Vísir - 03.04.1946, Qupperneq 4

V 1 S I R
Miðvikudaginn 3. apríi 1946
VISIR
DAGBLAÐ
Utgefandi:
BLAÐAUTGAFAN YlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: FélagsprentsmiðjunnL
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 1660 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Leyndin.
Leyndin um herstöðvamálið vekur sívaxáhdi
gremju mcðal almennings, enda er nú
svo komið að flest blöð krefjast að hún verði
rofin, þarinig að unnt sé að ræða málið áð
siðaðra manna liætti. Ýmsir alþingismenn
hafa krafizt skýringa af hálfu ríkisstjórnar-
innar, en án árangurs allt til þessa. Ráðherrar
Alþýðuflokksins gefa um það yfirlýsingu í
blaði sínu í dag, að um miðjan deScmher
síðastliðinn hafi ríkisstjórnin samþykkt ein-
róma að halda málinu leyndu, cn siðan hafi
málið aðcins vcrið laUslega rætt innan ríkis-
stjórnarinnar, en engin atkvæðagreiðsla
' farið fram. Sé því eklci um meiri eða minni
hluta að ræða innan ríkisstjórnarinnar að
því er birtinguna varðar, en allir ráðlicrrarnir
hafi þar sömu afstöðu. 1 sjálfu sér liéfur
þessi yfirlýsing ráðHérranna óveruléga þýð-
irigu, en sýnir þó eindreginn vilja ríkisstjórn-
arinnar til þess að sniðganga þjóðina í þessu
máli, svo sem það væri algjört einkamál rik-
isstjórnarinnar, en slík afstaða er fráleit að
aimannadómi. Er Jress að vænta að rikis-
stjórnin taki málið upp að nýju og skýri
það til hlítar fyrir þjóðinni, þannig að unnt
sé að gera sér fyllilega ljóst Iiver afstáðan er
og hverjar horfur á brottflútningi herliðs-
ins héðan.
Kommúnistar halda stöðugt uþpi heiftar-
legum árásum á stjórnarvöld Bandaríkjanna,
sem ávallt hafa sýnt íslenzku þjóðinni fyllstu
vinsemd. Þannig fullyrða kommúnistar að
Bandaríkin vilji hafa hér bækistöðvar til ]>css
eins að hefja héðan árásarstríð gegn megin-
landi Evrópu og fara um þetta mörgum
ófögrum orðum, sem ekki eru eftir hafándi.
Jér lítt skiljanlegt annað, cn að ríkisstjórnin
verði að gera sérstakar ráðstafanir vegna
þessara skrifa, en koma jafnframt í veg fyrir
nð þau endurtaki sig. Hitt er svo algjört
aukaatriði, að þessi flokkur manna hcldur
■einnig uppi árásum gegn innlendum aðilum,
sem vilja sýna fyllstu sanngirni i málinu,
;án |)ess J)ó að afsala nokkrum landsréttindum
til skariims tíma eða langs. Vegna ófullnægj-
andi upplýsinga af háll'u rikisstjórnarinnar
verður málið ekki rætt af nokkurri skyn-
scmi, en hitt er aftur auðvélt að nota það til
ómaklegra árása gagnvart Bandaríkja])jóðinni
annarsvegar, en hinsvegar gegn innlcnuum
mönnurii, sem aldrei hafa rékið og aldrei
munu reka erindi erlendra þjóða á lcostnað
sinnar eigin |)jóðar, svo sem kommúnistar
gera leynt og ljóst.
Stúdcntar hafa hafið baráttu fyrir því að
plöggin verði lögð á borðið, en að baki þeim
•og þeirra kröfum sténdur þjóðin öll. -—-
Ríkjandi leynd um herstöðvamálið er óheppi-
íeg frá hvaða sjónarmiði, sem séð er. Vel
kann að vera að ríkisstjórnin hafi liugsað
sír að leyna málinu til J)css eins, aö það .verði
<ekki rætt á óviðeigandi hátt, en henni hefur
«‘kki tekizt að koma í veg fyrir slíkt, litíldur
befur léyndin heinlínis sluðlað að ])ví að um-
ræður um málið hafa farið fram á allt annan
og vcrri veg, en vera skyldi. Ástæða er til að
œtla að Bandaríkjastjórn há'fi tíkki við það
nð athuga, að frá málinu verði skýrt, og þá
er ekkert, sem réttlætir þögnina.
AFENGIÐ OG ÞJÓÐIN.
Ersama hvaðan „gott" kemnr ?
Sámkvæmt fjárlögum eru tekjur ríkissjóðs ætlaðar 122
milljónir króna. Af því er gerl ráð fyrir að nálcga fimmti
hluti fáist sem hagnaður af sölu áfengis. Það er jafn stór
fjárhæð og venjulegur tekju- og eignarskattur ncnmr af
Öllu landinu. Með áfengistckjunum mætti gréiða öll
kennshimál landsins, scm er stærsti einstaluir íiður fjár-
laganna. Eða greiða mætti mcð þeim fyrir öll vegamál
og samgöngur. Áfengistekjurnar eru orðinn liður, sem
íslenzka ríkið getur ekki án verið, eins og sakir stánda, til
þess að halda þjóðarbúskapnum í horfinu.
En þótt gott sé að hafa nægilegar tckjur fyrir útgjöldum
ríkisins, þá vcrður ekki sagt að áfengistekjurnar séu sárs-
aukalaus „skattur“. Og því cr ekki að leyna, að engu meíint-
uðu mannfélagi getur nokkurntíma orðið gæfa eða 'höfuð-
burður að því, að þurfa að selja þegnunum áfengi til þess
að geta lialdið uppi menningarstarfsemi i landinu. Á þann
Iiátt er'ræktað mcð annarri hendinni en sviðið með hinni.
Það er gott að fá tekjur í ríkissjöðinn, munu margir
segja. En, er sama hvaðan „gott“ kemur?Þjóð, sem á þann
manndóm, að geta haft áfengi um hönd og neytt þess í
hófi, er engin hætta búin. En lítil þjóð, sem lætur 10%
af þjóðartekjunum í áfengiskaup, þarf að gæta hvár hún
er á vegi stödd.
Manndómur eða anðnnleysl
I þessum cfnum, eins og mörgum öðrUm, verður frjáls-
ræðið sumum sjálfsögð réttindi er ekki koma að sök, en
þar skilur á milli manndóms og auðnuleysis. Þótt deila
megi lengi um það hvernig brcgðast eigi við þcssu þjöð-
félagsvandamáli, þá er engin lækning varanleg Öririur én
sú, að rækta með þjóðinni þann menningarþroska, sem
fordæmir ómenningu ofdrykkjunnar. En lausungin í ])ess-
um efnum, eins og nú standa sakir, og tómlætið um van-
sæmdina, kemur hvergi skýrar fram en í því hversu sorg-
lega ábérandi cru auðnuleysingjar ofdrykkjunnar á áðal-
götum höfuðborgarinnar. Hér gengur um göturnar fjöldi
manna, ungir og gamlir, sem liafa ckki áhyggjur af neinu
öðru en þvi, á hvern hátt þeir gcti náð sér í áfengi. Þeir
ganga um betlandi. Slík lítillækkun er þeim ekki ofviða
ef bún kaupir þcim áfcngi. Óþrífnin og auðnuleysið hefur
sett mark sitt á ])á hvar scm á þá er litið. öll sjálfsvirðing
er horfin. Þeir eru eins og rekald á f jörum menningarinnar,
sem stundum er dregið á land cn oftar látið liggja þar áéhi
það er komið.
Þeir menn, sem þannig hafa tapað öllum manhdómi, erii
sjúkir, en þjóðfélagið okkar hefir ekki enn víðurkennt
þenna sjúkdóm. Það hefir byggt sérstákar stöðvar fyrir
geðsjúka og brjóstsjúka, en ekkert viðunandi hæli héfir
verið reist fyrir þá sem misst liafa manndóm sinh og hcilsu
af áfengisnautn. Og það er ómögulégt fyrir borgaratia að
verða að bafa hvern dag fyrir auguni sér þessa þjóðfélags-
niðurlægingu.
Hjálpið þeim sem vilja vlar.a.
Góðtemplarar vinna mikið og gott starf. Margir í þeirra
hópi verja miklúm tíma til að hjálpa þeim sem áfcngis-
nautnin er að bera ofurliði. Slíkt starf cr aldrei launað
nema með þeirri ánægju sem góðverkum fylgir, þegar
])að er unnið án nokkurrar hugsunar um cndurgjald. En
þessu fólki, sem finnur hvöt lijá sér til að vinna, þarf að
hjálpa í starfinu. Hið opinhera getur veitt því áðstoð á
margvíslegan hátt. Að vísu er stórstúkunni veittur 200
þús. kr. styrkur, cn ])að er minna cn veitt er til sambands
íslenzfea berklasjúklinga og þó er vafalaust miklu stærra
verkcfnið sem skapast vegna ofdrykkju.
Bindindisstarfið á að vera fólgið í því að kenna þjóðinni
bófsemi. Það lærist venjulega, sem nógu oft er yfir haft
cða nógu oft ber fyrir augu og eyru. I kennslubókum bárn-
ánha á allsstaðar að koma þessu að, á einn eða annari liátt,
þar scm þess er kostur. Hið opinbera befir þetta í hendi
sér. I tvarp, kvikmyndir, hlöð og auglýsingar eru öflug
kepþshijæki ef rétt er að farið. Með nákvæmlega lagðri
áætlun, skynsamlegum aðferðum og öflugu átaki, mætti
á fáum árum liafa slik áhrif á Inlgsunarhátt þjóðarinnar,
að hún teldi drykkjuskap vansæmandi hverjum manni.
Þetta er hlutverk hins opinbera í samyinnu við áhugamenn-
iria. Það kostar mikið fé. Nú lætur ríkið af hendi aðeins
Vz% af áfengistekjunum, til þess að vinna á móti spillingu
áfengisins. Minna gal það varla verið.
Lltvarp frá Rikisútvarpið íslenzlca liefir eitt rétt
Keflavík. til þess að starfrækja útvarpsstöð
hér á landi og geta þvi ekki aðrir
stundað þá starfsemi, samkvæmt því. Þegar
Bandarikjámenn höfðu haft hér lier um skeið,
liófu þeir sjálfir útsendingar á ýmsu útvarpsefni
til hcrmahna sinna frá sérstakri útvarpsstöð. Má
gera ráð fyrir að þeir hafi fengið til þess leyfi,
enda var útvarpsstöð þeirra aðeins ætluð til að
hafa ofan af fyrir hermönnum þeirra liér á landi,
en ekki ætlazt til þess að verða neitt menning-
artæki. Útsendingar frá stöð Bandaríkjamanna
hafa heldur ekki verið þess eðlis, að nokkrum
manni, óvitlausum, dýtti til liugar að bera hana
saman við þá íslenzku hvað mennihgargildi
sncrtir.
Ivynleg Astæðan fyrir því' áð málið er gcrt
auglýsing. að umræðuefni, er aliglýsing, sem
nær vikulega hefir verið útvarpað frá
stöð Bandarikjamanna og sérstaklega er ætlað
að ná til íslenzkra hlustenda. í auglýsingu þess-
ari er íslenzkt kvenfólk livatt til þess að sfekja
skemmtanir hermannanna og þær gylltar fyrir
þvi á ýmsa lund. íslenzkum stúlkum er þar boð-
ið upp á „dinner, movies, dance and romance“,
eins og það er orðað. í auglýsingunni er enn-
fremur tekið fram, að stúlkurnar skuli sáfnast
á titgreinda staði, en þaðan verði þær fluttár
í herbifréiðum á áfangastaðina.
Brot á Það, sem stúlkur þær eiga von á, sem
velsæmi. þekkjast bóðið, er míðdegisvérður og
kvikmyndasýning án endurgjalds og
síðan dans á eftir. Síðan er tekið fram, að einn-
ig sé þar „romance“ að finna, en það liugták
er næsta óljóst, og verður hver að skilja það á
sinn veg. Hér sýnist stöð Bandarikjamanna vera
farin út fyrir verksvið sitt og farin að gera sig
full heimakomna. Auk þess sem slíkar aiiglýs-
ingar eflir kvenfólki cru brot á öllum vélsæmis-
reglum. Hilt er og ékki til þess að hæta úr skák,
að íslenzk stúlkuborn eru mörg svo cinföld, að
þeim þykir sæmd í að hlýða neýðarkálli þcssu
og flykkjast á sfaðina, þar sem bifreiðarnar
bíða, til þess að færa þær nær þessum „ro-
mance“.
Gagnrýni. E. S. skrifar: „Óverðugar ásakanir
dynja nú á útvarpinu, og er þvi fund-
ið márgt til foráttu. Það er. svo sem flcsta hluti,
að eittlivað má af þeim finna, en ótrúlegt er
það, að það sé ahnénn skoðun, að íslenzka út-
varpið sfándi að balci útvarpi bandaríska hers-
ins, sehi ekkert liéfir annað upp á að bjóða en
da'nSíagamúsik. Það fer ekki hjá því, að ýmis-
legt má að dagskrá útvarpsins finna, en tæplega
gétur komið til mála að bera dagskrá hcnnar
saman 'við efnið, sem hermönnunum er ætlað
að hlusta á.
Skoðana- Svo virðist, sem sá, er hélt því fram,
kön'nun. að skoðanakönmm myndi sýna, að
fleiri hlustúðu á útvarp Bandaríkja-
manna hér, en útvarpið íslcnzka, hafi alvcg
steingleymt því, að það er víðar fólk á Islandi
en í Reykjavík. Eg þori að fullyrða, þótt sálar-
lausu fólki þyki eitthvað til útvarps hersins
koma, að þá séu fáir til sveita, er hlusti 'á
það. Reyndar býst eg éinnig við, að Reykvílc-
ingar vil.ji héldur silt eigið i’itvarp, en úlsend-
ingar frá setuliðinu. Eg get ekki látið hjá líða
að bæta því við, að frekar þyrfti að láta 'fara
fram skoðuh á þcim miinnum, er hal'da því gagn-
stæða fram og álita, að skoðanakönnun méðál
ahiiennings myndi leiða í Ijós, að útvarp hers-
ins v'æri hér vinsælla.*'
M’diitíiitíA tiRSi SIUBi*