Alþýðublaðið - 05.09.1928, Blaðsíða 2

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
jalþýðublaðiðI
< kemur út á hverjum virkum degi. í
J Aígreiðsla í Alpýðuhúsinu við i
í Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd. !
J til kl. 7 siðd.
i Skrffstofa á sama stað opin ki. |
J 91/s-IOVj árd. og kl. 8-9 síðd. í
í Simar: 988 (afgreiðslan) og 2394 |
J (skrifstofan). |
< Verölag: Askriftarverð kr. 1,50 á j
J mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15 [
< hver mm. eindálka. ►
i Prentsmiðja: Alpýðuprentsmið)an J
I (í sama húsi, simi 1294). |
„6agníræðaskóliu
Pétnrs Halldórssonar & Go.
Sú óheillará'ðstöfun kenisilumála-
ráðherrans að takmarka tölu ný-
sveina í Mentaskólanum nú í
haust, áður en ungmerma'sikóli sá,
sem síðasta þing áikvað að stofnla
'skyidi hér í höfuðstaðnum, var
kominn á fastam fót, hefir mælst
mjög ilfa fyriir hjá almeniniiingi.
AlþýðUhlaðið hefirir margsinnis
með röikum vítt þessa ráðstöfun
og sýnt frarn á, að hún var al-
óþörf, þó að skólahúsið hafi veriö
skammarlega vanhirt í tíð íháids-
stjórnarirmar. Með því að breyía
íhúð skólameistara í keraslustof-
ur mátti fá 3 rúnrgóðar stofur
til viðbótar, og var þar nreð full
bót ráðin á þTeragslunum. íbúð-
in steradur auð, eða verður leigð
út í vetur, þvi að skólameistarLnn
býr nú í sinu eigin húsi.
ihaldsmönraum hér er illa við
skólanm, sem þingið í vetur sam-
þykti að slofrasetja, enda er bæði
þeim skilnnigsskástu og þröngsýn-
ustu öiil alþýðumeratiuin sár þyrnir
íi augum. Gerðu þeir sér af tak-
mörkun nýsveinafjölda Mentaskól-
ans tilefni til árása á skölann.
nýja. Létu þeir hlað sitt „Mgbl.“
ófrægja hanm á alla lund og af-
fluttu skólastjórann á hinin lubba-
legasta hátt, sem hugsast getur.
Alt til þess að reyna að fæla fólk
frá þvi að sækja skóilanm eða
setja böm sín í hann. Jafnframt
lézt „Mgbl.“ bera hag „fátæku
barnanna", námfúsu, fyrir brjósti
og taldi alla takmörkun nemenda-
fjölda í skólum hina mestu ó-
svinrau. Létu ihaldsmenin óspart
í veðri vaka, að þeitr vildu nú
reynast „fátæku bör,n'unum“ betur
en ríkisstjórnm og sjá þeim fyrir
fræðslu af gæzku sinni og rík-
dómi. Þótti mörguim þetta mikil
tíðindi og góð og siranasfciftin
stórkostleg.
Nú hefir Pétur Halldórsson,
fyrir hönd sameiúaða íhaldsins,
auglýst, að skóli þess taki til
istarfa í haust. Takmarkarair raem-
endafjölcla eru all verulegar, því'
að '„gagnfræðaskóli" þeirra verður
að eins ein deild, nemendur að
sögn 25. Skólagjaldið er ákveð-
ið 150 krónur fyrir veturinn.
Nú er „Mgbl.“ ekki að fárast
yfir „takmörkuninni" eða tala um
„fátæku börnin", námfúsu, sern
ekki ei-ga 150 krónur til. En ekki
er það óeðlilegt, að íháldsmenu
taki há skólagjöld við skóla sinn;
þeir hafa jafnan barrst harðast
gegn því, að skólagjöld við skóla
ríkisins yrðu afnumin eða lækkuð.
En hvað um það. Þessi nývakn-
aði, brennandi áhugi Péturs HaLI-
dórssonar & Co. fyrir alþýðu-
fræðslu er lofsverður. Að eiins
leiðinlegt að hugsa til þess, að
ekki skylidi bóla á honum fyrr,
meðan íhaldið fór með vö'ldira og
engira opiraber alþýðufræðsla var
til í þessum bæ.
Það er einkennilegt í meira
lagi, að þessir íhalds-al þýðu-
• fræðslu-frömuðir skuli ekki hafa
'séð þörfina fyrir slikan skóla fyrr
en nú, er ríkið og bærinin setja
upp annan skóla, sem getur séð
ótakmörkuðum fjölda nemenda
fyrir gagnfræðamentun og áreið-
anlegia tekur helmiragi lægra
skólagjald en íháldsskóliran. Þá er
það líka eftirtektarvert, að bl-öð
þeirra gera ráð fyrir, telja jafravel
sjáMsagt, að bærinn og ríkissjóð-
ur styrki skóla þeirr-a með ríf-
legum fjárframlögutm, þött þeir
aðilar haldi uppi öðrum jafn Ml-
komnurn, stærri og með lægra
skólagjaldi.
Alþýðublaðinu dettur auðvitað
ekki í hug að amast við þessum
skóla íhaldsins. Margir höfðu auð-
vitað búist við meiru eftár öll
stóru orðin. En íhaldið ræður
sjólft gerðum síraum. Gúðir skólar
verða aldrei of margir. Og ef að
íhaldsmönin-um þykir skóli rikisinB
ekki nógu „fíran" fyrir börn sin
og vilja ekki, að I>au sitji á bekk
með börmum verkairraarana, þá ■ er
ekki nertia eðlilegt og sjálfsagt,
að þeir stofnsetji handa þeirn sér-
stakan skóla, úr því að þeir þykj-
ast hafa efni á því. Og þá er auð-
vitað heldur ekki nema sjálfsagt,
að þeir ráði því sjálfir, hve rnarga
og hvaða nemendur þeix taka í
hann og við hvaða verði þeir
selja kensluraa. Það er þeirra
einkamál.
HiísnæðisrattQsAknio.
Skýrslusöfnun.
Húsaleiguokrið hér í bænum
kannast allir við. Það velldur al-
veg óeðliilegri dýrtíð. Það er aðal-
ástæðan till þess, að í Reykjavík
er dýrast að dvelja af höfuðborg-
um Norðurlanda og þótt viðar sé
leiitað. Hitt hefir ef ti-1 villl ekki
verið almeniningi ljóst, hvernig
sumar leiguibúðíirnar eru, að
dim-mar, rakar og kaldar kjall-
arah(OÍur og gisraar þakherbergis-
kytrur eru híbýliii býsna mikils
hluta bæjarbúa. Stundum hefst
hieil fjölskylda, 4—8 marans, við
■í einu slíku herhergi; 'sumar 'þeirra
hafa aðgarag að eldhúsi, aðrar
ekki. Og leigara fyrir. þessar vist-
arverur, sem dýravinir eklri
mymdu viilja nota fyrir skepnur
sinar, er því raær undantekniíng-
arlaust langtum hærri, oft marg-
falt hærri að tiltölu við rúmmái
en fyrir vandaðar íbúðir með öll-
um nýtízku þægilndum. Óhollust-
an, sjúkdómar og veikindi, sem
af þessum íbúðram stafa, verður
aldrei metið til fullis. Er þó
sá liður enn þá iskyggile-gri'
en sjál-ft húsaleiguokrið.
Hvað eftiir ararrað reyndu jafn-
aðarmenra að fá.því framgengt i
bæjarstjórniinini, að hafiin yrði ýt-
arieg rannsókn á. húsaleigu og
ástandi- ibúða í bæraum. Hvað eft-
ir annað þrjózkaðist borgarstjóra-
'liðið við að láta þessa sjálfsiögðu
ranusó'kra fara fram. Á alþiragi i
vetur fékst loks samþykt við fyrri
umræðu í neðri deíld Irarigsálýkt-
unartillaga um ranmsófcn húsraæð.vs
. Ihér í bæraum. Varð það til þess,
að borgarstjóraliðið sá si-tt ó-
vænina og félst á, að bæriran léti
á siran kO'Stnað framkvæma rainn-
sókniina, og var borgarstjóra og
hieilbrigðiisful'ltrúa falið að sjá um
framkv.æmd •verksins og gerð
skýrsilnarana.
Starfið var hafið 23. júlí s. 1.
Þá byrjuðu 4 flokkar að rannsaka
íbúðirnar. Tveir og tveir vinna
sarnan, aðalmaður, er ber ábyrgð
á skoðun og mælingu, og aðstoð-
armaður hans.
Skýrsluform þau, er skoðunar-
menin skrifa á lýsing og mæling-
ar íhúðarana, eru sraiðin eftir er-
len-dum skýrsluformum, er raotuð
hafa verið við slíkar rariinisóknir.
Eru skýrslurnar í 12 aöalliðum
auk fjölda uradi-rliða:
Fyrsti iiður: Nafn íbúanda.
Amiar liður: Tala herbergja.
Þriðji liður: Hvort einstök her-
bergi séu leigð út frá íbúödinni.
Fjórði liður: Hvar í húsinu í-
búðin sé.
Fimti ldður: Hvorf uo-kkurt her-
bergi í íbúðinni sé fráslrilið.
Undir sj-ötta lið er gefin ná-
kvæmasta lýsiragin á íbúðinni.
Fyrir þann lið er sérstakt skýrslu-
form, sem ritað er á Ipngd, brekid
og hœci hvers herbergiis fyrir sig,-
auk eldhúss. Þar er og dálkrir
fyrir tölu ofna, og dálkur, þar
sem gneina skal- frá stærð gólf-
flatar og rúmmáli hvers herbeigis
lyrir sig. Loks er sundurldðub
skýrsla um íbúafjölda.
Undir sjöunda lið á að færa
þær heil-darútkomur, er mestu
varða, er útreikningi 6. liðar er
lokið, sem sé: gólff'leti á mann
í flatarmetrum, rúmmál á mann
í rúmmetrum og húsaleiga á rúm-
tnetra í krónum.
Þessir liðir eru reiknaðir út á
skrifstofu hieilhrigðisfuMtrúa, er
hefir yfirumsjón með húsrann-
sókninni.
Áttundi liður: Er í íbúðmini:
a. gas til suðu, b. rafmagn tál
ljó-sa, c. vatnssalemi., d. útisal-
errai, e. baðklefi?
Níundi líður: Fylgir íbúðimni:
a. þvottahús, b. geymslupláss?
Tíundi ljður: Er íbúðin: a. sól-
rík, björt, meðallagi björt eða
dimm, b. þur eða rakasöm, c. hlý
eða köld, d. í góðu standi, lé-
legu eða mjög slæmu, e. þanraig
á sig komin, að ástæða sé til að
telja hana heilsuspilllandi, og þá
hvers vegna?
•Ellefti liður: Er atvinnurekstur
í íbúðinni, og þá hver?
Tólfti liður: Húsaíleiga á mán-
'uði í krónum, og ber þá jafnfra-mt
að geta þéss, hvort í húsaleig-
unni sé endurgjald fyrir nokkuð
fleira en sjálfa íbúðina.
— AMa þessa liði, að undan-
teknum útreikraingi 6. og 7. liöar,
útfylla skoðunarmeran, stryka und-
ir og s\'ara neikvætt eða jákvætt,
eftir því sem við á þar sem skoÖ-
un fer fram.
Samkvæmt þessari lýsingu er
auðvelt að sjá á útfyltri skýrsilu,
hverni-g hver íbúð er, ef skýrslaB'
er rétt og samv'izkusamlega gerð.
Á því veltur ait.
Skýrslur þessar geta því verið-
eitt hið aMra gleggsta yf-irlit yfir
menraingarástand bæjarbíia al-
ment og híbýláhættL Þess skal
þó getið, áð 6. Mður (mæling
herbergja) er ekki útfyltur, þegar
um eignaríhúðir er að ræða, er
svo stendur á um, að eigandí býs
í 5 herbergjum eða fleirum, auk
eldhúss, — og 7. liður þar af
leiöandi ekki reikraaður út. For-
stofur, gangar, geymslur, þurk-
loft eða þvottahús eru ekki mæld.
Eldhús eru mæld, en gólfflötur
og rúmmál er eklri reiknað út.
Sjöundi liður, rúmmál á maran,
gólfflötur á mann og húsaleiga
fyrir rúmmetra i krónum, e:r þvt
að eiins miðað við rúmmál og
flatarmál sjálfra íbúðarherbergj-
anna.
Eigi mun vera hægt að segja
a-nnað en verki þessu miði fremur
vel áfram.
Hinn 28. ágúst var lokið aö
rannsaka 2800 íbúðir, og var þá
því nær lokið raninsókn á öll-
um húsum au-stan Lækjargötu 0(g
Ofan Fjólugötu. Þó hafa mest all-
an tímaran að eins 3 flokkar unn-
ið að rannsóknirani, því að tveir
menniirnir, er í byrjun unnu að
þessu, voru teknir tíl vinnu við
útreiíkniraga 6. og 7. liðar..
(Meira.)
S1 y s.
Maöur fellar útbyrðis af
togaranum „Imperialist“
1 og draknar.
Teigarinra .jmperfali-st kom h'ing-
að í gær af veiðum. Á leiðinni
hiingað fél-1 maður útbyrðfe og
náðist ekki.
Veður var vont, vi-ndur ekkí
sérlega hvass, en hroðalegur ó-
sjör. Togariran fór undara sjó og
viradi, og fjórum fímum eftir að
haldið var af stað af Halamiðum,
losnuðu lýsistunraumar á afturþij-
unum úr bönduraum. Var þá há-
setunum skipaÖ að binda þær, en
meðan þeir voru að því, gekk