Vísir - 05.03.1946, Blaðsíða 4

4
V I S I R
Þriðjudaginn 5. marz 1946
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 1660 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Dýrðin! Dýrðin!
gtjórnarblöðin eru innrlega sammála um að
núverandi ríkisstjórn hal’i unnið mikið áf-
rek, er henni og sáttasemjara ríkisins tókst
að jafna Dagsbrúnardeiluna. Þetta hefði engin
öiínur ríkisstjórn getað gert segja þau,en Þjóð-
viljinn lætur jafnframt í það sldna, að engin
önnur ríkisstjórn myndi hafa látið sig málið
nokkru skipta. Lausn Dagsbrúhárdéiluhnár
er í sjálfu sér öllum fagnaðarefni, en grund-
völlurinn, sem deilan er leyst á er eins og
sakir standa á engan hátt eðlilegur og engum
til góðs. Sífelldar launahækkanir og sívaxandi
verðþensla eru ekki úrræðið til bjai'gar. Það
viðurkenna jafnvel stjórnarblöðin og í orði
kveðnu var Dagsbrúnarverkfallið háð til þéss
að ríkisstjórn og Alþingi hæfu raunhæfar að-
gerðir gegn verðþenslunni, hvaða alvara, sem
kann að hafa legið á bak við þær kröfur.
Þetta er athúgunarefrii útaf fyrir sig, cn þau
eru fleiri og fjölbreyttari.
Kommúnistar telja sig hafa unnið sigur,
sem beri vott um hitt og þetta, og nota venju-
leg slagorð í sambandi við vinnudeilur. Þrátt
fýrir það fuíivrðir Þjóðviljinn að enginn sé
ofsæll af launum verkamanna. Þetta er vitan-
lega alveg rétt. Enginn cr ofsæll af launum
verkamanna, eða raunar launum annarra laun-
þega, þegar svo er haldið ó spilunúm að kauþ-
máttur krónunnár er rýrður, samtímis og
krónutalan er aukin. Hver er svo árangurinn
af öllu starfi kommúnista í þágu verkamanna,
nú um nokkurra ára skeið, en tvö síðustu árin
hefðu þeir þó átt að geta komið hugðarefnum
sínum nokkuð áleiðis? Blað flokksins talar
um stóra sigra, en sigrarnir eru þó ekki meiri
cn svo, að verkamenn lepja dáuðann úr skel,
nð dómi flokksins sjálfs. Annaðhvorþer oi’ðið
-,,sigur“ notað héf í óvenjulegri merkihgú, eða
íið um engan sigur er að ræða. Sumir eru alltaf
að tapa, jafnvel þótt þeir þykist græða eða
sigra. Myndi ekki liggja nærri, að túlkun
Þjóðviljans á sigrum kommúnista, skýrði slíkt
íyrirbrigði?
Auk þess, sem hlutur verkatnahná má telj-
ast rýr, hefur hlutur annarra stétta versnað
stórlega fyrir aðgerðir kommúnista. Frá því
er þeir settust í ríkisstjórn hefur verið samið
um hagsmuni allra stétta, — nema ef til vill
stórútgerðárinnar að því er botnvörpunga
snertir, sem veiða í sig sjálfir, en annast ekki
íislckaup eða fiskflutninga,.— og samið hefur
-verið á þann veg að hver einasti atvinnuvegur
Iiefur orðið að færa þungar fórnir. Þessar
fórnir hafa verið færðar til einskis, og nú er
svo komið að atvinnuvegunum verður eklci
uppi haldið, nema með tilfærzlum á tekjum
ntvinnugreinanna, þannig t. d. að helt sé á
milli sjóða smáútvegsmanna og flutninga-
slcipaeigenda og þar fram eftir götunum.
Slíkir stjórnarhættir eru svo grátbroslegir,
aið bezt er að hafa um slíkt sem fæst orð. Ekki
, er að undra þótt stjórnarblöðin syngi í lcapp:
„dýrðin, — dýrðin“, þegar þau ræða þessi mál
og afskipti ríkisstjómarinnar af þeim, — ein-
mjjt þau afskiptin, sem fjármálaspekingur
eifis st-jþmarflokksins' sriefnir ,jfjárglæfrá-
Stéfnu“.
1 >. »
Er verzlunin orsök dýrtíðarinnar ?
Sjá, þarna er sökndólgnrinn!
Síðan kominúnistum varð ljóst, að allt fimbulfamb
þeirra uni stórkostlega nýsköimn á öllum sviðum, risa-
vaxna aukningu framleiðshumar og vaxandi velmegun
landsmanna, er að verða að hlægilegri skrípamynd vegná
dýrtíðar og óstjórnar innanlands, hafa þeir. tekið þann
kóstinn, að segja að öll dýrtíðin sé innflutningsverzl-
uninni að kehna. Hafa þeir ráðizt með hatrömmum á-
sökunum óg fágætum blekkingum ó alla innflytjendur
í verzlunarstétt og kennt þeim um dýrtíðina og allt öng-
þveitið, sem af henni stafar. Verzlunarstcttinni er kennt
um dýrtiðina, sem kommúnistar hafa átt mestan þátt
í að skapa og stjórnarflokkana hefir skort manndóm til
að leysa. í stað þess að setja skorður við henni og færa
haria niður, svo hægt séi að lifa í landinu, hafa þeir aulc-
ið hana með kauphækkunum og' öðrum verðþenslu-ráð-
stöfunum. Stjórnarflokkarnir bera ábvrgð á dýrtíðinni,
eins ög hún er í dag og engiim á slílca sök á ástandinu
Sem kommúnistar. En nú, þegar þróunin í atvinnumál-
uhi landsmanria er að því komin að lcveða úþþt dóm sinn
yfir þeim, sem undanfarið hafa stýi't þjóðarskútunni
beiht upp á grynningar atvinnuleysis og fjárkreppu, er
blásið til átlögu gegn einni stétt laridsins, á liana bent
og sagt: Sjá, þarna ér sökudólgurinn!
Nú liafa konimúnistar ákveðið, að bakari slculi liengd-
ur^fyrir siriið — til þess að beina atbyglihni frá sjáífum
sér og liihu þjóðhættúlega vandræðafálmi þings og stjórri-
aí', sem þéir eiga liöfuðsökina á.
Þjóðsögur. Nú langar mig til að víkja laus-
iega að nokkrum þátfiim bók-
mennta okkar. Flest höfum við vafalaust lesið
meira eða minná af . þjóðsögum um dagana.
Nafnið eitt bendir til að þær hafi iifað á vör-
um þjóðarinnar. Nú hefir aftur þjóðsagnasöfn-
un mjög látið á sér bera á séinni árum, sem
ranglega er færð undir það heiti. Hégiljum og
fáfræðirugli einhverra eftirlegukinda fortiðar-
innar er haldið til haga, eins og um niikinn
vísdóm væri að ræðá.
*
Ný tegund Sögur jiessar hafa litla eða enga
þjóðsagna. stoð i veruleikanum og eru frekar
draumórar og hugárbúrður, sem
aldréi hefir fest rætur í hugum þjóðarinnar og
þeim muri síður íifað á tungu hennar. „Þjóðsög-
ur“, sem eigá að liafa gerzt svo að segja um leið
og þær eru skráðar, samrimast ekki gagnrýni nú-
tímans né sannleiksást. Hitt er annað mál að
slikár sögur eru virðingarverðar að svo mikíú
leyti, sem þær Jýsa þjóðtrú og menningarlífi
fyrri alda, eða draumórum öreigans um gull
og græna skóga, svo sem tiðkast um huldufólks-
sögur niðurlægingartímabilsins.
*
Á flæðiskeri.
Því leiigur seni líður verða ráðin færri út úr ógörig-
ununi. Stefnan sem ríkisstjórnin tók i öndverðu að ráði
konnnúnista, var algerlega röng. í stað þess að stýra
burtu frá klettunum, var stefnan tekin á blindskerin
og grynningarnar. Nú er dagíegá stýrt á miííi skers og
báru, án þess að nokkur von sé um að komast út aftur.
Nú má búast við, á ltvaða stundu sem vera slcal, að
skipiðj kenni grúnns. Þá er ævintýrinu lokið. En þá mun
þjóðin vakna, og þá verður spurt Iiver eigi sölcina. Sú
sök véi'ðúr þung. Það vita kommújpistar. Þótt þeir séu
í erlendrí þjóhustu og þjóðhollustunni sé eklci fyfir a?í
fara, þá er heimskan ekki þeirra aðalbreyzkleiki. Nú
er hér allt á flæðiskeri og smátt og smátt félllir að sjór
erfiðleikanna. Þess vegna lirópa kominúriislftrnir riá há-
stöfum, að alll okkar ólán sé verzluna,rstéttinni að kénna.
Til þess að bjarga öllu, til þess að hæklca lcaupið, fá
hýja markaði, selja freðfiskinn og' lælcka húsaleiguna,
ér eift ráð óbrigðult, að stofna landsverzliíri og afnema
alla Ínnflýtjendur. Ekkert sýnir betur en þettá, liversu
gersanilega ráðþrota þessi flokkur er gagnvart þeim
óhémjri erfiðleikum, sem hin pólitíska skemmdarstarf-
semi lians hefir nú leitt yfir þjóðina.
Mmi þjóðir lifa samS.
Hér á landi er nú heimiluð lægri álagning í heildsölu
en tíðkast í nokkru nágrannalandi voru. Er því dreif-
ingarkostnaður innflytjendur hér á flestar vörur minni
en annarsslaðar. Þó er dýrlíðin t. d. í U.S.A., ekki nema Ví
hluti á við dýrtíðina hér. Bretland og Norðurlönd Iiafa
mjög viðtæka verkaskiptingu milli innflytjenda og smá-
sala í öllum verzlunarrekstri sínum. Þessar þjóðir minn-
ast eklci á að þeim sé nauðsynlegt að taka upp lands-
verzlun. Þess^r þjóðir selja smjör á 5—6 krónur kg'. og
aðrar vörur eftir því. Þær hafa stóra stétt innflytjenda
og lifa samt, við tiltölulega litla dýrtíð. Hvernig má slílct
verða?
JMeðal-álagning.hér í heildsölu mun nú vera um 10%.
Þótt þessi álagning væri lækkuð um helming á öllum
innfluttum vörum sem lcoma inn í vísitöluna, mundi það
éklci lækka dýrtíðina um meira en 5V2 stig! Þetta, er liægt
að sanna með tölum. Ef stofnuð væri landsverzlun, sem
seldi vörurnar nleð innkaupsverði, án nokkurrar álagn-
ingar, en kostnaðurinn allur greiddur úr ríkissjóði, gæti
það lækkað dýrtíðina um 11 stig. En til þess að greiða
verzlunarkosínaðinn mundi þurfa að þækka lékjur og
eignarskatt um 10% og vegna tekjumissis’-ápfrinfftrtnings-
verzluninni, þj'rfti að hæklca þessa skatta um önnur 10%.
- Það eru þá 11 stig sem hægt væri að læklca dýrtíðina ef
ekkert þyrfli að greiða fyrir allt það starf sem unnið er
af konum og körlum vegna innflutningsins. En siðan
kommúnistae komust í rikisstjórn hefir vísitálan hækkað
tíM íð stig. Þeir eru því óneitanlega þyngri baggi ál þjóð-
inni en öll innflutningsverzlunin.
„Fræðimemi“; EiilStaka safnarar halda víða
um land, undir heiti ,græði-
manna“.og hafa sumir beirra eklci sncfil af eigin-
lcikum þeirrar tegundar manna til að bera. Ger-
samlega gagnrýnislausir menn taka ófeiinnir að
sér fræðimannsstörf, ef til vill einvörSuhgu af
því að þeir cru bænabókarfærir og kunna að-.
rita hneykslunarlítið,. Slik störf eru ekki. yérð-
launaverð og ekki nútimanuih að skapi.
* ■
„Den svake Norðmenn ræddu mjög um „den
blelcé." svake, bleke Karls Jóhanns Lyrik“
á sinni tíð, og fer því ckki fjarri
'áá eitthváð svipað mælti segja um suirit það,
sein nú er borið á borð af íslenzkri Ijóðagerð.
Fölt er það og veikt, talar litt til heilans og:
hjartans og ofreynir minnið á engan liátt, enda
festist það elcki í því. Hitt er aftur rangt, að öll
skáldahöfuð cigi að höggva af á einum hálsi,
sv.o sem stundum heyrist i mæltu máli og sést
í ritsmíðum lélegra tímarita. Nútimaskáldiii:
sýna méiri formfegurð en eldri skáld.
*
Jónas. Forfh Jónasar Hallgrírússonar, einfalt ög:
slétt, kostar ekki minni andlega áreynslu
eii hrjúf óðsnilld samtíma-skálda hans, — þó
að Sigurði Breiðfjörð undanskildum þegar lion-
úm tekst bezt upp. Sama má um beztu nútíma-
höfundana segja. Hitt er annað, að almenning-
ur hefir gersamlega misboðið skáldaheitinu og
bókaútgefendur liafa stórlega misboðið þvi einn-
ig, bæði með útgáfum og auglýsingum. Hér eru
nú uppi fá skáld en sum góð. Hagyrðingarnir
eru miklu fleiri. Samtíðin ber ekki þroska til
að dæma hér milli „feigs og ófeigs“. Það nluii
framtíðin gera.
*
Skáldskapar- Oft heýrist á þvi klifað að skáld-
stefnur. skapur eigi að fela í sér áróðúr,-
listin sé ekki fýrir listina, heldur
eigi hún boðskap að bera, og þá að sjálfsögðu
róttækan. Sum skáld framreiða sama grautinn
í.sö.mu skál í bólc eftir bók. Eitt slikt kvæði, eða
jafnvel fleiri geta átt rétt á sér, en guð forði
*tnér frá þeirri eiginkonu, sem segir alltaf sömu
orðin.
*
Frjósemi. Sönn list er fi'jósamari en fimmbnra
riióðir og felúr æ i sér einhvérn á-
róður, en aldrei með ölíii þann sainá. Geri listiil
það, er hún steinrunnin, ófrumleg og ómarkviss,
enda getur hún þá jafhvel vakið öfugar kenndir
eða geðhfif við það, sem til er ætlast. Suriiir virð-
ast stöðugt vera í leit að því frumlega, en fæðisL
slíkt ekki af sjálfu sér, án átakanlegrá fæðingár-
hríða ineð tilheýrandi fagurfræðilegúm fyrir-
brigðumj ættu þeir að hætta leitinni.