Vísir - 26.11.1947, Blaðsíða 2

2
V I S I R
TI 7',; W. ’Ti"'."TO'f^f 1
Miðvikudaginn 26. nóvémber 1947
Að (jaldabaki V:
I ¥alta var gerðyr leyni-
samningur um
itússa í stríðinu í Asiu.
, Eitt samkomulag vár gert
i Yalta, er eg vissi ekkert um
fvrr en löngu síðar. Það var
leynisamningurinn um þær
ivilnauir, er Sovétríkin áttu
að í‘á í Austur-Asíu fyrir
þátttöku sína í stríðinu gegn
Japönum. Það varð að sam-
kömulagi, að Rússar skyldu
fá Kurileyjar að launum. Þá
var það og ákveðið, að Rúss-
um skyldi aftur verða feng-
in þau réttindi í héndur, er
voru af þeim tekin, er Jap-
anir gerðu hina svívirðilegu
árás á þá 1904 og var þetta i
því fólgið, að þeir fengju suð-
urhluta eyjarinnar Sakalin,
Dairen var. gerð að alþjóða-
liöfn, þeir fengju höfnina í
Port Arthur á leigu fyrir
flotastöð og loks varð sam-
komulag um, að Rússar og’
Kinverjar hefðu samvinnu
um rekstur Suður-Mansjuriu
járnhrautarinnar. Randaríkin
áttu að beita áhrifum sínum,
til þess að fá Kinverja til þess
að ganga til samkomulags
um síðasta atriðið í samn-
ingunum.
Eg vissi ekkert um þessa
samninga og er ástæðan fyrir
því mjög auðskilin. Um þess-
ar niundir var eg ekki utan-
ríkisráðherra heldur Stett-
inius- s, i'Mf
Fór heim J|
á undan.
Yegna ýmissa vandamála,
sem liöfðu risið í Wasliing-
ton, vildi forsetinn að eg færi
lieim með King aðmírál, en
liann fór 10. febrúar á há-
deg. Við bjuggumst við, að
ráðstefnunni myndi lokið þá
uin kvöldið og að forselinn
færi frá Yalta daginn eftir.
En eftir liádegi þenna dag
fór Stalin þefts á leit við for-
setann, að liann dveldi þar
eimí dag til viðbótar. Sagði
Stalin, að þeir myndu ekki
bafa lokið störfum um dag-
inn og óskaði þess ennfrem-
ur, að ræða nánar noklcur
mál, sem liann taldi þýðing-
armikil. Fórsetinn sam-
Jjykkli tieiðni Statins.
| Samnir,garnir um Iýuril-
cjyjar voru þá gerðar á einlca-
fundi „hinna þriggja stór.u“,
en ekki við samniugaborðið
á ráðstefnunni. Og gjörða-
bókin, þar sem þetta sam-
komulag var rílað, vkr und-
ií’rituð 11. febrúaiy Ilefði eg
verið í Yatta Jiann dag er
fíeniiilegt, að mér liefði verið
aert kunnugt um samning-
ina.
|, Þegar forsetinn kom aftur
ílefndi tiann Jiessa samninga
óícki á nafn við mig. Samn-
lírgmippkasfið var
vörsluni bans i Hvíta húsinu.
Talað við
Kínverja.
Snemnia um sumarið
lcomst eg að því, að forsetinn
hafði gert tilraun til þess að
fá Kinverja til að samþylclcja
ívilnanir varðandi Port Artli-
ur, Dairen og járnbrautar-
línurnar. Það var þó elcki
fyrr en nokkru eftir að eg
var orðinn utanrilcisráðherra,
að saga, sem mér bast til
eyrna frá Moslcva, lcnúði mig
lil þess að rannsaka þetta
mál ítarlega og lcomst eg þá
að raun um, live víðtækir
samningar þessir voru i raun
og vcru. Eg lagði málið þá
fyrir Truman forseta og liað
liann aðmírál Lealiy að senda
utanríkisráðuneytinu öll þau
slcjöl, er geymd voru í Ilvíta
liúsinu varðandi samninga
við önnur rílci. Eg vildi fá að
vita liverjar þær slculdbind-
ingar olclcar væru, sem elclci
tiefði verið búið að ganga frá.
tiefði verið búið að full-
nægja.
Hversvegna samþykkti
Roosevelt kröfuna?
Þegar menn nú hugleiða,
tivort það liafi verið slcyn-
samlegt af Roosevelt forseta,
að gera þenna Kyrrahafs-
samning, verða þeir að sýna
þá sanngirni, að liafa liugfast
hvernig liorfurnar voru, er
'loforð þessi voru gefin. Þetta
var sex vilcum eftir að Þjóð-
evrjar liófu tiina alvarlegu
gagnárás á vesturvígstöðvun-
'um. Þótt lierir bandamanna
Jsælctu fram tiæði á vígstöðv-
unum i vestri og austri gat
þó enginn spáð á þcim tima,
live lengi Þjóðverjar myndu
^rauka og hve milcið tjón við
myndum biða, unz þeir gæf-
ust upp. Með forsetanum var
allt herforingjaráðið. Þeir
i vissu liið sanna um ástandið.
Það er greinilegt, að sam-
lcomulag þelta var algcrlega
hernaðarlegs eðlis. Leiðlogar
herjamia liöfðu þegar liafið
samniiígu innrásaráætlun'ar-
innar í Japan. Þeir bafa vafa-
laust verið búnir að leggja
útreikninga sina fyrir forset-
ann um, bve milcið innrásin
myndi lcosta oklcur i fórnum
mannslífa, ef Rússar tælcju
jiált í styrjöldinni og bvað
hún myndi lcosta án þeirra.
Það var mjög eðlilegt, að þeir
óskuðu Jiess, að Rússar tækju
þátt i stríoinu gegh Japan, til
jiess að binda japöhsku her-
ina á norðurvígstöðvutiunr
En þegar Slalin liafði fengið
vitneslcju um innrásarfyrir-
ætlanir okkar, þá vissi hann
einnig, að við höfðum no|
fyrír heri-hans og liann gæli
í trausti þess gert vissar kröf-
ur. Slalin er aldrei feiminn
að setja frani Icröfur.
Leynd var
nauðsynleg.
Það er heldur ekki rétt að
gagnrýna forstann fyrir að
hafa haldið samningnum
leyndum. Sovétríkin voru
samningsbundin við Japani
og við gátum þess vegna ekki
lálið það uppskátt, að Rússar
hefðu í hyggju að fara með
sfríði á hendur þeim. Auk
þess var öllum herstyrk
Rússa beint gegn Þjóðverj-
um. Minnsti ávæningur af
samningi myndi hafa verið
átylla fyrir heri Japana við
landamæri Rússa til þess að
hefja innrás. Við vorum allir
lieltí vatni í vodlcaglas sitL.
Þar sem vodka er litlaus
dryklcur, álcvað 'eg að fara að’
dæmi lians. Þegar niénn
stóðu upp og ætluðu að fara
að slcála notaði'eg tælcifærið
til þess að liella vatni i glas
mitt. Það voi’ú lílil áhrif af
vatninu, en vegna þess vissi
eg vel, hvað fram fór í veizl-
unni. Vegna þeirra frásagna
í blöðum Bandarílcjanna, að
rússneslcir embséttismenn
hafi verið drukknir, finnst
mér það vel lilýða að slcýra
frá þvi, að þeir, er eg átli tal
við eða önnur viðskipti, voru
injög bófsamir. Eg liefi áldrei
séð fulltrúa Sovétrílcjanna
undir áhrifum’ áfcngis í op-
inberri veizlu.
Stalin
innilegur.
Marskálkurinn var lijart-
anlegur i viðmóti og innileg
. ur, er liann skálaði fyrir
Churcbill og sérstalclega inni
legur er liann slcálaði fyri'i
Roosevelt forseta. Um Roose
velt sagði Iiann, „að hanr
væri framar öllum smiður-
I þessari grein segir Byrnes frá leynilegu samkomu-
lagi, sem gert var á Yaltafundinum. Þetta átti sér stað
í viðræðum milli „hinna þriggja stóru“, en ekki við
samningaborðið. Samkomulag varð um ívilnanir Rúss-
um til handa í Austurlöndum, að launum fyrir þátttöku
þeirra í gtyrjöldinni gegn Japönum. Byrnes vissi sjálfur
ekkert um samkomulag þetta, fyrr en hálfu ári síðar,
þegar harm féklc aðgang að skjölum Roosevelts foiseta,
sem utanr'kisráðherra Bandaríkjanna.
á einu máli um, að Rússar
þyrftu 90 daga, eftir uppgjöf
Þjóðverja, til þess að flytja
herdeildir sínar frá vígstöðv-
unum í Evrópu.
Það var þess vegna mjög
skiljanlegt, að bæði Stalin
marskállcur og Roosevelt for-
seli óskuðu þess að ströng
leynd væri um þessa samn-
inga.
í veizlu
hjá Stalin.
Þegar ráðslefnan var nær á
enda, bauð Stalin til miðdeg-
isveizlu. Blöðin slcýrðu frá
þv-i eftir einhverjum Banda-
rikjamanni, er boðinn var,
,að drulclcin liefði verið 45
minni. Þetta getur vcl ver-
ið sátt, en frásögnin ein gef-
ur villandi lýsingu. Án frelc-
arj skýrínga gætu menn
freistazt lil þess að lialda, að
þetla hefði verið dryklcju-
veizla í meira lagi. Sannleilc-
urinn er sá, að við liverja
skál drcyptu gestirnir aðeins
á yíninu og margir slcáluðu,
án þess að bragða á þvi.
Veizlan stóð yfir i 4 lcluklcu-
stundir. Þótt drukkin bafi
verið 45 minni á fjórum
stundum, en geslirnir aðeins
dréypt í víninu í livert slcipti
og ávallt haft nægilegt að
borða, varð auðvitað lil Jiess
að vín sá elclci á nokkurum
manni. Iívað sjálfum mér
viðvíkur bragða eg eklci á-
fcngi_
Þegar komið var að súp-
unni tók eg eftir þvi, að Vis-
Iiinsky, er sat næstur mér,
inn í þeirri smiðju, er svði
saman vígstöðvar alls heims-
ins gegn Hitler.“
Cburchill forsætisráðherra
drak-Ic minni Stalins með
þéssum orðum: „Voldugur
leiðtogi voldugrar' þjóðar,
sem liefir hralcið liarðstjór-
ann úr landi sinu.“ Forsétinn
talaði með lireylcni um þá
einingu, sem einkenndi sam-
bandið milli þessara þriggja
þjóða og hann óskaði Jiess af
heilum hug, að hun mætti
lialdast.
Eitt af því, er Stalin sagði
og mér þótti merkilegt, var:
„Það er ekki ýkja erfitt að
vera samhuga á stríðstímum,
þegar menn hafa það sameig-
inlega áhugamál, að leggja
að velli sameiginlegan óvin,
sem augljóst er að sé nauð-
synlegt. Vandræðin steðja
fyrst að eftir stríðið, þegar
í Ijós koma mismunandi
hagsmunamál, sem líkleg
eru-til sundrungar. Það er
skylda okkar að sjá um, að
samband okkar á friðartím-
um verði jafn sterkt og það
heíir verið í styrjöldinni.“
Eg get vottað, að þcssi spá-
dómur lians var mjög vitur-
fegur, og er eg lionum sam-
niála með tilliti til slcyldu
olclcar.
Þegar skálað hafði verið
fyrir öllum yfirhershöfðingj-
unuin og öllum hetjum
stríðsins til sjós og lands,
stálck eg upp á þvi, að menn
minntust allra þeirra óein-
kennisklæddu lielja, er ynnu
í verksmiðjunum, en án
þeirra ynnist elckert stríð.
Marskállcurinn reis þá úr
sæti sínu og gelck til mín til
að slcála við mig. Hann gerði
það á sérstakan liált, er ljós-
lega sýiidi tilfinningar lians.
Sannleilcurinn er, að Stalin
er mjög geðfelldur niaður.
Blaða-
ummælin.
Slcýrslur uin Yultaráðstefn-
una voru birtar samtímis í
London, Moslcvu og New--
Yqrk, mánudaginn 12. febrú-
ar. Allar þjóðir bandamanna
tóku þeim vel og almennings-
álit Bandarílcjanna var mjög
fylgjandi ráðstcfnunni. Fila-
delfíublaðið „Record“ kall-
aði Yalta-ráðstefnuna mesta
sigur, sem Bandaríkin liefðu
unnið í stríðinu. „New York
Herald Tribune“ lýsti yfir
því, að það væri staðreynd,
að ráðstefnan liefði enn einu
sinni sannað einingu, styrk
og liæfni bandamanna á úr-
slitastundinni. Og „Time“
Iiélt þéirri skogun fram, að
nú væri sannað, að „liinir
þrír stóru“ væru jafnfærir
um að vinna saman í friði
sem í striði.
Þelta var einnig slcoðun
mín. Það var engum blöðUm
um það að fletta, að sam-
vinna og vinátta Breta,
Bandaríkjainanna og Rússa
liafði náð nýju hámarki. En
Roosevelt forseti var varla
kominn lieim til Bandarikj-
anna, þegar útfallið byrjaði.
* í næstu grein er birtist
á föstudag skýrir Byrnes
frá andláti Roosevelts for-
seta, en það bar mjög ó-
vænt að. Byrnes skýrir
einnig frá því, er Truman
forseti fór þess á leit við
hann, að hann tæki að sér
utanríkisráðherraembætt-
ið. — Fyrri greinar hafa
birzt 17., 19., 21. og 24.
þ. m.
'L
Ungur rcglumaður, scm
er í húsnæðisvandræðum
óskar eftir herbergi nú!
þégar helzt á góðum stað
í b;enúm. — Tilboðum
slcilað' fyrir föstudag á
afgr. merkt „Regla“.
Eggert Claessen
Gústaí A. Sveinsson
hæstaréttarlögmenn
Oddféllowhúsið. Sími 1171
Allslconar lögfræðistörf.
sEenska fráinee'iilabóiiiii
Verð kr. 15.00.
Fœst hjá flestum bóksölum.