Vísir - 02.11.1945, Blaðsíða 4

4
vrsiR
Föstudagifln 2. nóvember 1945
VISIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 1660 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Togarakaupin.
Alþingi mun leggja blessun sína yfir togara-
kaup ríkisstjórnarinnar, enda ekki við að
athuga, þótt ýmsir telji að farið hafi að lík-
um um verðlagið, eins og að staðaldri, er op-
inberir aðilar eiga í hlut. Okkur er nauðsyn
á áð fá þessi skip, með því að tögaraflotinn
■er mjög ureítur að ýmsu leyti, þó að lionum
hafi verið sæmilega við haldið á síðustu ár-
um. Fullvíst má telja, að 30 nýir togarar hæt-
ást í hópinn á næstu árum og geti lagt drjúg-
an skerf til aflafangá og þar með auknar
tekjur í |)jóðarl)úið. Sá galli er á gjöf Njarð- °S óskum „á staðreyndum,
ar, að algerlega er ovist, hvort emstakhngar
sjá sér fært að eignast skipin og reka þau,
með því að í nýbyggingar- og varasjóði munu
togarafélögin ekki eiga yfir 750 þúsund lcrón-
á livern togara, en það svarar sennilega
ur
tæplega til eins þriðja af verði hinna nýju
skipa, en þá yrðu útvegsmenn að taka á sig
tveggja milljóna króna skuldabagga, sem ó-
sennilegt er að greiddur verði verulega niður
fyrstu áriri af X'ekstri skipanna. Blasir þá þjóð-
nýtingin við augum, þ. e. rekstur bæjai'lclaga
eða ríkisins, en skattþegnai'nir borga hrúsann
að svo miklu leyti sem reksturinn getur ekki
staðið undir vaxtagreiðslum og afborgunum,
og þá einnig ef um hallarekstur kynni að
verða að ræða, scm ckki er óþekkt fyrirbi’igði
hjá því opinbera.
En hvað scm öiitrm slíkum hugleiðingum
líðúr, koma fógararnir í tæka tíð, ef verkföll
>ekki hamla, svo sem með Svíþjóðarbátana.
En eftir því sem skipafíotinn éykst, aukast
einnig þarfirnar fyrir fullkomnar skipavið-
gerðástöðvar, cn þær eru nú engar til í lafid-
inu, nema fyrir smábáta. Ein stöð getur að
vísu tekið upp 200—300 tonna skip hér í
Reykjavik, en það segir sig sjálft, að slikt
er ófullnægjandi, einkum þegar hreinsa þarf
skip og mála mörg í einu, hváð þá heldur
ef um verulegar'viðgerðir eða endui'byggingu
skipa skyldi vera að ræða. Nauðsyn ber til
að konxið vci'ði upp fullkominní stöð, og raun-
ar fleiri en einni, þannig að skipin ])iirfi ekki
að liggja aðgerðalaus í höfnum, vikum eða
mánuðum saman, svo sem ekki er óþckkt fyi'-
irbrigði frá styrjaldarárunum. Samþykki Al-
jxingi togárakaupin, og raunar hvort sem það
verður gert eða ekki, hlýtur það að hlutast
rtil um að i’eistar verði fullkomnar skipasmíða-
stöðvar liér í Reykjavík, og veita styrk til
þess af opinberu fé eftir því sem þörf gerist.
iSlíkar stöðvar verða væntanlcga aldx’ei ágóða-
ífyrirtæki, en þær hafa þjóðhagslega þýðiixgu
og eru útveginum óhjákvæmileg nauðsyn,
jafnvel þótt svo færi, sem líðkaðist fýrir sti'íð,
að skipin yrðu að leita til útlanda vegna meiri
háttar viðgei’ða, sökum þess að vei'ðlag var
]xar miklu lægra en hér á slíkum franxkvæmd-
'om- Væri allt með felldu, þyrfti slíkt ekki
íið konxa til greina og ætti beinlínis að hanna,
yrðu viðgerðir þær, sem hér eru framkvæmd-
ar, ekki baggi á útveginum. Þess er að vænta,
að Alþingi sýni þessu máli ekki lélegri skiln-
ing'en togarakaupunum, enda cr þöi'fin fyrir
fcendi, þó að engin skip yrðu flutt inn.
Orðsending frá Stalin.
Gi'ein sú, senx hér fer á eftir, er forystugrein í New York
Times þann 2. október s.l. Sýnir hún á ljósan hátt,
hversu mjög valdhafar Rússlands vilja leyfa vestræn-
um þjóðum að kynnast högum manna að baki fortjalds
kommúnismans, en það var eitt af því, sem Björn Franz-
son ráðlagði mönnum að gera í útvarpsfyx'ii'lestrum
þeim, sem frægir eru orðnir að endemum.
Þegar Pepper öldunga-
deildarþingmaður (senx vei'ið
licfir á f'erð um Evrópulönd
undanfax'ið) sjxui’ði General-
issimo Stalin, hvort hann
vildi ljiika samtalí þeirra með
einhvei’ri ói'ðsendíngu, þá
„hikaði“ hinn rússneski leið-
togi, og sagði síðan;
Dæmið aðeins Ráðstjórn-
arríkin hlutdrægnislaust.
Gerið hvorugt, að hxósa
okkur éða hallmæla okk-
ur. Þekkið okkur aðeins
og dæmið qkkur, eins og
við ei'um og byggið dóma
ykkar á staðreyndum, en
ekki oiðiómi.
Þetta er ágætur lyfseðill,
en hvernig eiga nxenn að
lxegða sér eftir lxonum? —
Hyernig eigum við að
„þekkja“ Rússland, hvernig
eigunx við að byggja dom
okkar á fyrirætlununx Rússa
sjálfir letja okkur til þess?
Rússi í Bandaríkjunum —
hvort sem hann er blaða-
xxxaður eða embættismaður
stjóx'nar sinnar — má ferð-
ast lxvert á land, serix hann
vill, getiir séð það, scm hann
íK’sir að sjá, talað við hvern,
scm hárin larigar til að
mæla máli, og síðan getur
hann sent til Rússlands
skýrslu um hvað sem er, án
þess að um nokkui’a í'itskoð-
un sé að ræða. En þessu er
ekki þannig varið með
Bandaríkjamanninn i Rúss-
landi. Iiann getur aðeins
ferðazt þarigað, sem stjórn-
in leyfir honum að fara, séð
það eitt, senx honunx er íeyft
að sjá og talað við þá eina,
sem stjórnin vill leyfa hon-
um að tala við. Hann getur
ekki greint orði'óm frá stað-
i’cynd, því að stjórnin vill
ekki gefa horium tækifæi'i til
þcss. Þégar hann ér svo loks-
ins búinn að setja saman
fi’cgn sína, sem er byggð á
veikunx grundvelli, þá verð-
ui' liann að leggja hana fyr-
ir harðsvíraða ritskoðun, er
hefir miklu nxeiri áhuga fyr-
ir áróðui’sverðnxæti fregn-
xnna en að sagt sé hlutlaust
fi'á. -—
Þetta á ekki aðeins við allt
það landflæmi, senx Rússland
heitir. Það á einnig við í öll-
um þeinx löndum utan hinna
raunverulegu landamæra
Rússlands, þar sem áhrif
þeirra eru sterkust. Máriuð-
um saman varð ríkisstjói'ii
okkar að sætta sig við þá
auðmýkjandi aðstöðu, að
verða að hiðja Rússa um
leyfi fyrir anxeríska hlaða-
menn, svo að þeir fengju að
fara til landa Austur-Evrópu
- Póllands, Rúmeníu, Búlg-
aríu o. fl. lönd —, scm leyst
höfðu verið undan oki Þjóð-
verja með fulltingi amerískra
vopna. Þcgar blaðamönnunx
er svo loks leyft að fara til
þessara landa, þá eru þeir
stundum hindraðir í að
senda fregnir síðan þaðan.
Því má líka bæta við, að
það, sem gerzt hefir í Austui*-
Evrópu, hefir einnig átt sér
stíxð í Austur-EVrópu. Banda-
ríkjamenn eru orðnir svo al-
vfftíir hinni rússnesku
„myrkvun“, að þeim hefir
fundizt það alveg eðlilegt, að
þeir fái ekkert að vita um
það, sem verið liefir að ger-
ast í Kóreu, sem Rússar hafa
hertekið. Jafnskjótt og Rúss-
ar voru búriir að hei'nema
Mansjúríu, hirtist' strax fýr-
irsögnin, sem ekki varð hjá
komizt að birta: „Sovét-
myrkvun í 'Mánsjúi’íii“.
Hvérnig stendur á því, að
stjórn Generalissinxo Stalins
lxeldur þessai’i stefnu, ef
Stalin sjálfur vill raunveru-
lcga, að við dæmum Sovét-
ríkin „hlutdrægnislaust“, cf
hann vill i raún og veru að
við „þekkjum“ Rússland, ef
hárin vill í sannleika, að við
„dærixum þá, eins og ’þeir
eru“ og „byggjum dóma
okkar á staðreyndum, en
ekki orðrómi“?
Þessi stefna stendur til-
gangi sínum fyixr þrifum.
Það leiðir af sjálfu sér, að
hún hlýtur að vekja gróu-
sögur, í stað þess að kveða
þær niður. llún skapar tor-
tryggni. Hún kemur í veg
fyrir góða sambúð. Hún ger-
ir ýnxsar gerðir erfiðar, sénx
mundu arinars vera eiiifald-
ar og eðlilégar. Þegar til
dæmis Rússland óskar eftir
stórláni lijá Bandáríkjaþjóð-
inni, er ekki iiema eðlilegt;
að hún vilji hafa aðstöðu til
að vita eins mikið um Rúss-
land og stel’nu þess og hver
gætinn einstaklingur óskar
eftir, þegar leitað er hófanna
um lán hjá honum. Það er
líka ófrávíkjárileg regla, að
einstaklingar fá ekki lán,
neixia þeir veiti hirium aðil-
anunx allar upplýsingar, sem
nauðsynlegar teíjast. Núver-
andi stefna Rússa miðar ekki
að því, að mönnum verði
auðveldað að afla slíkra upp-
lýsinga. Hún ýtir ekki undir
það gagnkvæma traust, sem
eitt getur verið tx'austur
grundvöllur þess, að Banda-
ríkjamenn og Rússar vinni
sameiginlega að ýmsúrix mál-
um, eins og til dæmis sam-
eiginlegi’i stjórn slíki'a sókn-
arvopna sem kjanxorkú-
sprengjan er.
Vera má, að ekkert í heim-
inum sé nú eins mikilvægt
og góð sambúð Rússlands og
Bándaríkjanna. Að líkindum
mundi ekkert ýta cins undir
framfarir á því sviði og
treysta þær og endir allrar
rússneskrar myrkvunar, bæði
innanlands og utan.
Valsveltan
verður á sunnudaginn og licfst
kl. 13.30 e. h. í skálaniim við
Loftsbryggju. A; Valsveitlinni get-
ið þér orðið ríkir. Þér getið eign-
azt 2000 krónur í peningum, kjöt
í heilum skrokkum, kol í tonna-
tali„ sild í tunnum. Þar er meðal
annars flugferð til Akureyrar,
fram og aftur, fyriAðO atira. Auk
þess éru þúsundir eigplegra muna
i hoði.
f dag
opnar ungfrú Nina Tryggva-
döttir málvcrkasýnjingu í New
York, á vegum Tlie Ncw Art
Circle.
Merkjasala Sá siður fer nú mikið i vöxt, þeg-
skólabarna. ar eitthvert félagið eða góðgerðar-
stofnunin, sem árlega lætur selja
merki fyrir sig og starfsemi sína að vetrinum,
að merkjum er úthlutað milli harna i Barna-
skölunum og þau beðin að selja þau. Þó muíl
það yfirleitt vera svo, að börnin eru sjálfráð
hvort þau taka að sér merkjasöluna eða ekki.
Hins vegar vill þó bera á því, að lagt sé fast
að börnunum að gera þetta og jafnvel gyllt fyrir
þeim með því, að henda þeim á hágnáðárvon
þá, sem þáu eiga i vændiún ef vel gegnir með
söluna hjá þeim.
*
Mælizt misjafn- ÞeSsi aðferð,'að leyfa ýnisúm
lega fyrir. félögúm eða sártitökum, livert
svo sem márkmið þeirra er,
að hafa aðgang að skólabörnum með merkjasölu
niælist mjög misjafnlega fyrir. Ög er það ástæð-
an fyrir þvi, að merkjasalan er gerð lítillega að
umtalsefni hér í' dálkunum í dag. Mæður, sem
eg hefi átt tal við eru mjög andvigar þvi, að
börn þei’rra selji merki og kvarta undan því,
að sérstaklega yngri börnin þori tæplega að
neita merkjasölurtni, þótt þeirn hafi verið bannað
að taka á möti merkjuriuin i heimáhúsum. Einn-
ig' er það vitað mál, áð börn ganga oft framar
göðu höfi að þóknast kennurum siriiim.
*
Hafa ekki vit Nú er að vísu litið við því að
á peningum. segja þótt börnin í cfstu bekkj-
ununí taki við merkjum til þess
að selja, þvi þáu hafa fengið þó nokkurn þroska,
en þegar borriin í yngri deildum eru boðin
þau, er farið út fyrir öll skynsamleg takmörk.
Ýmislegt siglir einnig í kjölfar þessa, sem menn
oft ekki athuga. Það eru til dæmi þess, að
hörri, sem hafa ekki einurð i sér til þess að
færast uridan merkjasölu, og síðan litið selt,
hafa neitað að fara i skólann áftur nema for-
eldrarnir keyptu nierkin til þess að þurfa ekki
að koma með þau öll óseld til baka. Stundum
Háfa foreldrarnir neyðzt lil að gera þetta til
þess að Kóiriá barninu i skólánn aftur. Og sýriist
ástæðulaust að baka'foreldrunum þánn kostnað.
*
Er að verða Eg Jiefi hér aðeins méð fáimj orð-
plága. iliii bent á að það sé varhugavert
að láta merkjasölufarganið bitna á
skólabÖrnum og get reyridar bætt við því, að
sum ýngri barriánna bera það lítið skynbragð
á jjeninga, að þau halda að þau eigi alla ])á
péninga, sém inn koma og hafa oft eytt i sæl-
gæti meira en þeim bar ef foreldrarnir hafa
ekki sérstaka gát á þeim. Vánti svo eitthvað
tipp á', fellur það í hlut foreldránna að bæta
tjöriið, að minnsta kosti þeirra, sem ekki vilja
vamm sitt né barnanna vita. Márgar mæður líta
á þessa incrkjasölu barna, sem mcstu plágu og
séskja þess, að þessi umboðsstarfsenri þeirri
verði algerlega afnuinin. Sjónarmið mæðranna
er mjög skiljanlegt og væri eklci vanþörf á að
skólastjóri og kennarar barnaskólanna sæu svo
um, að fyrir heridi lægi skriflegt leyfi frá for-
eldrum um hvort börnunum væri heimilt að
selja trierki, ef til þess kæmi aflur.
Merkjasala Eg hefi verið nokkuð langórður um
almennt. þessar merkjasölur þvi bæði hefir
mér sjálfum fundist sú aðferð óviðkunnanleg,
að börn í barnaskólum væru láfin sélja merki
að foreldrunum fornspúrðum og eins hafa niæð-
ur kvartað við mig út af þéssu tiltæki. Hins-
vegar ef rætt er um merkjasölur í bænum al-
liiennt, þá dylst tæþlega nókkrum að þær eru
að verða hreinasta plága. Það liður vai'la sú
helgi vor, sumar og hatist, að ékki séu á ferð-
irini merkjasala og héitið á alla góða menn
að styðja þessa eða hiria siarfsenrina. Eg efast
reýridár ekki úm áð oftasf eru inerkjasölurn-
ar til hagnaðar fyrir starfsémi, sein héfir mik-
ið til sins máls, þótt 'sú sþurning kúnni að vákna
hjá mörgum hvort ekki væri rétt að fdlagið eða
slarfsemin yrði styrkt á anrian liátt.
sfe
Sérstakur Mér héfir jafnvel koiiiið til hrigar,
sjóður. livort ekki gæti verið ráð að ^tofna
sérstakan sjóð, sem almenningur síð-
an styrkti mcð frjálsum samkotum og þá þaú
félög sem annars hyggja tekjur sinar aðallega á
mérkjasölu, sótt um styrk úr þessum sjóði. Auð-
vilað yrði að* kjósa neírid, sem sæi um að veita
styrk úr sjóðnum og gæta þess vandlega, að
hvergi gætti hlutdrægni i styrkýéitirigurium. ■
Þennan sjóð nraétti svo einnig stýrkja af op-
inberu fé og sækja þá væntanlega til þingsins
um fjárveitingu til háris. Með þéssu álít eg að
málið m'ýridi leySást á auðveldari og skemmti-
legri hátt en hingað tii hefir verið.