Vísir - 28.12.1945, Qupperneq 4

V I S I R
Föstudaginn 28. desember 1945
VISIR
9AGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 1660 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Næsta vertíð.
55
ífltm
tuc
ur ,
aiAóen
ótórl?
’iaupmaóur.
ÓlA
Upp úr áramótunum hefst vetrarvertíðin, —
aðalbjargræðistími smábátaútvegsins, —
sem slcapar fleiri einstaklingum afkomuskil-
yrði en flcstar atvinnugreinir aðrar. Hrað-
frystíhúsin hafa verið byggð víðsvegar í sjáv-
arþorpum og í þau lagt ærið fé á okkar mæli-
kvarða, til þess að styðja þennan útveg og
skapa honum bein lífsskilyrði. Þar sem lirað-
frystihús hefur risið upp, hefur jafnframt
myndazt blómlegt atvinnulíf. Konur og karl-
ar hafa sótt þangað atvinnu sína, og l.verj-
um smábæ munar mjög um aukna atvinnu
og auknar heildartekjur atvinnurekendanna.
Nokkru fyrir jólin bárust þær ískyggilegu
fréttir frá sendiherra Islands í London, að
hrezk stjórnarvöld hefðu tilkynnt, að því er
virðist fyrirvaralaust og óyænt, að ekki yfði
leyfður innflutningur á hraðfrystum fiski á
hrezkan markað, og gilti það jafnt opinbera Aldurstakmörk væntanlegrá
Svo mun talið nú, á liin-
um síðustu og heztu dm,mm,
að fimmtugur maður liggi
hvað aldur snerti mitt á milli
unglingsára og fullorðinna.
En svo er langt síðan þessi
góðvinur minn vakti á sér
nokkra athygli, að ekki mun
það fjarri, að margir kunnir
að halda, að hann sé til muna
eldri maður en kirkjubækur
telja. Herluf Cláusen vár
ekki gamall, þegar almenn-
ingur vissi að til var hér í
Réykjavik drengur með því
nafni. Misminni mig ekki,
mun svo hafa verið skömmu
eftir síðustu aldamót. Að
minnsta kosti sá eg þá þétta
nafn á prenti. En sem kunn-
ugt er var á þcim tímum a-
kaflega sjaldgæft að sjá önn-
ur nöfn á prenti en þjóð-
skálda, alþingismanna og
annarra heldri manna.
Svo var mál með vexti, að
mánaðarblaðið ,Unga Island1
hét einhverntíma á þcim ár-
um verðlaunum fyr'ir heztu
smásögu, er send yrði hlað-
inu innan ákveðins tíma;
aðila sem einstaklinga, er liefðu liaft slíkari
innflutning með höndum. Enn berast þær
fregnir þéssa dagana, að horfur séu að öðru
leyti þungar, þannig að óvíst sé livort smá-
Látaútvegurinn sitji að hrezkum markaði á
nokkurn hátt á komandi vertíð. Það þýðir
Irinsvegar að tilgangslaust reynist að hafa þá
útgcrð með höndum, með því að saltfiskverk-
un kemur ýmsra orsaka vegna ekki til greina,
en þó fyrst og fremst af því að framleiðslu-
kostnaðurinn hlýtur að vcrða miklu hærri en
verð það, sem fáanlegt kann að verða fyrir
slíkan fisk.
Ríkisstjórnin mun hafa sent nefnd manna
'til Bretlands og falið henni að kynna sér riiark-
nðshorfur og leita fyrir sér um samninga.
Sumir nefndarmanna munu nú vera komnir
liingað til lands. Vafalaust hafa þcir kynnzt,
hvei-su útlitið er ískyggilegt og okkur jafn-
Íramt skeinuhætt vegna ríkjandi ástands i
Bretlandi. Nú virðist svo komið sem það séu
ekki hrezkir framleiðendur einir, sem amast
við íslenzkum innflutningf, heldur engu síð-
nr verkalýðssamtökin, sem geta gripið til x-ót-
tækra ráðstai'ana til þess að hindra innflutn-
ing á íslenzkum fiski. Jafnvel getur svo far-
ið, að vænta megi frekari opinberra ráðstaf-
íina, til þess að hefta innflutninginn, þó að
'vitað sé að næg þörf er fyrir fiskinn á hrezk-
um mai’kaði og þar fátt um matvæli, scm
fullt næringargildi hafa.
Við Islendingar höfurn leitazt við að auka
viðskiptin við Breta eftir fremsta megni, enda
gengið þar skör lengra í samningum um vei’ð-
lag en eðlilegt eða heppilegt getur talizt, ef
við lítum einhliða á eigin lxagsmuni. *Við höf-
um stríðsárin öll flutt liskinn á hrezkan rnark-
íið, aukið framleiðsluna til liins ítrasta og ekk-
crt til sparað að framleiðslan mætti koma þar
íið sem mcstum notum. Þetta hefur vafalaust
vei'ið Bretum mikils virði, meðan vei’st stóð
á fyi’ir þeim, og hefði því mátt vænta að þeir
mettu það að nokkru, en þeir virðast líta svo
ú, sem cr mannlegt, að hver sé sjálfum sér
rnæstur, en við þessu liefur þráfaldlcga verið
,varað, þannig að standa hefði átt vel á verð-
->num til þess að afstýra mestu vandræðunum.
Þctta virðist ekki hafa verið gert. Ætti að
hirta alþjóð skýrslu unx málið, þannig að
skynsamlegri gagnrýni verði við komið.
Þögn um málið á ekki að þolast. Hagsmunir
sem í húfi erié'y varða álla;
rithöfunda var ákveðið frá
tíu ára aldri til fermingar. Á
þeirn árum taldi eg mig all-
mikla skáldspíru og í’itaði
blaðinu smásögu, er eg sendi
suður. Taldi eg mig all-lík-
legan til vinnings, þar eð
mér hafði dottið slíkur endir
frásagnarinnar í hug, að láta
níu ára drengsnáða flækjast
út á ísjáka (sennilega sjálfan
mig) og drukkna. Beið eg nú
milli voriar og ótta eftir
næsta landpósti. Og viti
menn — á mína sögu var
ekki minnzt, heldur hlaut
verðlaunin strákur í Reykja-
vík, Herluf Clausen að nafni.
Af þessum ástæðum lestist
nafn þetta ekki alveg sárs-
aukalaust i minni ínínu. Liðu
svo tvö ár. Fékk eg j)á að
skreppa til Stykkishólms og
taldi mig færan í flestan sjó,
ekki sízt af þeim ástæðum,
að eg fékk a'ð láni vaðstígvél,
allmikið við vöxt, og ofan á
allt saman enska der-húfu.
Hitti eg fljótlega í Hólmin-
um skrambi myndarlegan
strák, og spyr hann að nafni.
Hcrluf Clausen, svaraði hann.
Einmitt jxað, liugsaði eg, það
ert þá þú, kallinn! Þessi ungi
maður var þá strax að mín-
um dómi of oflátungslegur,
sat á reiðhjóli (sem í þá daga
nxun hafa vakið litlu minni
athygli en rakettuflugvélar
gera nú), og svo hætti hann
ungu skólastrákarnir óskuð-
um jxess heitt og innilega, að
honum hepjxnaðist að sigra
hina garpana. Og svo vai’ð.
Ilefi eg vart séð glæsilegra
skautahlaup, hvorki fyrr né
síðar. Mér fannst þessi ung-
lingur svo glæsilegur, og af-
rek hans með jxeim ágætum,
að nú gleymdist Stykkis-
hólmsslagurinn algerlega.'
Og þannig hefir þetta
gengið. Afrixælisbarnið hefir
síðan eins og gengur jxi’eylt
mörg lilaup í lífixxu, .unnið
Jxau flest, og stendur xxxi á
hezta aldri í stói’ræðum, sem
eg veit að hann nxuni leysa
vel af hendi, 'sér til gagns og
áixægju, og ekki sízt öðrúm
til fyrirmyndar.
Senx kunnugt er er Hérluf
af hinum ágætxxstu ættunx
kominn. Föðurfi’ændur hans
voru kaupnxenn og útgerðar-
nxenn, rnann fram af manni.
Afi hans unx skeið einn af
aðalráðamönnum Kaúp-
mannahafnar. 1 móðui’ætt
miklir gáfu- og lærdóms-
rnenu. INIóðui'hróðir hans var
t. d. dr. Jón Þorkelsson. Ósk-
ar Clausen, fræðimaðui’inn
alkunni, er bróðir hans.
Herluf hefir um langt skeið
stundað hér í hæ heildverzl-
un og verksmiðjurekstur, en
jafnframt hefir hann öðrum
fremur verið sannfærður um
að nauðsyn bæri til á mörg-
unx sviðunx að gera 'stór á-
tök í landi þessu.
Eins og góðskáldin okkar
sjá bjargráðin i hillingunx og
hafa fyrr og síðar kveðið
kjark í jxjóðina, hafa marg-
ir nxestu athafnanxenn okkar
séð sömu sýnir, en liafa jxað
franx yfir skáldin, að yrkja í
framkvæmdum. Tel eg þann
skáldskap góðan. Herluf hef-
ir óbilandi trú á landinu okk-
ar og hefir sýnt það í verki.
þexri’i osviíni olan a það, er Á { , . ,
\ , '• ,v ’ v hyi’ir nokkrum arum keynli
a undan var gengið, J
fleygja framan i nug svo-
nefndum „nikknakks“-kök-
að ;
hann
liöfuðbólið Lund í
Lundarreykjadal og hóf jxar
um, sem ham, tíndi upp úr -jaiHsUmdís himir mesti,
hréfnoka. ■ Þessa fromkomu fnm ikvynuhra jorðmm, ofi
XI >
hréfpok;
taldi eg hámark ósvífninnar
og mun hafa litið hann all-
illú auga. Skipti þetta engunx
togum, að við lentum i hár-
inu livor á öðrum. Eg skal
ekki nánar lýsa endalokum
þessara slagsmála, en síðar
kendi eg hannsettuuj vaðstig-
véliinum um útreið þá, er eg
hlaut i Ixessum viðskiptum.
Svo liðu nokkur ár. Sá eg
hann jxá kornungan, glæsileg-
an íþróttamann þreyta
skautakapphlaup hér á tjörn-
inni. Hann var yngstur kepp-
enda, og majfi ég það, að við
má nxeð sanni segja, að þár
hefir verið unnið og unnið
vel. Þar hefir hann hyggt
eitt hið fegursta íbúðarhús,
sem til er á landinu, og auk
Jxess gripahús, sem lxera af,
jafnvel þó nxiðað sé við Jxað
bezta á því sviði ei’lendis.
Aulc þcss hefir hann hafizt
handa unx stórkostlegar
jai’ðabætur, fjölgað gripum
og komið þarna upp ^tórhúi.
Vcl væri það, að þeir sem
auðugir eru, færu að dænxi
Herlufs, þvi einnxitt á þessu
Framh. á 6. síðu

„Rest“ Það leit inn til mín í gær gamall mað-
eða jól. ur og fór að tala við mig um Jietfa
'orðatiltæki „gleðilega rest“, sem eg
minntist á hér dálkinum í gær. Sá gamii hað
mig að hripa niður eftir sér nokkrar línur og
segja að þær væru frá „gömhim þul“ (ekki út-
varpsþul) og fara þær hér á eftir: „Eg er þér
sammála í því, að það sé ljótt og leiðinlegt að
vera að bjóða gleðilega rest, enda þó'tt margar
hlýjar hugsanir eigi að fylgja þeim orðum. En
eins og þú segir, þá er þarna ekki um íslenzku
að ræða og hana eigum við að tala — alltaf og
á öllum árstimum.
. *
Jólin Þótt aðfangadagur og fyrsti og annar
áfram. dagur jóla sé liðinn, þá eru jólin samt
ekki um garð gengin. Þau endast okk-
ur fram yfir áramót, allt til þrettándans, þegar
við reynum að ljúka þeim með brennum og álfa-
dönsum. Þess vegna getum við alveg haldið á-
fram að segja gleðileg jól frarn lil þréttándans,
án Jxess að nokkur maður geti sagt, að við séum
að íara með einhverja vitleysu. En þegar koinið
er fram yfir miðnætli á gamlárskveld, þá segjum
við gleðilegt nýár, eins og allir kannast við.
*
Á sömu Eg er á söniu skoðun og þú að þv:
skoðun. leyti, að erfitt muni verða að vdhja
fólk af þeirri benvítis vitleysu að segja
gleðilega rest. En það er liægt, það veit eg. Það
þarf bara’að hamra á því, hver vitleysa þetta
er, sem margir láta sér um munn fara og það má
ekki gefast upp á þvi, fyrr en búið verður að
kveða hana niður. Það er mikið talað uin aö
k”cinsa úr málinu állskonar útlend aðfikotadýr,
en heldur lítið gert að því. Forustuna vantar og
hún á að vera i höndum menntamanna okkar.-
En þeir láta furðu lítið á sér bæra.“
*
Forustan. Mér finnst þetta rétt hjá þeiiri gamla.
Ef við eigum að halda málinu hréi'nu
og ómenguðu, þá þýðir ckkert annað en að vekja
öfiugá lireyfingu, sem heldur uppi haráttu jafnt
og þétt og slakar aldrei á klónni, þvi að þá verð-
ur erfiðara að ná skriðinum aftur. Og auðvitað
eru það menntamennirnir, sem þarna eiga að
liafa lorustuna, en þó ekki einir. Þeir eiga að
hafa valið lið sér að baki, en þeirra ætti for-
ustan að vera. Þeir hafa líka talað mest iriri þá
niðurlægingu, sem málið sé að komast i fyrir
allskyns ill áhrif.
*
Morð. Þetta orð, setn- við höfum nær cingöngu
heyrt í kvikmyndmn eða lesið í erlend-
uiri fregnum eða reyfurum, er nú állt i cinu oríj-
ið að veruleika hér á meðal okkar og það hefir
orðið að veruleika einmitt á sjálftnn jólunuiri.
Mein hefir að vonum sctt hljóða og hryllt við,
er þeir heyrðu þessa ægilegu fregn, að einn sam-
horgari okkar skuli hafa verið nlyrtur með köldu
'hlóði, meðan sjálf jólahátíðiri — hátíð friðar
og fagnaðar — stendur sem hæst. Það erótrú-
leg fregn,,en hún er engu 'að síður sönn', því
miður.
*
Erfiðasta Morðmál þetta mun vera erfiðasta
verkefnið. verkefnið, sem rannsóknarlögregia
bæjarins hefir fengið til að glíir.a
við um langt skeið. Hún hefir ekki öll'þau marg-
vislegu og vísindalegu tæki, sem notuð eru er-
leridis til að finna lausn slikra gátna og megum
við sannarlega vera þakklát fyrir, að morð skuli
vera svo sjaldgæf- En þá sjaldan þau korna fyttjF,
verða þau erfiðari viðfangs fyrir hragðið, ef
sannariirnar gera ekki þeim mun meira vart
við sig, svo að slóðin liggi greið og bein $ð þeim,
seiri illvirkið framdi. Ekki skal eg segja, hvernig
þessu er varið i þessu raáli.
*
Aðstoð Rannsóknarlögreglan hef-ir óskað
borgaranna. eftir Jivi, að hún fái að njóta stuðn-
ings og aðstoðar borgara Reykja-
vikur við rannsókn þessa máls. Henni ríður
mjög á að ná lali af hverjum þeiin manni, sem
kann að geta gefið einliverjar upplýsingar um
ferðir hius látna á annan dag jóla. Allar upplýs-
ingar í því efni geta komið að gagni og ættu
menn jiví að bregða skjótt við, ef jxeir vita citt-
hvað, þessu rnáli viðvikjandi.
Fæst Annars er mál þetta mjög viðkvæmt og
orð. ekki rétt að tala meira um það, ineðan
allt er enn á huldu um ýinis af mikilvæg-
ustu atriðum þess. En þess er að væxita, að þess
vérði' ekki langt að híða, að lögrcglan liafi upp
á ódæðismanninum. Unz svo er kómið, er rétt-
ast að tala sem mittnst, þvi að hæði gctur of
mikið' umtál cðii blaðaskrif tafið lögregluna í
starfi og auk þbss valda þau eftirlifeiulum. sárs- .