Vísir - 18.07.1947, Blaðsíða 4

VI S I R
i 1«. Íúií 1ÍÍ47
m w- .-i
DAGBLAÐ
Uteefandi: BLAÐADTGAFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: KrÍHtján Guðlangason, Hersteinn Pálason.
Afgreiðsla: Hverfiagötu 12. Símar 1660 (fimm
lAmaHaki 50 aurar.
Félagsprentsmiðjan h J.
Vörnþnnð yfirvofandi.
Fyrir nokkuru vár birt um það iHkynning af opinbcrri
hálfu, að búið væri að veita gjaldeyrisleyfi, sem næmi
nokkurum hundruðum milljóna króna. Skal því ekki í
móti mælt, en á hitt bent, sem getið hefur verið hér í
' blaðinu að nú er ekki lengur nægilegt að hafa í höndum
innflutnings- og gjaldeyxisleyfi fyrír vörum, því að þau
eru éngin trygging fýrir því, að liægt sé að fá vöruna
inn í lándið, þótt framleiðandinn erlendis vilji gjarnan
selja. Bankarnir hér virðast hafa tekið sér hæstaréttar-
vald í gjaldeyrismálunum, þvi að þeir yfirfæra yfrrleitt
ekki annað en })að, sem þeim þóknast. Kann vel að vera, um-
að nauðsynlegt sé, að eitthvert aðhald sé haft í gjaldeyris-
1 málunum og er raunar nauðsynlegt, því að Isléndingar
’eru ekki enn búnir að læra að fara skynsamlega með fé,
en hitt er fráleitt, að bankarnir geti tekið sér æðsta vald
í því efni. Þeir starfa. einungis sem miðlarar og vilji þeir
koma á framfæri einhverjum aðvörunum viðvíkjandi
gjaldeyriseyðslunni, þá eiga þeir að snúa sér með þær
til ríkisstjórnarinnar, sem er æðsti aðili allra mála. Þeir
eiga ekki að hafá ])á aðferð að gera kaupsýslumenn að
vanskilamönnum, því að það er ekki einungis skaði við-
komandi kaupsýslumanns heldur og allrar þjóðarinnar,
því að hiin hlýtur skömmina í heild.
En þrátt fyrir þessar miklu leyfisveitingar og að lík-
indum vegna tregðu bankanna við að yfirfæra þann gjald-
eyri, sem rétt yfirvöld hafa veitt heimild til notkunar á,
þykjast nú margur sjá fram á vöruþurrð hér á landi áður
en langt um líður, ef síldveiðarnar ganga ekki óvenjulega
vel og gjaldeyrisöflunin gengur þar að leiðandi betur en
bjartsýnustu menn gera ráð fyrir. Eins og nú standa
sakir, hafa sum innflutningsfyrirtæki ekki fengið ncin
leyfi til innflutnings um langan tíma, en vörubirgðir svo
litlar í landinu og kaupgeta fólks hinsvegar mikil, að hver
sú vara, sem flutt er inn selst svo að segja á svipstundu.
Er því ekki óvarlegt að segja, að sjá megi fram á skort
á ýmsum vörutegundum hér að óbreyttum aðstæðum.
Jafnvel þótt auðveldara væri að fá að hagnýta leyfin
síðari hluta þessa árs, má fastlega búast við því, að ekki
verði hægt að afla varanna frá útlöndum fyrr en eftir
langa mæðu, því að slík feikn pantana"líggjs rioir þjá^en
öllum framleiðendum, að þeir eru jafnvél mörg/ár að fúlí- 1
nægja því, sem þeir eru búnir að lofa.
Það er híutverk ríkisstjórnarinnar að taka nú þegar
])essi mál til athugunar. Sjái hún fram á, að undangeng-
' inni rannsókn, að vöruþurrð sé óumflýjanleg á næstunni,
verður hún að gera ráðstafanir til þess að mæta því vand-
' ræðaástandi. Það gerir hún bezt með því að láta taka
upp skömmtun á þeim varningi, sem menn hafa mest not
' fyrir og ckki verður án verið. Ella skapast misrétti, sem
ekki er hægt að þola og getur haft ófyrirsjáanlegar af-
' leiðingar.
__Framh. áf 2. síðu.
Fram að þessu hafði
eiginfega allt farið í handa-
skolum hjá okkur, en eftir
nóvember lt>41 virtist gæfan
ætla að verða okkur lilið-
hollari. Þjóðverjar tóku að
híða mikla ósrgm í Rússlandi.
Von Bock varð að fara frá
sem yfirmaður hersins á mið-
vígstöðvunum.
\ðð herstjórninni þar tók
Gúnther von Kluge mar-
skálkur, og hann virtist lið-
tækari við fyrirætlanir Tres-
ckows.
Von Kluge hafði ekki eins
rnikla skipulagshæfileika til
að bera og Bock og lét naz-
ismann frekar afskiptalaus-
an en að hann væri honum
andstæður. En það var svo-
lítill neisti í lionum og mán-
uðum saman reyndi Tres-
ckow að kveikja bál úr hon-
Hvað eftir annað hélt
taldi, að með þvi" eina móti
haiur að hann hefði fengið ag rOéé Hitler af dögum,
Kluge á sitt mál, en honum
snerist jafnan hugur.
Meðan þetta fór'fram vaim
eg að því að efla og auka
sambönd okkar í Berlín. Frá
því i júlí 1942 hitti eg oft
Ludvig Beck hershöfðingja
og dr. Karl Gördeler, tvo
aðalleiðtoga andspyrnuhreyf-
ingarinnáj’. Segja mætti, að
Beck háfi verið heili hennar,
en Gördeler hjarta.
Smolensk. Ilann tók ]>ar við
scm Tresckow hætti og fékk
ákveðið loforð Kluges um að-
stoð.
I árslok 1942 urðu ýmsir
heroirðárfegir atburðiu okkur
í vil. I nóvember gengu
Bandaríkjamenn: ög Bretar á
land í Norður-Afríku. —
Nokkru síðar vár 6. herinn
þýzki inuikróaður í Stalin-
grad og honum eytt að
mestu. I bækistöðvum mið-
hcrsins fannst Tresckow og
mér tími kominn til að steypa
Hitler.
Hershöfðingjarnir, með
Beck í broddi fylkingar,
töldu mjög óheppilegt að
taka Hitler lifandi. Um 70
milljónir Þjóðverjar og
margir utan Þýzkalands
höfðu látið löfrazt af lionum
og þýzki herinn hafði svarið
honum trúnaðareiða. Beck
dvttu álögin af mönnum.
Skoðun hershöfðingjanna
varð ofan á og rió vorri
meim í andspyrniihrevfing-
unni sammála um að drepa
foringjaim. Hins vegar var
ekki nóg að ráða honum
bana. Einnig þurfti að ná
öllum hernaðarlega itíikil-
vægum stöðum í Berlín og'
koma á íót riýrri stjórn.
Verkaskipting.
Heppilegast þótti, að her-
mérin á vígstöðvunum réðu
Hitler af dögum, en heima-
herinn væri tilbúinn að taka
öll völd í BerlÍH, áður en
Beck
og- Gördeler.
Beck var ekki af hinni
venjulegu hershöfðingjateg-
und. Harin hafði sagt af sér
sem yfirmaður þýzka herfor-, . .
ingjaráðsins í mótmælaskyni' nazistar vissu, hvað væri að ■ ., - , •
gerast. Ilans Oster hershöfð- vai s' ° kraftmikil, aö hun
inn Með iriáialéitap Trcs-
ckow. Siðan var opinberlega
tilkynnt, að Hitíer myndi
heimsækja von Kluge . mar-
skálk í Smolensk fym hlula
marz 194IÍ. Eiris og venja
var, urðu rnargar tafir og
írestanir, en loksins kom
Hitler loftfeiðis til Smolensk
hinn 13. marz.
í:
Kluge óviss.
Riddaraliðsherdeild, undir
stjórn Georgs von Böselager,
vav á verði i aðalstöðvum
Kluges og liefði verið auðvelt
að ráða niðurlögum Ilitlers
þar. En nú kom hringlandinn
i Kluge aftur. Hann inót-
inælti og sagði, a'ð heimui’inn,
þýzka þjóðin og þýzki her-
inn myndi ekki skilja morð
á Hitler á ]>essum tíma. Hann
neitaði að vera með í ráða-
gerðinni.
Þetta var slæmt strik i
reikninginn, en Tresckow og
cg ætluðum ekki að gefast
upp við svo búið. Við ákváð-
um að vinna verkið sjálfir og
reiknuðum með því, að er
dauði Hitíers hefði verið til-
kynntur, mvndi Kluge fvlgja
eðlilegum tilhneigingum sin-
um og snúast opinberlega
gegn nazistum.
Fyriræflun okkar gat ekki
bendlað Kluge við málið,
og tiiræðið átti frekar að
líta út sem slys en morð. Við
ætluðum að koma fyrir tima-
sprengju í flugvél Hitlers, er
springi á bakaleiðinni og
kusum sprengju af enskri.
gerð, sem við höfðum gert
tilraunir með um langari
tíma. Þetta var algerlega
hljóðlaus sprengja og mátti
stilla hana nákvæmlega. Hún
Vaxandi atvinna.
V skýrslu Viunumiðlunarskrifstofunnar, sem birt var fyrir
nokkurum dögum, var ])ess getið að mikil og vax-
'andi atvinna hcfði verið hér í bænum í vor unz verkfallið
(hófst. Þetta hefur kommúnistum áreiðanlega verið ijóst,
þegar þeir undirbjuggu verkfallið og er ekki að efá, að
þeir hafa talið verkfallið enn meiri nauðsyn af því að
f atvinna fór vaxandi. Það hefur hlakkað í þeim af skemmd-
' arfýsn, þegaf þeim hefur verið það Ijóst, að þeir gætu
‘ gert mörgum framkvæmdum illan grikk, með þvi að skella
á verkfalli, því að öll framkoma þeirra fyrir verkfallið
og meðan á því stóð var greinileg sönnun þess, að þeir
hugsuðu fyi’st og freriist um að þjóna skemmdarlund sinni.
‘ En Þjóðviljinn forðast að geta þess í frásögn af skýrslu
Vinnumiðlunarskrifstofunnar, að atvinna hafi farið vax-
‘^íiridi fram að verkfallinu. Orsökin er augljós.
við hertöku Tékkóslóvakíu,
en var samt mikili áhrifá-
maður.
Dr. Gördeler var að nafn-
inu til fulltrúi Boschverk-
smiðjanna miklu. Hann hafði
verið borgarstjóri í Leipzig,
ennfremúr verðlagsstjóri
Þýzkalands, en sagði af sér
vegna þess, að hann gat ekki
unnið undir stjórn Hitlers.
Hann reyndi upp á eigin
spýtur að byggja upp sem
víðtækasía áiidspyrnuhreýf-
ingu gegn Hitler. Fjölmargir
áhrifflmenn þýzkir gerðust
samstarfsmenri hans, en
vegna vonbrigða og ýmislegs
annars, gáfust þeir upp á
öllu saman, en það gerði
Gördelér aldrei. Starfsþrek
hans og áhugi héldu hreyfing-
unni va'kandi, er flllt virlist
vonlaust.
Kluge
gefur loforð.
Eg stakk upp á þvP við
Gördéler, að hann kæmi með
mér til Smolensk til að
hjálpa Tresckow, til áð fá
Kluge marskálk, eridanlega í
lið með okkur. Gördelcr hik-
aði ekki. Vinir hans í yfir-
stjórri hersins útvegúðu hon-
um hin nauðsynlegu fölsku
vegahréf og með þeim komst
hann til aðalstöðva Kluges í
ingi, sem þegar hefir verið
lýst sem einskonar fram-
kvæmdarstjóra hreyfingar-
innar hafði gert áætlanir um
hei’töku Berlínar, í samráði
við Friedrich Olbricht, fót-
gönguhershöfðingja, einn af
æðslu mönnum heimahers-
ins. Nú þurfti aðeins mann-
inn á vígstöðvunum til þess
að kveikja í tundurþræðin-
um lil að setja tilræðið við
Hitíer af stað. Henning von
Tresckow reyndist vera mað-
urinn.
Allt tilbúið.
Tresckow lá ekki á liði
Síriu meðan á undirbúriingi
stóð. Hann liélt Kluge volg-
um og við efnið, en hann gat
hæglega kæl't tilræðið í fæð-
iSgúnni og þai’ með haft
mikil áhrif á marga aðra
hershöfðingja, sem voru
reikulir í rásinni.
En fyrst varð að fá Hitler
til þess að íara frá aðal-
slöðvum sínum í Austur-
Prússlandi og heimsækja
miðherinn. Tresckow fór til
gamals kunningja síns, Rúcl-
olf Schmundts hershöfð-
ingja, sem var aðalaðstoðar-
maður Hitlers. Schmundt var
ekki nógu skarpur til þess að
gruna, hver væri tilgflngur-
gat éýðilagt allt i meðalstóru
herbergi.
NiðurL
Molask&i'tur í
ít 3íb si tS /.
Kolaskoríur gerir nú mjög
vart við sig á hernámssvæð-
um Rússa og Bandaríkja-
manna í Þýzkalandi.
í fregnum frá Berlin segir,
að vcgna flutningaörðugleika
á ameríska hernámssvæðinu
verði ’að dfagá úr iðnaðar-
framleiðslunni um 30 af
hundraði. Á rússneska svæð-
inu er nÓ mikill kolaskortur
og yfirleitt skortur á marg-
víslegum liauðsynjum, vegna
þess að sambandið við vest-
ari hernámssvæðin er ekki
nógu náið. Er þó unnið-alla
daga vikunnar í kolanámun-
um, iil þess að auka fi'am-
leiðslu þeirra og námamönn-
um er heitið allskonar frið-
indum, svo sem skóm o. þ. h.
til þess að þeir leggi meira að
sér.
Nýir kanpen d:n r
Vísis fá blaðið ókeypis flí nœstn
mánaðamóta. Hringið í síma 1660
og tilkynnið nafn og heimilis-
fang. ---------------— (