Vísir - 14.06.1947, Side 2

V I S I R
Laugardaginn 14. jnní 1947
Hann EeSt svo á» að íslendi
*
Mr'én. ö
hann gekk ð amer íska herinn.
IiöiaH riö i^mrrmhi irið*
sffsm er i s&tm**
ir?
Eftir því sem eg bezt
r£ksS€Þm9
liihis&m
ynr nokkru fór aftur til ] Vi«5 Kyrrahaf.
Þýzkalands Þorvaldur Hvar voru þeir i sveit sett-
Friðriksson frá Borgarnesi
eftu 60 aaga otlof, en hann ve;t fór gjörn til Japans, en
er í sérstakri löggæzlusveit Guðmundur var „Radar“-
Bandaríkjanna á hernáms- stjórnandi i Kyrrahafsflotan-
svæði þeirra. um. Hann komst nauðuglega
lifs af. Sína þyngstu þraut
Tíðindamaðut Vísis liafði telur hann þó hafa verið vís-
af honum stutt viðtal um indaleg rannsókn á japönsk-
leið og haiin fór: |um Radar í lierteknum
Hefir þú ferðazt mikið síð- tundurspilli.
an þú fórst að heiman?
— Meira en eg hjóst við
Eftir að eg laulc námi i
Minneapolis, bauð eg mig til (
Er eyðileggingin í Þýzka-
Iandi eins mikil og af er lát-
ið?
— Það má fullyrða, að
herþjónustu og var við her-jýuisar horgir t. d. Kassel og
æfingar í Chicago, Virgina, Saarbriicken eru eyðilagðar fram
Texas og víðar. Að þeim lokn- allt að 96%. Aðsetur mitt er
um var eg þjálfaður til lög- nú í Frankfurt. Borgin er á Nýar bækur
gæzlustarfa og sendur til stórum svæðum eins og ný*r leikir.
Þýzkalands. En hefir ferðazt hraunhreiður. Ýmsar smærri
um allt bandaríska svæðið í ^ borgir eru lítið skemmdar, t.
eftirlitsferðum, stundum d. Bamherg, en þar er ihúa-
viku eftir viku. talan margfölduð frá því sem
Má eg spyrja: Þvi gekkstu var fyrir stríð.
í lierinn? Er þá ekki húsnæðisleysið
— Eg hataðist við nazism- ■ óskaplegt.
ann. Islenzkum skipum liafði | —. Sem betur fer eru víða til
verið splundrað og skips- ■ sveitanna stórhýsi, sem fólk-
hafnirnar myrtar. Blöðin að jó er látið fá. Margir eigend-
lieiman huldu við af mis- anna eru raunar hölvaðir
munandi ljótum orðastærð-. viðfangs, meðan innlend yf-
um. Mér fannst aðeins skorta irvöld sýsla um málin, en
það, sem eg taldi siðferðilega láta sig strax, þegar okkar
— Ef þeir hafa verið naz-
istar. Allmargir þeirra eru í
fangelsum. Sumir fá harða
dóma. Minnst var raskað við
kennarastéttinni. Ríflegur
helmingur liennar liélt á-
hafa. vili að sé þetta. ekki sagt
af ókuhnugleika, þá hljóti
þetta að ,yera rógur, san .ein-
‘hverjir -telji sér ’líág i að út-
hreiða. Við vörum okkur á-
kaflega vel á þeim mönnum,
sem koma sleikjandi út um
og þykjast vera orðnir for-
kláraðir.
Er stjórnmálastarfsemi
leyfð?
— AHar kosningar látum
við jafnafskiptalausar og
setuliðin gerðu hér á Islandi,
en allt er hannað, sem gæti
minnt á nazismann. Við
fylgjumst þó með öllum fé-
lagsskap af ótta við það, að
nazistar kunni að mynda uin
sig kekki. -—• Lífsskoðun,
sem búið er að rótfesta, verð-
ur ekki tætt í burtu eins og
arfi úr rófugarði.
Hvaða skoðun telur þú, að
Þjóðverjar hafi á hernám-
inu?
— Þetta reynum við að
kynna okkur rækilega, t. d.
með því að senda vikulega
prentaðar fyrirspurnir til al-
mennings. Hin horgaralegu
liindranir en syo, að víða
ráða götur inei'kjum, t. d-
eins og I.ækjargaÍán seih
kölluð var skipti í .ýfirráða-
svæði rústunum sitt hvoru
megin við hana, ef dæmið*
væri slaðsett í Reykjavik.
Er starf ykkar erfitt?
— Við liöfum aldrei stutt-
an vinnudag; til þess erum
við of fámennir og oft vinn-
um við 18 tíina á sólarhring..
Hlutverkin eru stundum
smá: Vegabréf, eftirlit,.
skýrslugerðir, yfirheyrslur,
en stundum svo að engin orð
fá lýst. Nokkru áður en eg
fór lieim, vorum við kallaðir
út í dauðans ofboði. Við
þustum þrír saman. Það sem
gerðist var eins og í kvik-
mynd. Á síðustu augnablik-
um har okkur að til að bjarga
konu úr morðingjahöndum
og morðingjaefnin voru eig-
inmaður hennar og sonur.
Öðru sinni þurfti að komast
fyrir rnorð, sem framin voru
á tilteknu svæði. Jafnvel
smáhörn og konur- fundust
myrt. Stór hringur var sleg-
yfirvöld sjá um dreifinguna iun iim staðinn og hvcrt
i'éttast.
Vildi lýsa
yfir stríði.
Ilvað ertu að segja
menn skerast í leikinn. Þó
liöfum við oft rekið okkur á
tortryggni yfir því, að við
hefðum fullt umboð. Þjóð-
verjar vilja hafa pappirana
Við’áttum að’lýsa yfir'meS stimPlum allskonar
; „krúsidúllum“. Eiginhandar-
Er ekki fræðslan erfiðleik-
um hundin?
— Jú, húsnæðisléysi og
kuldi trufla hana. Við slilc
skilvrði er elcki hlaupið að
því að skipta um aðferðir, en
allt er gert til þess að útrýma
sæði nazismans. Nýjar hæk-
! ur komu og nýir leikir. Oft
förum við inn á leikvellina
til að æfa og kenna. Þetta
gerum við með lempni og
gleðihrag. Börnin kunna
þessu vel og við eigum þau
fyrir vini.
Er þá mikill samgangur
milli hersins og heimaþjóð-
arinnar?
— Nei. Hermenn koma
varla inn á heimili og blátt
bann liggur við að talta gesti
inn í herhúðirnar, ekki sízt
konur. Sama gildir um her-
kvikmyndahúsin. Klúbbar
liersins mega taka á móti
gestum, en engar konur fá
að koma jiangað, nema áður
gerðar eftirgrennslanir sýni
og innköllun miðanna. Þessi
skoðanakönnun, sem er
leynileg, sýnir, að yfirleitt
telur fólkið hernámið nauð-
synlegt, m. a. til þess að fyr-
irbyggja horgarastyrjöld, þar
lil hið sundurtætta þjóðfélag
hefir róazt eftir hið mikla
skipbrot, sem orðið er. Allt
um það eru margir gramir
og viðsjálir í okkar garð.
Ilermennirnir eru beztir.
Þeir skilja agann og að af-
leiðingar hins tapaða leiks
eru óumflýjanlegar.
IJvað getur þú sagt okkur
um hin hernámssvæðin?
— Frá eigin brjósti ckki
neitt. Fólk sem kemur til
okkar þykist liafa losnað frá
hinum mestu ókjörum. Öllu
shku tökum við með varúð.
skúmaskot og íhúð og fólk
rannsakað. Morðingjarnir
fundust - þóttust vera skikk-
anlegustu menn; voru út-
lendingar logandi af hefnd.
Ber mikið á hefnigirni?
— Já, þótt hugirnir æltu
kannske að liafa mildazt.
Auðvitað erum við ekki
þarna til að reka hefndir, en
eg segi fyrir mig, að’ eg get
ekki vorkennt Þjóðverjun-
um. Til þess hefi eg séð of
margt. Hitt er annað mál að
okkur tekur sárt að sjá þá
kalda og þjáða og úr því
reynum við að hæla og erum
ómetanlega þakklátir t. d.
fyrir gjafirnar hér að heim-
an.
Viltu segja meira?
— Já. Hjartanlegustu kveðj-
striði. Margir trúðu að naz-
istarnir væru að hlífa okkur. stimPlU> sem eS let Sei'a mér
Trúi'því þeir sem vilja. En er mikiS töH'astykld.
þeir, sem liafa lesið um
liryðj uverkin, trúa því fæstir. Viðreisnin.
Og við, sem áður höfðum Hvernig gengur viðreisn-
rætt við sjónarvotta og siðan arstarfið?
fengið tækifæri til að sjá hin — Ennþá getur ekki kall-
óutmálanlegu afbrot og ast að sé hyggt. Fyrst af öllu'að það teljist óhætt.
skipulögðu pislir, trúum þvi voru rústirnar lireinsaðar. I Það er ])á líklega lítið um
engir. : Kom þá oft í ljós, að kjallara „ástand“ þarna?
hélt að allir sjálfboða- og neðri liæðir mátti nota i Þetla er allt öðru vísi
liðí r her færu þangað af með viðgerð. T. d. sýndist en hér þelckist. Eg hefi mína
Ú’víníýraþra — er ekki svo? mér bjórkjallarinn frægi í speki um það, að „óvist es at
V instýraþrá! Ef tveir Núrnberg hinn vistlegasti, [ vita, hvar óvinir sitja á fletj-
-rsslást, annar viðhefur cftir að klastrað liafði verið um l'yrir“. Og állir eiga að
facW'ögð' hirití ekld, þá v'ið liann. Til að flýta fyrir lifa eftir þessari reglu, þótt
1:; Iú, Fkki af ævinlýra- viðreisnmni er striðsfönguni lir öðrum fræðum sé. Hjóna-
Jþi ’iM'jílúr- fyrir innri köll- slejjpt eins fljólt og fært þyk-1 hönd eru þó levfð, ef kpnaii
p;:, ýamíTór egekki í herinn, irj VerkfsQri fá þeir lánuð lijá hefir staðizt mjög strangq
Tyi'.v en eg 'hafði fengið leyfi hernum.
foreldra minna. Hefði það átt Eykur ekki hersetan á hús-
fyrir n f r að liggja að falla, næðisekluna?
átti þoð að vera afsökun —Jú, að vísu. — En fyrst
min. .'0 eg átti í höggi við og frernst tökum vjð nazista-
'!;.;;ð. 'sein’'eg vissi verst.
: Ei
Það væri heimskulegt að ; ur til allra, sem eg þekki og
ætla að vinna sér hylli með guð veri með þeim.
álasi um hið nýja umhverfi!
Við höfum ýmsar sagnir
um misjafna sambúð milli
hernámssvæðanna.
—. Eg mun engu hæta við
þá sögufræði. Og allra sízt
myndi eg segja nokkuð, sem
spillt gæti á milli. En það
get eg sagt, að milli okkar
og Bretanna eru ekki meiri
Drengjaskór
VERZL.œ

SiíBit
££85
i Iireiðrin. Ef þár skyldu leytt-
])ér kunnugt um marga ast gögn eða skilríki, þykir
ísiendinga í herþjónustu? ekki, liæ.fa ,að láta Þjóðverj-
Nei, en tvo Borgfirðinga aná hafa þar aðgang.
íiðra veit eg um, Björn, son IJafa fyrrverandi embætt-
eftirgrermslan. Bezlu með-
mælin eru ekki hólusetning-
arvottorð eða svoleiðis nokkT
uð, heldur -— dvöl í fanga-
búðum.
jlr. Eiriks á Hesti og
jnund l»i>'óðir. fhiim.
Guð- ismenn verið sviptir störf-
• <1 I . »
0>- um?
SM
Nyr 4ra mailiiá bill. iæst
lerðabð, FóMéfend'eða teÍEfevé?
íffilR
•• -núl
niboði
Mierkt;:

«
<8t:

ISSÍ
Názistar.
og herinn.
Hér hafa flogið fyrir sögur
um það, að jafnvel herinn
hafi nazista ú þjónUstu sinni.
1 — Segðu 'hverjum, sem
SíIS
og
mjiíg nýlegur 5 mamia Standard-bíSI tiS sölu
skoðunar á Bræðraborgarstsg 34, laugardaginn kí.
8—10 eftir hádegi.