
þegnum lians kjark til að
lialda haráttunni áfram í
hverri mynd sem hún hirtist.
Fyrir fimm árum, þegar
líristján X. varð sjötugur, var
afmæli hans lialdið liátíðlegt,
ekki aðeins í Kaupmanna-
Iiöfn, heldur í hverjum ein-
asta bæ og þorpi hvarvetna
u m landið.
Veðurbliða var einstök
þenna dag. Septembersolin
Iiellti ríkulegu geislaflóði
vfir láð og lög. Brosandi
heykitré voru enn í fullu
skrúði og vila þeir, sem
þekkja danskt landslag, að
eigi getur Danmörk fegurri
en á slíkum sumardegi, þegar
„Dannebrog“ hlaktir við hún
og hinir lireinu og skæru
litir hans samræmast nátt-
úrufegurðinni á unaðslegan
Iiátt.
í september er veðurl)líða
einna mest í Danmörku,
minnst uin storma. 26. sept.
1940 var einn hnna fegurstu
septemberdaga, sem eg man
eftir.
Snemma morguns voru
fánar dregnir að hún hvar-
-vetna, eínkum voru fánarað-
irnar þéttar á þeirri leið, sem
vitað var, að konungurinn
myndi aka um síðar um dag-
inn.
í fánahafinu voru allmarg-
ir islenzkir fánar, t. d. voru
2 af 5 fánum, sem hlöktu á
Iíonunglega leikhúsinu ís-
lcnzkir. í Breiðgötu og á
Austurbrú voru margir ís-
lenzkir fánar sumir húnir til
a tilefni dagsins og þvi alveg
" Búða rgl uggaF vo ru fagur-
lega skreyttir, víða voru
myndir af konunginum og
fjölskyldu hans og danskir
fánar eða fánalitir í ýmsum
slæroum. Konungsmerkið
var nýkomið þá, en það er
smekklegt merki úr silfri eða
gulli sem húið var til 1940.
Á þvr standa ártölin 1870—
1910. Síðan hafa mörg hundr-
uð þúsund stíkra merkja selzt
og ]>egar ensku hermennirnir
komu 'til Danmerkur í vor
,var ekki óalgengt að sjá þá
puntaða þessari vinsælu
skreytingu. Ágóðinn af sölu
merkjanna rennur í sérstak-' samheldni og tilldýðilega
an sjóð, „Kongefondet“, og framkomu á liinum alvar-
er rentum sjóðsins varið tii
styrktarstarfsemi.
Konungsfilman var sýnd
í ýmsum kvikmyndahúsum
horgarinnar um þessar
mundir, var hún mjög vin-
sæl. Filman sýnir ýmsa
merkisatburði úr lifi Krist-
jáns X. meðal annars ferð
hans til íslands og Græn-
lands. Af myndum héðan
mun glíman hafa vakið mesta
athygli.
legu tímum. Hann lauk ræðu
sinni með að biðja fyrir ælt-
jörðinni.
Að ræðu konungs lokinni
söng mannfjöldinn konungs-
sönginn og þjóðsönginn.
Það yrði of langt mál að
greina frá öllum smáatvik-
um í sambandi við ferð kon-
ungsfjölskýldunnar þennan
dag, skal aðeins getið hiris
lielzta.
Eftir hádegi, mig minnir
Klukkan 8 um morguninn um 2-leytið, óku konungur
fór konungurinn í sinn venju-jog drottning í gegnum horg-
lega reiðtúr. Leið hans var i ani í opnum bíl. Leiðin sem
eins og venjulega upp Breið- þau óku hafði verið tilkynnf
götu, Grönningen, Austur- i hlöðunum kvöldinu áður.
brpgötu, Classensgötu, Kast- Fór konungshíllinn um allar
elsvej'yfir Löngulínu og síð- helztu götur borgarinnar,
an lieini til Améhuborgár.' svo sem Austurhrú, Norður-
Elcki var konungurinn fyr hrú, Vesturhrú, Ráðhústorg
kominn út fyrir höllina en og Strikið
mannfjöldinn þyrptist i
kringum liann og liyllti hann
á allan hugsanlegan hátt.
Blómvöndunum rigndi yfir
hann og hestinn, sumir frá
einkar smávöxn.um þjóðfé-
lagsborgurum.
Þegar konungurinn kom
aflur til Amalíuhorgar var
Bíll konungshjónanna ók
afar hægt, og fram með
allri hinni löngu leið voru
margfaldar raðir af fólki,
sem vildi hylla hinn aldraða
konung. Myndin, sem er á
1. síðu og tekin var á Ráðhús-
torginu gefur glögga hug-
mynd um þetta. Ríðandi lög-
þar svo mikill mannfjöldi, að regluþjónar héldu leiðinni
lögreg’an varð að ryðja veg- j opinni og á eftir opna bílnum
inn svo konungurinn kæmist lconungsjónanna komu aðrir
leiðar sinnar. Að vísu voru meðlimir konungsfjölskyld-
lögregluþjónarnir svo fáir, junnar í lokuðum hílum.
að þeir hefðu ekki ráðið við | Á horninu á Austurbrúgfþu
neitt, ef fólk hefði ekki þok- 0g Austur-Farimagsgötu*
að góðfúslega, en allir vildu jkom fyrir atvik, sem mjög
hlýða þvi, sem dönslc yfir- Var í frásögur fært. Lílill
völd sögðu á þessum degi. \ telpulmokki stóð með allstór-
Lögregluþjónarnir vissuþetta an blómýönd í hendinni og
vel og þeir sögðu hrosandi ætlaði að fleygja honum
við mannfjöldann: „Þið eruð
svo mörg, að þið getið auð-
veldlega rutt okkur úr vegi,
en eigum við ekki að vera
sammála um að gera það
ckki?“
Að morgunreiðinni lok-
inni snæddi konungur morg-
unverð ásamt fjölskyldu
sinni, en mannfjöldinn hóp-
aðist fyrir utan hallirnar á
AmaliUborgarplássi og söng
konungs- og ættjarðar-
söngva.
Ilver einasta fjölskylda í
Danmörku hafði fengið söng-
bók gefins þennan dag. Flún
hét eiginlega „Dansk Folke-
sangbog“ en var aldrei kölluð
annað en „Kongesangbogen“ fjölskyldan fór, mátti þar auk
enda gefin út í tilefni af 70 danska fánans sjá allskonar
ára afmæli Kristjáns X. merki félaganna.
Flensteds Forlag í Odense, j Að ökuferðinni lokinni
sem gaf hókina út, gaf hana safnaðist á ný múgur og
hVferri einustu fjölskyldu i margmenni saman á Araa-
öllu landinu. líuhorgarplássi. Ættjarðar-
Mannfjöldinn vildi um- söngvar voru sungnir og við
fram allt sjá konunginn og 0g við heyrðist mannfjöldinn
fimlega i kjöltu drottningar
innar. Rétt í því færði drottn
ingin sig örlitið og hlóm
vöndurinn lenti á fullri ferð
beint framan í hana. Litla
telpan ætlaði að fara að skæla
yfir óhappinu, en drottningin
flýtti sér að hrosa.bliðlega til
hennar og stöðva þannig
táraflóðið. Þegar drottningin
hafði gengið úr skugga um að
litla teljian væri í sólskins-
skapi, fór hún að laga sig til
eftir þessa óvæntu blóma-
kveðju.
Fjöldi stórra félaga hafði
fengið leyfi til að standa
heiðursvörð hingað og þang-
að á þeirri leið sem konungs
aðra meðlimi konungsfjöl-
skyldunnar. Mátti heyra
sungið með sérkennilegum
lakti:
„Konge, Konge kom nu frem,
ellers- gaar vi aldrig hjem“.
Konungurinn varð nokkrum
sinnum við tilmælum fólks-
ins og varð hann þá óspart
hylltur þegar liann sýndi sig
á svölum hallarinnar.
Mesti viðhurðurinn var
þegar lconungurinn hélt
stutta, en hjartnæma ræðu
frá svölunum. Þótt plássið
væri troðfullt af fólki mátti
heyra hvert orð, sem konung-
urinn sagði, svo liljótt varð
strax þegar hann gaf inerki
um að hann tæki til máls.
í ræðu þessari hvatti kon-
ungur þjóðina til að sýna
hrópa í kór: „Við viljum sjá
konunginn“ eða „við viljum
sjá konunginn og droltning-
una“.
Eitt sinn kom konungurinn
fram á svalirnar með tvö
harnahörn sín, sitt á hvorum
handlegg. Margrethe dóttur
krónprinsins og Ingolf son
Ivnuds. Konungurinn henti á,
að hann bæri hér framtíð
Danmerkur og livatti alla til
að vernda nýgræðinginn —
börnin —eins vel og kostur
væri á.
Mörgum fannst þetta tákn-
rænt. Konungurnn hníginn
að aldri stóð þarna hrærður í
huga með tvö lítil börn á
örmum sér, mönnum fannst
Kann hafa livatt menn til að
líta hjörtum augum til fram-
tíðarinnar, á alveg 'sérstak-
lega mannúðlegan og fagran
hátt. Eg hygg að-fá augu liafi
verið alveg þurr á Amalíu-
horgarplássi þegar konung-
urinn fór af svölunum með
bæði hörnin.
Þess her að gæta, að þetta
var í fyrsta skipti, sem Danir
héldu afmæli konungsins
undir hernámi Þjóðverja.
Þetta var haustið sem öll
Evrópa, nema England, virt-
isl liggja fyrir fótum Hitlers
og það þurfti karlmennsku-
liug og trú á framtíðina til
þess að þora að vona að
Danmörk endurheimti ’sjálf-
stæði silt.
ÖIl dagskrá danska út-
varpsins var helguð kon-
-unginum, meira að ,segja
hýzka hertilkynningin var
látin ciga sig. Þulurinn sagði
greinilega frá ökuferð kon-
ungshjónanna gegnum borg-
ina, svo hlustendur, sem ekk'
átlu kost á að fylgjast með á
annan hátt heyrðu allt, sem
fram fór.
Einn liður dagskrárinnar
var íslenzkur. Anna Borg las
upp og Ásmundur Jónsson
frá Skúfsstöðum flutti kvæði,
sem liann hafði ort til kon-
ungs. Auk þess var söngur og
hljómlist.
. Um kvöldið var hátíða-
sýning á Elverhöj í Konung-
lega leikhúsinu.
Þegar konungurinn kom tii
Leikhússins var Kóngsins
Nýjatorg eitt iðandi mannhaf.
Allir vildu sjá konunginum
hregða fyrir.
Meðan á leiksýningunni
stóð’ beið mannfjöldinn á
torginu og söng livern ætt-
jarðarsönginn eftir annan.
Flúmið færðist yfir en
kvöldið var milt og lilýtt, það
var hliða logn og heiður him-
inn.
Þegar konungurinn kom
út úr Leikhúsinu hrópaði
mannfjöldinn nífalt húrra
og söng konungssönginn.
Konungurinn þakkaði
hrærður í liuga alla þá vin-
semd, sem þjóð hans liafði
auðsýnt honum á þessum
degi, og hað fólk svo um að
halda heim.
„Munið að okkar híður
virkur dagur á morgun“,
mælti konungurinn.
Aldrei sá eg eins stórfeng-
lega og tilkomumikla eining
meðal Dana eins og á þessum
degi, enda gat fólk farið ferða
sinna og látið tilfinningar sin-
ar í Ijós, án þess að þurfa að
óttast skothrið.
Þýzki herinn sýndi sig alls
ekki á götum Kaupmanna-
hafnar þennan dag, mun hafa
verið um það samið áður.
Hinn 26. septemher 1940
var strax talinn einn af
merkustu dögum í sögu
Dana. óhætt er að fullyrða að
liann átti virkan þátt í að
þjappa þjóðinni samari í- hina
órjúfandi þjóðareiningu, sem
ákvað að vernda menningu
sína og frélsi eftir því sem
tök voru á.
Með sárfáum undantekn-
ingum varð þjóðin öll eins
og ein fjölskylda og hún fcar
giftu til að eiga konung, sem
varð einingarmerki í þeztu
merkingu þess orðs.
í dag verður konungurmn
hylltur ef til vill ennþá meira
en 1940. ^
Nú eins og oftar eiga við
orð danska skáldsins, Ilans
IFartvig Seldorff Pedei^en:
Da takket vi stille,
da fölte vi hedt, ,
livor Kongen og Folket —••
livor Danmark var et!
ólafur Gunnarsson,
frá Vik í Lóni.
Verndið heilsuna.
MAGNI H.F.
Duglegan
sendisvein
vantar okkur strax, eða
1. október.
Fatageiðin
Hverfisgötu 57.
Einhofla
með bakarofni.
Nýtt standborð ásamt ný-
legum svörtum fötum á
16—18 ára pilt. Tækifæris-
! verð.
Miðtún 22.
StúlktB
óskast. Uppl. í síma 5864.
HíafmarfýörÖMr
Einn ungling eða eldri mann vantar
um n.k. mánaðamót til að bera dag-
blaðið Vísi til kaupenda, — eða tvo,
hálfan bæinn hvor.
'Talið strax við afgreiðsluna á Hverf-
isgötu 41, Hafnarfirði.