Vísir - 28.02.1946, Blaðsíða 2

2
V I S I R
Fimmtudaginn 28. febrúar 1946
Ármann Kr. Einarsson.
'VfÍM* fjöiiin
fttfji&rfaÍMs.
Ævintýri og sögur. —
Bókaútgáfa Guðjóns Ó.
Guðjónssonar. Reykja-
vík 1945.
Höfundur bókar þessarar
er ungur maður og kennari
að menntun. Þetta er sjötta
bókin, sem hann sendir frá
sér á fáum árum og fjórða
ævintýrabókin hans. Ármann
má lieita frumherji og braut-
ryðjandi, mcðal nútíma rit-
liöfunda hcr á landi, sem
ícvintýrahöfundur, og ævin-
týri hans sýna það ótvírætt,
einkum þessi bók, að hann á
gott erindi fram á ritvöllinn
með ævintýri sín. Það er
auðséð á þeim, að höfundur-
inn vill leita uppi allt það
])ezta, sem bærist í manns-
sálinni og í manneðlinu. Þess
vegna er þcssi bók hans holl-
ur lestur fyrir börn. En hún
er *mcira. Hún er líka
skemmtileg' barnabók, og
trúað gæti'ég því, að margur
drengur og stúlka læsu þess-
ar sögur með óblandinni á-
nægju, því höfundurinn ef
fundvís á hina græskuíausu
fyndni, sem börn hafa svo
gaman af. En á bak við
glensið bærist einnig undir-
alda alvörunnar i lífinu, og
l>að gerir bókina að góðu les-
efni einnig fyrir fullorðna
fólkið. Eftirtektarverð er l.
d. þessi setning, sem liöf.
lætur Laufið Ji tla segja á bls.
133: „Eg ætla alltaf að vera
góður, svo að heimurinn geti
orðið fallegur.“
Prentun og frágangur all-
ur á bókinni er hinn bezti og
liefir prentsmiðjan Oddi ann-
azt prentunina. Það er mikill
kostur á bókinni, sem barna-
bók, að letrið er stórt og
skýrt. Margar myndir prýða
hana einnig, og eru þær
eftir Stefán Jónsson teiknara.
Málið er yfirleitt lipurt, og
góð íslenzka á bókinni. Hafi
höfundur og útgefandi þökk
fyrir ])ókina. Það andar af
henni hreinum hressandi blæ,
sem stingur í stuf við það
andlega moldviðri, sem nú
geisar víða í mannheimi.
Jón N. Jónsson.
GÆFAN FYLGIR
hringunum frá
SIGURÞÓR
Hafnarstræti 4.
lyerkaBegt ri
Fyrir nokkuru kom út
gagnmerk bók, heimildarrit
um Reykjavík og málefni
bæjarins. Þetta rit er Árbók
Reykjavíkurbæjar 1945, end-
urbætf og stórum aukin út-
gáfa Árbókarinnar frá 1940,
sem var hin fyrsta þessarar
tegundar.
Höfundur Árbókarinnar er
dr. Björn Björnsson hagfræð-
ingur bæjarins og mun öllum
vera ljóst, sem flettir hók-
inni, livilíkan fádæma fróð-
leik þar er að fá og hvilik
geypivinna liggur á hak við
þetta ritverk.
Hér er sýndur i tölum eða
töflum gangur ýmissa helztu
mála bæjarins og eru heim-
ildir raktar eins langt aftur
i tímann og kostur er á. Þó
nær síðari Árbókin ekki éins
langt aftur i tímann og sú
fyrri, nema þar sem ný við-
fangsefni cru krufin til
mergjar.
Tilgangurinn með rilinu
er að sýna hagfræðilega þró-
un bæjarmálefnanna, en
nauðsynin á slíkum liag-
fræðilegum upplýsingum óx
í hlutfalli við hinar öru brevt-
ingar i atvinnulifinu, fólks-
fjölguninni í hænum og stór-
aukinna framkvæmda á öll-
um sviðum. Verklegar fram-
kvæmdir hæjarins liófust
fvrst til vcrulegra muna eftir
1907, er farið var að leggja
holræsi i götur, vatns- og
gasveitu var komið upp, sem
og síðar höfn, rafmagnsveilu
og liitaveítu. Gangur flestra
þessara mála, svo og fjöl-
margra annarra, er rakinn i
stórum dráttum í báðum
þessum Árbókum.
Með flestum töflunum,
sem þarfnast skýringa, liafa
verið birtar athugasemdir
til glöggvunar fyrir ])á sein
vilja eða þurfa að liagnýta
scr töflur ritsins.
Efni Árbókarinnar 1945 er
í stuttu máli þetta: Yeðurfar,
íbúar, Heilhrigðismál, Fast-
eignir, Fiskveiðar, Samgöng-
ur, Iðnaður og Verzlun, Póst-
og símamál,- Peningamál,
verðlag og launamál, Lýð-
mál, Löggæzla, réltarfar og
trúmál, Fræðslumál, kosn-
ingai' og skemmtanalíf, Op-
inber gjöld, Fyrirtæki
Reykjayíkurbæjar og loks
Áthugásenidir. Hver þessafa
málefnaflokka hefir svo
fjölmarga undirflokka.
Þeir málefnaflokkar, sem
einkum liafa aukizt, eð.a eru
ítarlegri en frá því í Árbók-
inni 1910 eru fasteignir og
samgöngur. All ítarlegt yfirlit
er birt yfir allt það land
hæjarins, sem notað er og
mælt liefir vcrið. Þá eru birt-
t i tölum.
ar ýmsar töflur varðandi
Reykjavíkurliöfn síðan 1918,
skipakomur og vöruflutn-
inga. Töflur yfir hifreiðar eru
og mun fyllri en áður.
Af nýjum viðfangsefnum,
sem töflur eru birtar yfir,
má nefna: Mannfjölda í
kaupstöðum, verkamanna-
l)ústaði, iðnað og verzhm,
skráð hlutabréf, kauptaxta í
iðnaði, laxta fyrir barnsmeð-
lög', þinglýsingar, kosningar
lil Alþingis og bæjarstjórnar,
útsvarsstiga í kaupstöðum,
grjót- og sandnám bæjarins
og vatns- og hitaveitukerfið.
Að því er liöfundur Ár-
bókanna, dr. Björn Björns-
son, hefir tjáð Vísi liefir liann
aflað allra þeirra heimilda,
sem hann liefir komizt yfir,
áður prenlaðra og óþrent-
aðra. Hinsvegar hefir hann
ekki enn sem komið er, get-
að farið út í umfangsmiklar
frumrannsóknir þar sem
heimilda varð að leila frá
rótuni.
í Árhókinni eru margar
skýrslur, sem hefir verið
safnað áður, en ekki verið
gefnar út, svo sem varðandi
barnaskólana, fyrirfæki bæj-
arins, starfsemi slökkviliðs-
ins, umfangsmiklar skýrsl-
ur varðandi lögreglumál og
réttarfar o. fl.
Töluverðum káfla bókar-
innar er t. d. eingöngu varið
til þess að sýna fjármál
Reykjavikur, bæði hæjar-
sjóðs og bæjarfyrirtækja.
Tekjur og gjöld bæjarsjóðs
eru sýnd frá 1915 (í fvrri út-
gáfunni) og sundurliðuð og
flokkuð yfir allt tímabilið,
svo að sem greinilégasl yfir-
lit fáist um þróun hvers mál-
efnaflokks. Á þessu tímahili
hefir færzla bæjarreikning-
anna eðlilega breytzt veru-
lega og þvi er mjög erfitt
fyrir einstaklinga að. fá i
fljótu bragði yfirlit yfir þró-
unina af bæjárreikningun-
um sjálfum. Hér er aftur á
móti l)úið að færa þá í sam-
ræmt.horf, svo að hægt er í
einu vetfangi að glöggva sig
á þeim.
Á sama hátt er.gefið sam-
ræmt yfirlit yfir tekjur og
gjöld hæjarfyrirtækjanna
svo að glöggl yfirlit fæst yf-
ir stofnkostnað þeirra, af-
‘skriftir og þróun.
í þessari útgáfu er birt yf-
irlit yfir allar skuldir og lán-
tökur bæjarins, skipakomur
og vöruflutninga á Reykja-
víkurhöfn, yfirlit vfir fast-
eignir í bænum, birtir helztu
kauptaxtar og óteljandi
margt annað. — Þetta er i
stuttu máli ein hin bezta og
samræmdasta lieimild um
Göwniii iöfjin.
„Gömlu lögin“ er heiti á
nýútkominni bók eftir Svein-
björn Benteinsson frá Drag-
hálsi í Borgarfirði.
Það er nýstarlegt um þessa
bók, að efni'hennar er rímna-
flokkar sem Sveinbjörn hefir
ort. Rímnaflokkarnir eru:
Fluguríma, Busluríma, Sörla-
rímur, Vígarímur, Þórgunnu-
rímur og Arnkelsrímur. —
Mun það vera nokkuð ein-
stakt að nútímaskáld leggi
fyrir sig rímform og senni-
lega verður mörgum forvitni
á að lesa bókina til þess að
sji1®liversu liöfundinum liefir
tekizt til með viðfangsefni
sín.
Sir William Craigie, einn)
rimnafróðasti núlifandi mað-
ur, hefir lesið handrk bókar-
innar og lét m. a. svo um-
mælt um það:
„— -— útkoma þeirrá verð-
ui' viðburður i íslenzkum nú-
tímaskáldskap. Þær sanna
það berlega, að svö langt frá
því að vera úreltar, eru rím-
ur jafn áhrifamiklar sem
nokkru sinni, þegar í þeim
er sameinað sannur skáld-
skapur og hagmælska, eins
og hér er gert. — — Hér er
sama getan (og hjá Sigurði
Breiðfjörð) til þess að kveða
dýrt án þess að nota tor-
skildar kenningar, og að
yrkja svo, að sannur skáld-
skapur sé, fyrirhafnarlaust,
að því er virðist, þrátt fyrir
rímþrautirnar. Mansöngur-
öll bæjarmálefni Reykja-
vikur.
I niðurlagi inngangsorða
fyrir fvrri útgáfunni segir
höfundurinn: „Það sem enn
vantar tilfinnanlega fyrir
Reykjavík og raunar landið í
heild, eru sundurliðaðar hag-
fræðilegar upplýsingar um
atvinnuvegi, eignir, tekjur,
skatta, húsnæðismál o. þ. h.
Áður langt um liður er náuð-
synlegt að hefjast handa um
öflum áframlialdandi heim-
ilda um öll þessi mál. ÖIl
hagskoðun á hinum þjóð-
félags- og efnahagslegu við-
fangsefnuiii vorum er mjög
erfið og víða óframkvæman-
leg, vegna skorts á heimild-
um. Glöggar og itarlegar
hagfræðilegar heimiklir eru
eitt af frumskHyrðunum fyr-
ir því, að hægt sé að stjórna
hinum opinberu málum, svo
að vel fari.“ í seinni útgáf-
unni segir dr. Björn að þessi
slóru viðfangsefni séu að
mestu óleyst enn. Hinsvegar
inegi telja, að grundvöllur-
inn að þeim yfirlitsskýrslum,
sem alls staðar séu kjarninn í
hagskoðun hagstofnana
borga, sé nú þegai- lagður.
Þess má að lokum geta að
bókin er hin prýðilegasta að
öllum frágangi og uppsetn-
ing skýrslnanna smekkleg og
hnitmiðuð.
Bókin er prentuð í Stein-
dórsprenti h.L, en gefin út á
kostnað Rcykj avíkurbæjar. (
VtHfe KhAoIIl
inn fyrir fyrstu rímunni í
Vígarímum virðist mér
snilldarleg lýsing á umhorf-
inu, þegar rímur voru lesnar
eða kveðnar á vetrarkvöld-
um.“
Snæbjörn Jónsson ritar
forspjallsorð fyrir útgáf-
unni, en höfundurinn sjálfur
formála.
H.f. Leiftur gaf bókina út,
hún er prentuð á fallegann
gulann pappír og titilblað og
kápa prentuð í tveimur lit-
um. Fyrir bókasafnendur
skal þess getið að bókin er
aðeins prentuð í 400 eintök-
um og þeim tölusettum.
Dynskógar.
DYNSKÓGAR. — Rit Fé-
lags ísl. rithöfunda. —
Bókfellsútgáfan 1945. —
Meðal inárgrá ágætra bóka,
sem nýlegá eru komnar á
markaðinn, er ein, sem vekur
sérslaka athygli, og einkum
af tveim ástæðum. I fyrsta
lagi er hún óvenjulega glæsi-
leg að vtra búningi, svo að
hún má teljasl hreinásti
kjörgripur í því tilliti, og í
annan stað er hún allnýstár-
leg að efni til. Bók þessi er
Dynskógar, rit Félags ísl.
rithöfunda, sem samin er m.
a. af mörgum kunnustu
skáldum og rithöfundum
landsins, þeim er nú eru á
lifi. Efni liennar er mjög
fjölhreytt og skiptast á sögur,
leikrit, Ijóð og ritgerðir. í
bókarlok er skrá yfir höfund-
ana og verk þeirra, og er það
út af fyrir sig skemmtileg
nýbreytni.
Eins og vænta má um
bók sem þessa, gætir all-
mikillar sundurleitni um
efni og efnismeðferð. Ber
þess og vel að gæta, að þetta
er ekki úrval þekktustu verka
viðkomandi höfunda, eða
það, sem þeir hafa bezt gert,
heldur er hér um að ræða
safnrit, þar sem hver liöf-
undur liefir lagt fram sinn
skerf, eðlilega misjafna að
gæðum, þótt margt megi
teljast gott og sumt með
ágætum.
Hér verður ekki gerð til-
raun til að rekja efni'þessa
rits, en minnst á-fátl eitt.
Bókin hefst á smásögu eftir
Kristmann Guðmundsson:
Sagan af Siggu í Gerðakoti,-
Þessi örstutta saga er yndis-
legt í yfirlætisleysi síiiu og ber
miklum stilsnillingi vitni.
Það er enginn nieðalmaður,
sem getur fært svo lítið og
hversdagslegt éfni í svo
draumfágran búning — án
allrar lilgerðar.
Jakob Tliorarensen á
þarna alllanga sögu: Véfrétt-
in laug. Enda þótt Jakob
skrifi laglegar smásögur, á
maður erfitt með að losa sig
við þá liugmynd, að hátm sé
fyrst og fremsl jjóðskáld, og
., Á J'h. á 6. siðu.
'M ..,Y. ) íéé- !
-