Vísir - 17.12.1947, Blaðsíða 2

Vísir - 17.12.1947, Blaðsíða 2
V I S I R Miðvikudaginn 17. desembcr 1947 Séra Bjarni Jónsson vígslubiskup s Sjálfsævisaga Þorst Péturssönar. Sjálfsævisaga síra Þor- steins Péturssonar á Staðarbakka. Haraldur Sigurðsson bókavörður l)jó til prentunar. Illað- búð. Reykjavík. 1947. Stór bók, 4—500 blaðsíður. En hér er meira en stærðin. Mjög markvert fræðirit, ævi- saga sveitaprests, en líní leið saga liins islenzka þjóðlífs og kirkjulifs á 18. öld. Ævisaga síra Þorsteins er um leið saga kirkjunnar, saga Pielismans, þar sein sagt er frá slarfi, áhuga og liarátlu liinnar merku trúarstefnu. Það er satt, að þessi heittrú- arstéfna lét scr ekki nægja rótttrúnaðinh. En Pietistarnir'átlu. Er hægt annað cn dást voru fjarri því að liafna að þraulseigju þeirra, kost- réltri trú. Þeir voru rétttrú- gæí'ni og lærdónii? Það verð- aðir að því leyti, að þeirj ur.litið úr latínukunfiáttunni voru heittrúaðir. Það cr í hú, e'r litið er á latíuubréf auda þeirra, að Jiessi bæn erisíra Þorsteins og sira Guð- hinar inestu mætur á prestl þessum, og lýsir síra Þor- steinn liinum erlenda manni með hinum sterku^tu aðdá- unarorðum. Leit hann á dvöl og starf Harboes sem vitjun- artiina yfir allt landið. Segir hánn frá því mcð þrærðum liuga, er Harboe fór héðan, og sira Þorsteinn kvaddi liann ineð kærleikskossi. í sjálfævisögu þessari er binn niesti fróðleikur. ÞS vantaði vegi og lírýr, þá var erfiií iim ferðalög. Þá vár ckki hægl að sima í káuþ- staðinn eftir nýjum bókuin. Þá lifðu lærðir menn i cin- angrun og háðu liároa bar- borin fram í einum sálmi í sálmabókinni okkar: Guð, lát orð þitt ætíð slanda óumbreytt á mcðal vor, lát oss rekja’ í réttum anda rélttrúaðra feðra spor. \ Mcnn tala stundúm um dauðan rétttrúnað. Af liverju dauðan? Iíversyegna ekki lifandi? Það vildu Pielistar með Spener í liroddi fylk- ingar. Því cr réttilega lýst i inngangsorðum Ilaralds Sig- urðssonar, er hann' segir um trúarstefu þessa: „Þunga- miðjan var lifandi, virkur lcristindómur og einlægt trú- arsainfélag við Guð.“ ■ Þelta sást og heyrðist skýrt í dagfari og boðskap þess manns, er liingað var sendur laust fyrir miðbik 18. aldar, til þess að kynnast kristnilifi og kirkjustarfi á Isláhdi. Bcr öllum saman um, að Ludvig Harboe liafi verið áhugasam- ur og gofuglyndilr trúmaður, er vildj í öllujiciður íslands og Jieill íslenzkrar ldrkju. Lærður var hann, incrkur ináður, trúr og skvlduræk- inn, Varð liann, eftir dvöl sina hér, biskup í Þránd- heimi, og síðar Sjálandsbisk- up. Tengdasonur lians var Ballc, cr varð eftirinaður lians á Sjálandshiskupsstóli. Var Balle sannkallaður verj- andi liins lifandi, starfandi kristindóms. Er Iiéi' um liina inerkuslu m.enn að ræða:J færingu, að sjáifsagt væri og Þéss er réttilega getið í ínn- gangi bókar þessarar, að fs- lendingar áttu jafúan hauk í Iiorni, þar seni Harboe yar. A’ar Harboe læröur vel og hafði víða farið; háíðj hann wr. m. a. munið fráíði sín í Witt- enberg. Þcss má gela, að Gísli Magnússon hlaut bislc- upsvigslu hjá Harboe. Harlioe Rynritíst' síra Þor- steini, og fyrir meðmæli Harboes fékk síra Þorsteinn Staðarhakka. Ilafði Ilarboe, mundar Högnasonar. Síra Þorsteinn jirófastur var vel kunnugur hiblíiinni, fornrilum og latneskum höf- unilum. Fór hér saman lær- dómur, lieít trú og brennandi áhugi i tilsjónárstarfi kirkj- únni og prestastéttinni til lieilla. SHcapstór var hann og þétt- ur fyrir Eigin samvizka lians og cmbæltisskylda leyfði honum ekki að þegja. Allt geklc vcl í byrjun. En iiann lcomst að raun um, að þcgar sannfæringunni er fylgt, vcrður ckkj ætíð liylli og þakklætj að finnia. Segir hann'sjálfur svo frá, að þegar Jiann gegndi skyldu sinni og skipun sainvizlainn- ar „fór mín gunst hnign- andi.“ En livað sem jnenn sögðu og hvernig sem inenn snér- ust við béndingum lians og fyrirskipúriiim hélt lrann á- fram að áníirina með rögg- semd, niinnugur hins heilaga orðs, er scgir: „Hafið gál á sjálfum yður og allri hjörð- inni“. í einu prófaslshréfi kemst hann svo. að orði, er hann hvetur prestana til starfandi trfmr: „Andi sann- lcikans, friðseriiinnar og lilýðninnar gefj: yður uáð til að gæfcá Giuðs æru og góðrar skikkunar i öllum greimim“. Sumir tóku áminningum hans vel og margir illa. En hann lét áldrei áf þeirri sann- nauðsynlegt að heifa kirkju- aga. Honum var það brenn- andi áhugamál, „að Iialda við magt kirkjunnar, myndug sácri“ (virðingu heilags prQstscmþættis). í bréfi tW Halldórs biskups Brynjólfsr- sonar talar bann nm knýj- andi nauðsyn þess, „að mynd- ugleiki kristilégrar kirkju yrði ei aldéilís undir fötum troðinn“. Það er hressandj blær yfir bréfi hans til eins af prestun- um, er hann segir: „Það er skömm að þvi, þegar presl- arnir sjálfir verða til þess að niðurtroða sinn eigin mynd- ugleik og authoritatem ecclesiasticam (kirkjulegt valdsvið), nær þeir eíga kost á að lialda bonum við magf, nóg verða margir lil samt. Forlátið, að eg er svo ber- mælfcur liér um, því það gengur mér lil hjarta, að guðsþjónusta skuli f'ara svo aflaga fram í einum söfnuði og bann féstast æ meir og meir í forhérðirig syndarinn- ar“. Má af þessu sjá, áð bér mr einarður maður, sem vildi ekki láta Íilut sinri, en liánu iýsir því jafni'raini yfir, að hanri Íangi ekki til þess að vekja nýjar þrætur. Prestúnum lil leiðboining- ar yitnar bann í þcssi orð Harboes: „Einri huglaus prestur og eiriri huglaus stríðsmaður ,eru jafnt á sig kotnnir og þeir eru óriýtir báðir.“ Þvi verður ekki néitað, að síra Þorsíeinn er skapstór maður, en aldrei er lionum orðfátt, I gremju sirini og sorg cr hann ávallt fundvís á þau orð, se mná þangað scm þau eru send. Menn verða að bafa það Ímgl'ast, að á þeim tímum var viðkvæmnin fyrir þvi, cr sagt var og ritað mciri en nú. Þá þótti það sjálfsagt að vera vel á verði viðvikjandi öllu, er snerti eigin beiðuiy Voru menn því fljótir til málsýf- inga og ákæru, og bar síra Þorsteinn á þessu sviði ein- kenni samtíðar sinnar. Kann_ asl liann og við þetta sjálfur, og kveðst bafa „farið liægra með sitl vandlæti síð:in“. Þvi skal ekki gleymt, er vér les- um hinar ströngu áminning. ir bans, að um lcið og bann áminnir, segir bann svo um sjálfan sig: „Eg þrédika þetta cins og fyrir sjálfum mér.“ Þannig talar trúaður presl- ur. Þessi merka bók segir frá bræsnislaúsri tfú, kristilegu starfi, sem miðar að ])vi áð j vekja líf og áhuga, sem á að j Ivera i fylgd með þróttinikilli, I lieitri trú. j Það er sagl frá fátækt og baráttu þjóðar vorrar, en um leið bent á, lívar hjáíþina ér að finna. J Yið lestur þessarar bókar verður mönnum það ljóst, að þjóðin er í þakkarskmc] við þá menn, sem báru kvndil trúar og sannfæringar liátt á í lofti, og létu ekk liug sirin falla, þó að liarða baráttu 'yrði ,að beyja við fátækt og ; margvíslegt andstreymi. jFramarlega í flokki þessara manna var síra Þorsteinn. í formála bókarinnar ef lion- um rétt lýst, þar sem komizt cr svo að orði um trúarstarf bans: „Hér var um mál að ræða, er átti hug bans allári. en það var frami kirkju og kristindóms“. Þessi sjálfsævisaga er hin prýðilegasta bók og frágáng- jiir allur liinn ágætasti. Vand- ;að Iiefir verið lil útgafunnár, 1 er bún var til prentunar bú- in. Ilcfir Ilaraldur Sigurðs- son, við útgáfu bókar þessar- ar, stuðzt við rit dr. Páls E. Ólasonar, notið aðstoðar % Guðbrands prófessors Jóns- sonar sérstaklega við þýð- ingu latínunnar. Bæði Guð- brandur og Ólafur Jóli. Sig- urðsson rithöfundur liafa að- stoðað við prófarkalestur og samanburð við bandritið. Það munu þeir sanna, er bók þessa lesa, að það; er gagnlegt og lærdómsríkt að líta til liðinna tíma og kynn- ast starfi og stríði þeirra, sem á undan oss voru. Þó að 2 aldir séu á milli þeirra ög núverandi kynslóðar, má nú- tiðiix margt af .fortiðinni læra. Bj. J. Hrelnar léreítsfnshnr kaupir FÉLAGS- PRENTSMIÐJAN BEZT AÐ AUGLfSA IVISI GÆF&N FTLGffi liringunum frá SIGU3Þ0B Ilafnarstræti 4. Margar gerðir fyrirliggjandi. Gefið góðar bækur Reisubók Jóns Indíafara er í senn ævintýraleg ferðabÓk, merkileg ævi- saga, sannsöguleg sögu- lýsing og áflestrar er hún jafn skemmtileg og bezta skáldsaga. Kviðlingar og kvæði Káins er bök, sem á sér enga líka. AIIU' vilja eiga hana, ])eir sem liaí'a ánægju af ljóðum, og binir líka. Á- Siæðan er eiliföld, Kristjári N. Júlíus er nefmlega gamansamasta skáldið, sem Islendingar hafa átt. Menn cru fljótir að gleyma atb.ui’ðunum, en blaða- ménnirnir muna þá og kiimia að segja frá þeim. Blaðamannabókin segir frá öllum merkustu at- burðum síðustu áratuga, á sviði stjórnmála, at- vinnumála, listá, tækni, frá ævintýrum, slysum, stórmennum og ferðalög- um um flest lönd jarðar. Blaðarnanr.abókin er bók, £2:ar allir vilja eiga og þess yegna er Iiún bezta gjafa- .bókin. 'ouf'elliu, ítt (ja 'Jan >

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.