Vísir - 08.10.1946, Page 2

2
Tónskáld vilja fá kjör sín
baétt af |svb
Iu»issfý þiieirra'ritur 3/S®snmím*
Etitúlíswáöé ísSfgffMÍS',
Síðastliðið sumar skrifaði
Tónskáldafélag íslands, sam-
kvæmt einrcma ályktun allra
félagsmanna, Menntamála-
ráði svoliljóðandi bréf:
„Tónskáldafélag íslands
leyfir sér hérmeð að senda
Menntamálaráði íslands lög
félagsins ásamt nöfnum fé-
lagsmanna og vill um leið
virðingarfyllst vekja eftir-
tekt ráðsins á kjörum ís-
lenzkra tónskálda.
Fyrst er þess að geta, að
lagávernd íslenzkra tónverka
er bæði á íslandi og erlendis
ófullkömnari en i flestum ef
ekki öllum öðrum löndum
og möguleikar til flulnings
tónverka á íslandi minni en
annarsstaðar, en gjöld fyrir
flutning tónverka eru aðal-
tekjur tónskálda. Erfið tón-
verk færa erlendis jafnvel
þarlendum höfundum til-
tölulega litlar tekjur, og þær
venjulega þeim mun minni,
sem verkin eru veigameiri.
Hæstu árslaun tónskálda á
íslandi hrökkva nú tæplega
til óhjákvæmilegrar afritun-
ar eins meiri háttar tónverks
ásamt raddheftum, en til
flutnings þarf oft í fyrsta
sinn allskonar fjölritun, þó
að ekki sé hugsað um að
prenta verkin. Ef tillit er tek-
ið til sölumöguleika skáld-
sagna, virðist sízt viðeigandi
að laun tónskálda séu lægri
en laun rithöfunda. Þar sem
laun leikara eru ekki veitt af
fé til bókmennta eða ritliöf-
unda, virðist lieldur ekki rétt-
mætt að launum túlkandi
tónlistarmanna sé útlilutað af
sömu uppliæð og til tón-
skálda.
„Tónskáldafélag' Islands
leyfir sér því að fara þess
á leit, að Menntamálaráð
ákveði við næstu úthlutun
sérstaka upphæð til tón-
skálda eingöngu og aðra
upphæð til afritunar, fjöl-
ritunar eða prentunar
tónverka“.
(Bréf þetta dagsett i
júlí 1945)’.
Þár sem hvorki löggjafar-
valdið né útlilutunarnefnd
listamannalauna hefir tekið
tillit til ofangreindra óska
vorra, en hinsvegar úlfaþytur
orðið vegna úthutunar
skáldalauna, þá leyfum við
oss virðingarfyllst að fara
þess á leit, að þér athugið
enn á ný atvinnuskilyrði ís-
lenzkra tónskálda og gerið
þar að lútandi tillögur til Al-
þingis. Vér leyfum oss að
nefna enn nokkur atriði til
undirstöðu.
Tækni tónsmíðavinnu er
nú á dögum svo umfangs-
mikil, að það er algjörlega
útilokað að tónskáld, sem
vinnur að meiri háttar tón-
verkum, geti samtímis ann-
azt önnur störf. Hann má
ekki einu sinni missa af tíma
lil að annast flutning eigin
verka, og sagan sýnir dæmi
þess, að jafnvel á fyrri tím-
um urðu merk lónskáld
stundum tiltölulega afkasta-
lítil, af því að fátækt neyddi
þá til að stunda jafnframt
hljóðfæraleik eða hljóm-
sveitarstjórn. Málarar geta
eftir atvikum lokið við veiga-
mikla mynd á skömmum
tima og jafnvel selt hana
samstundis. Hvert manns-
barn getur notið skáldrita
jafnóðum og þau eru lesin
eða prentuð, og rithöfunda-
störf eru því lalin arðvænleg
atvinna án tillits til listagild-
is, a. m. k. að því er snertir
óbundið mál. Tónskáldin
verða hinsvegar oft að vinna
eins og málari, sem dregur
aðeins eitt pensilstrik á dag
við vinnu að mynd, sem hann
lýkur ekki fyrr en eftir
marga mánuði.
Tökum dæmi: Tónskáld
tekur sér fyrir liendur að
semja meiri háttar tónverk
fyrir söngflokk og hljóm-
sveit, sem tekur eina eða
hálfa aðra klukkustund að
flytja opinberlega á hljóm-
leikum. Hann þarf venjulega
allt að þremur árum lil að
semja slíkt verk og fullrita
það. Til opinbers flutnings
þarf liann síðan að láta afrita
eða lireinrita frumritið, svo
og píanóútdrátt alls verksins
og loks raddhefti fyrir hverja
einstaka rödd hljóðfæra og
söngs fyrir sig. Þetta kostar
hann þegar nokkur þúsund
krónur í beinum útgjöldum,
án þessa tilkostnaðar getur
hann ekki gert sér neinar
vonir um að koma verkinu á
framfæri. Útgáfufirmu
kaupa ekki slík verk, nema
sannað sé að þau muni verða
arðbær. Það tekur svo allt
að þvi heilt ár að æfa verkið
með söngflokk, og síðan er
það venjulega aðeins flutt
opinberlega í eitt einasta
sinn. Tekjur tónskáldsins
hljóta því að verða tiltölulega
litlar, jafnvel þó að ríflegt
gjald sé greitt fyrir flutning-
inn. Á íslandi er hvorki færi
til að flytja slík verk, nema
auðveld séu viðfangs, né
heldur sú lagalega réttar-
vernd til, sem tryggir tón-
skáldinu fullan arð af vinnu
sinni. Semji tónskáldin
styttri verk og óbrotnari,
verða ástæðurnar í hlutfalli
við það eitthvað auðveldari,
en skilyrðin verða þó ætíð í
höfuðatriðum þau sömu.
Vér leyfum oss virðingar-
fyllst að vísa til ræðu forseta
síðastliðins listamannaþings
(Djrnskógar, bls. 23), þar serii
V I S I R
Þriðjudaginn 8. október 1946
bent er á, að tónskáldin hafi
orðið út undan i endurbót-
um á kjörum listamanna. Á
þessu hefir enn ekki orðið
nein bi'eyting. Meðferð is-
lenzkra löggjafarvaldsins á
málum tónskálda gefur í
skyn, að tónlistin sé fremur
veigahtil listgrein, — en
sannleikurinn er allur annar.
Tónlistin er hvarvetna talin
æðsta og seinasta stig list-
rænnar menningar og þró-
unai’.
I þessu sambandi verður
að minna á, að Menningar-
sjóður styður ekki enn á
neinn hátt prentun tónverka,
en ísl. tónverk gömul og ný
(m. a. eftir Sveinbjörn Svein-
björnsson) liggja óprentuð
og ónotuð. Til sanns vegar
má færa, að íslenzka þjóðin
hefir sizt ráð á því að láta svo
mikið andlegt og stjórnmála-
legt afl, sem útbreiðsla tón-
listar getur talizt, liggja ó-
hagnýtt og afskiptalaust,
þegar allar aðrar þjóðir láta
einskis ófreistað til að
tryggja aðstöðu sína og á-
litsauka með útbreiðslu lista-
verka sinna og menningar.
Ef íslenzka þjóðin vill eign-
ast tónverk, sem gæti á kom-
andi tímum horið hróður
hennar út um heim, þá þarf
að hlynna betur að starfsemi
íslenzkra tónskálda og út-
breiðslu verka þeirra en orð-
ið er. Laun einstakra tón-
skálda- þurfa að vera þrisvar
sinnum hærri en laun ein-
stakra rithöfunda og Menn-
ingarsjóður eða ríkissjóður
þarf að leggja fram nauð-
synlegt fé til fjölritunar eða
prentunar tónverka.
Reykjavík, 30. sept. 1946.
Tónskáldafélag íslands.
Páll ísólfsson (sign.)
formaður.
Hallgrímur Helgason (sign.)
ritari.
Helgi Pálsson (sign.)
gjaldkeri.
CLAPFS
%<
í pökkum og dósum.
Klapparstíg 30, simi 1884.
8EZT AÐ AUGLÍSAIVISI
Hárlitun
Heitt og kalt
permanent.
með útlendri olíu.
Hárgreiðslustofan Perla.
STLLKU
helzt vana saumaskap, vantar oss nú þegar.
..... Upplýsmgar hjá klæðskeianum. _
FÚT H.F.
Vesturgötu 17, III. hæð.
$x$x$x$x$>3x$x®^<$^x$x$3x$x$^x$>^$x£<£<£<®3x£<^xSx»®x$xSx$x$x®xSxSx$xSx$x$xSx$x$x$xíxSxíx$xSx$x$x$xSx$x$x$<®x®x®^«xSx^&<$<8xSx&<S
S. LONDON.
u
R
-R
1
R
ARGYLL HOUSE 246/250, REGENT STREET, W. 1. LONDON
THELEPHONE: REGENT 4675/6. LONDON
Skrifið eftir Ijósmyndum og verðtilboðum. Aðeins vönduð
vinna og úrvals skinn notuð. Er þjer komið til Englands, gjörið
svo vel að líta inn til okkar og munum við þá sýna yður nýjustu
tísku í skinnkápum, án nokkrar kaupskyldu.
SxgX&^XSxSXÍxSxSKSxSxS^ -<$X®X$X$X$X$X$>^3x$XSx$X®>$>^<®3x®3x§X$>^<$X$XSx$X^$>$>^x$>^>3x$>^<$>^X$x$X$>$>$X$>$X$X$X®$X$X$X^$>3>Ot^^<^
Bezta tryggingin fyrir öruggri raf-
suðu er ESAB rafsuðuvír.
Ymsar tegundir fyrirliggjandi.
Einkaumböð íynr E.S.A.B.-verk'Smiðjurnar í Kaupmannahöfn.
LUÐVTG STORR