Vísir - 17.03.1948, Blaðsíða 2

2
V I S I R
Miðvikudaginn 17. marz 1948
Svæíing og de^fin;
Þróun skurðlækninga er einn þeirra sem skemmti
nátengd hinni yngri vísinda- hrasaði á bekk og hruflaði
grein, svæfingu og deyfingu.' sig illa, en virtist ekki kenna
Förnalda- og miðaldalækn-. tiln sársauka. A eftir spurði
ar, notuðu að vísu ýms lyfihann manninn nánar og ját-
svo . sem ópium og alkahol,
til þess að draga úr mestu
kvölunum, scm sluirðaðgerð-
aði hann að hafa ekkert
kennt til. Wells fékk dálítið
af efninu hjá sýningarmann-
um voru samfara, en ekkertjinum og gerði tilraunir á
þessara lyfja dró úr þeim að sjálfum sér og vinum sínum
neinu ráði.
Áður en farið var að svæfa
mcð ether og chloroformi um
miðja nítjándu öld, kusu
flestir heldur að deyja „al-
veg“, enda þótt þeir hefðu
enga hatavon, cn að þola þær
ógnarkvalir, sem skurðað-
gerðum . voru samfara. Nú
á dögum eru til margar teg-
undir svæfi- og. .deyfingar-
lyfa. Margir sjúklingar vita
eklci einu sinni af þ.vi þegar
þeir anda að sér svæfilyfinu,
því að þeir hafa áður verið
gjörðir meðvitundarlausir
með hugvitsamlegu hragði,
sem vísindin hafa fundið
upp.
Idesta gjöf
mannkynsins.
Enda þótt uppgötvun
svæfiiyfjanna, sé stundum
talin mesta gjöf Ameríku til
mannkynsins, var uppgötv-
un þeirra háð tilviljun. A. m.
k. þrír menn vildu eiga heið-
urinn af henni, tvcir tann-
læknar og einn læknir, sem
notaði hana í nokkur ár, án
þessa að kunna að meta gildi
m. a. með tanndrátt, sem
hann gerði án þess að sjúkl-
ingurinn, kenndi sársauka.
Þvínæst fékk hann leyfi
skurðlæknanna við General
Hospital í Boston, til að sýna
aðferð sína og gerði hvort-
tveggja að svæfa og draga
tönnina, en um leið og hann
dró tönnina hljóðaði sjúkl-
ingurinn.
Stvnja í svæfingu.
Það er nú vitað að sjúkl-
hljóða eða stynja oft í léttri
svæfingu án þess að hafa
ingju, voru áheyrendur
Wells tortryggnir og þessi
óheppni varð til þess að
hann var álitinn svikari. —
Einn hinna viðstöddu, Will-
iam T. G. Morton hafði mik-
inn áhuga fyrir því að fram-
kvæma tánnlækingar kvala-
laust og síðar fékk hann að
sýna aðferð sína við sama
sjúkrahús og Wells, en í
þetta sinn gekk allt vel. Hann
Ýork, er höfundur staðdeyf-
inga. Hann hafði prófað ýms
efni, þegar hann ásamt Sig-
mund Freud, sem þá 'var
ungur taugasjúkdómafræð-
ingur, rannsakaði almenn á-
'hrif lcokains, sem J)á var ný-
lega fundið og framleitt
hreint.
Er Koller hafði veitt
athygli hinurn deyfandi á-
hrifum Jjess á slímhúð tung-
unnar, h.jó hann til upplausn
sem hann reyndi á augum
dýra og síðar eigin augum.
Það rcyndist ágætlcga. Brátt
eftir að uppgötvun lians
var kunn 1884, fóru sér-
fræðingar að gera tilrauriir
með hið nýja lyf. Meðal
lrinna frægustu Jjeirra var
William S. Halsted, amerísk-
ur skurðlæknir, serri gerði
fyrstur marina ýmsar skurð-
aðgerðir og cru sumar að-
ferðir hans notaðar enn í
meðvitund. Til allrar óham-.-(Ing. Innan árs frá uppgötvun
kokains, hafði Halsted inn-
leilt nýja tegund deyfingar,
sem var í því fólgin að
kokainupplausn var sprautað
umhverfis taugaslofn og
dol'naði þá ákveðið svæði t.
d. limur, neðri kjalk o. s frv.
Þctta nefnist leiðsludeyfing
og er notuð við smærri upp-
skurði.
Kokain.
Verulegar framfarir urðu
hafði sannfærzt um að ether
var engu síður en glaðloft! samt ekki á þessu sviði fyrr
og harin framkvæmdi sVæf- en betri lyf en kokain urðu
hennar. Deilur um uppgötv-'inguna á sjúkl. Gilbert Abott, tiltæk, því að hæði var það
unina hófust strax, og jafn-!en framúrskarandi skurð-'Iiættulegt nautnglyf og aulc
fellum virðist það hafa áhrif
á hraða hjartasláttarins og
þvi var augljóst, að það var
aðeins á færi þeirra, sem
höfðu æfingu að svæfa með
því, því að J)að hafði vissa
tilhneigingu til að lækka
öndunartíðnina, jafnvel við
létla svæ'fingu. Vöðvar slapp-
ast sérlcga vcl við J)að og er
það því sérstaklega hag-
kvæmt við uppskurð á
hrjóst- og kvíðarholi.
Kælideyfing.
Upphaflega var deyfing
með kælingu, gerð í tilrauna-
skyni á dýrum, sem höfðu
sykúrsýkisdrep, er það kom
i ljós að tilhneiging til dreps
og schocks fór minnkandi
éftir J)ví sem limurinn var
rneira kældur. Afleiðing J)ess-
ara og aiínar tilrauna, var sú
að kæling hefir reynzt vel
við hlæðingar, aflimanir,
kali, hruna, eiturslöngu biti
o. fl.
Lengi var erfitt að viðhafa
svæl'ingu við uppskurði á
brjpstlioli. í byrjun þessarar
aldar voru slíkir skurðir
•stundum gerðir þannig, að
nokkur bluti líkamans var
lúktur í loftómu rúmi, til
þess að koma í veg fyrir að
lungun þrýstust saman, er
brjóstholið var opnað. Mikil
framför við slíka skurði var
J)að að gefa svæfilyfið gegn-
VeizBumafur
Smurt brauð
Snittur
MATARBtJÐIN
Ingólfssti’æti 3, sími 1569. (
Vil kornast í samband við
reglusaman
ungan formaam
á' dragnótaveiðar og síld.
TÍlboð leggist á af-
greiðslu blaðsins fyi’ir n.k.
fimmtudag, mérkt: „For-
maður“.
Þingmál:
þjóð-
✓
a
Sigurður ftlíðar ber frani
frv. til laga urn breyting’ á
löguixx nr. 45, 16. nóv. 1907,
um skipun prestakalla.
Efni frv. er i einni grein,
svohljóðandi:
„Á eftir 1. gr. laganna
kemur ný grein, sem verður
2 gr„ svolátandi:
1 Akui’eyi’arpi’estakalli
skulu vera tveir þjóðkirkju-
prestar. Ráðhei’i’a setur, að
fengnum tillögum biskups,
um slöngu, sem felld er loft-' fyrirmæli um afstöðu þeii’ra
þétt í efra bai’kaop. Er það
einnig notað við andlitsupp-
skui’ði. Amcrískir læknar
hafa fidlkomnað þennan lit-
biinað svo, að tekizt liefir að
hvors til annars, samband
þeirra á milli og verkaskipt-
ingu i söfnuðínum.“
1 greinargerð segir m. a„
að aðaísafnaðai’fundur Ak-
vel þann daga í dag leikur
læknir, dr. Jobn Collins
nokkur vafi á um ýms smá-
atriði.
Ether og glaðloft, fyrstu•sein lýsti yfi
svæfilyfiri, vorn ‘Jxekkt
læknum fyrir 1840. Meira að ingu, að hann hefði engan
Warren nam hurtu axli, sem
var undir kjálkabarði sjúkl.
þvi er hann
af j vaknaði al' hinni stuttu svæf-
segja voru þau Jækkt senx
nautnalyf eða ölvunarlyf
bæði meðal stúdenta, sem
stofnuðu til sýninga á „ether
glaðværð“ og ennfremur
voru umferðasynendur, sem
l'engu einhvern af áhorfend-
um til þess að anda að sér
cther eða glaðlofti til
skemmtunar áhorfendum. (
30. marz 1842 notaði
Crawford W. Long, sem var
læknir i smáborg einni i
Georgia, ether til að svæfa
sjúkling og nam burtu æxli
sem hann bafði aftan á hálsi.
Uppskui’ðui’inn geklc vel og
næstu ár skár Crawford upp
nokkra sjúldinga og svæfi þá
með ether. Að þvi er virðist
Iiefir hann ékki verið sérlega
hrifinn af Jæssum svæfirig-
um sínum, J)ví að hann vakti
elcki eftirtekt á þeirn fyrr en
ethei’inn hafði náð viður-
kennipgu annai’sstaðar.
Skeiumtu með
glaðiol'ti.
Um svipað leyli, var ungur
tannlæknir, Hoi’ace Wells,
viðstáddur er umferðásýn-
andi skemnlti nieð gíáðíofti
Veitti hann því athygli, að
sái’sauká fundið.
Þetta var 16. okt. 1846 og
er talið að í-eglulegar svæf-
ingar hafi byrjað þar með.
Fregnirnar bárust fljótlega
til Evrópu, og brátt var ether
notaður við alla meiriháttar
uppskui’ði. Árið 1847 notaði
Sir Janxes Simpson, skozkur
læknir, cldoroform í fyi’sta
sinn. Það var fimrn sinnurn
áhrifameira en ether, og náði
fljótt meh'i útbreiðslu í Eng-
landi Sim])son var prófessor
í yfirsetufræði við Edinborg-
arháskóla og meðal J)eirra
.fyrstu sem notuðu deyfingai’-
lyf við fæðingar.
Ether og chloroform vörri;
ómetanleg hjálpartæki við
framför í skiu’ðlækningmri,
en ýms óþægindi sem notlum
|)eirra' var samfara, svo sem
uppköst. Dró ])ó nokkuð úr
notkun Jxeirra, sérstaldega
við fínni uppskui’ði, svo sem
á augum. Ýmsar aðferðir
N’oru. reyndar, svo sem fryst-
ing o. fl„ en J>ær í’eyndust
lengi vel ófullnægjandi.
Staðdeyfing.
Cai-1 Koller, augnaskurð-
lækuir í Vín og seinna í New
j)ess of eitrað í skömmtum,
sem hæfilegri voru til deyf-
ingar. Staðdcyfing ,varð J)ví
ekki almenn fyrr en hið veik-
ara og minna eitraða novo-
cain var framleitt al' Jiýzkum
efnafræðingi Alfred Einliorn,
ái'ið 1904. Það deyfir ckjxi
slímhúð eins og kokain, en
hcfir engar eiturvei’kanir við
vcrijidega notkun. Fjölda-
deyfingai’lyf hal’a verið húin
til síðan, mcð litið eitt
brevtilcgum eiginleikum.
Það var aðeins slig-
miiniir mijli leiðsludeyfingar
og })ess að dæla kokain inn i
sjálfan mænuganginn lil Jæss
að déyfa meiri eða minni
hluta af sjálfum bolnum.
Nokkur svæfilyf hafa vei’-
ið uppgötvuð síðan ethérinn,
en ekkert sem hefir tekið
honum fram, nema í sérstök-
^ uin tilföllum. Eilt Iiinlx'á iiýjyx
svæfilyfjá, cyclQpx'opaii, seiu
niikils rná vænta af, er töngu
þekkl efni, en eiginleikar
þess, senx svæfilyf voru upp-
götvaðir 1929 af Henderson
og I.ucas, kanadískum lækn-
um. Eftir fimnx ára riákvæxxi-
ar tilraunir, skýrðu }>eír frá
þ.ví, að lyfið virtist ekki hafa
nein truflandi áhrif á efna-
skipti líkamans, og ekki held-
ur eitui’áhi'if á íiein líffæri.
Það framkallaði skjótt moð-
vitundai’leysi, og áhrif }>css
lxverfa fljótt. 1 öx’fúum til-
halda hundi í svæfingu niðri ( ui’eyrarsóknar, haldinn 21.
sept. 1947, hafi falið sóknai’-
presti og sóknarnefnd að
vinna að því við kirkjustjórn
og Alþingi, að frá komandi
fardögum verði pi'esti bætt
við til þjónustu í Akureýrai’-
prestakalli og vei'ði Jxar
fi’amvegis tveir Jxjónandi
prestar, Jxar scnx pi’cstakallið
er íiú Jxcgar orðið ofviða eiri-
um pi'esti til þjónustu, vegna
mannfjölda og víðáttu.“
Héi’aðsfundur Eyjafjarðai’-
prófastsdænxis, sem baldinn
var s.l. haust, var þessu með-
mæltur og biskuþ telur þörf
á þessu.
1 greinargerð sóknarnefnd-
arinnar segir m. a.:
„Á síðustu ái'um héfii’
fjÖlgað mjög' í Akureyrár-
prestakalli. Þégar' núverarídi
sóknarpi’estur tók Við presta-
kallinu haustið 1927, voru
])hr aðeins 3758 íbúar, þag
á'f 3156 í Akrireýrai’bíe, erx
við síðasta manntál voi’u- þai’
7258, þar af 6611 í Akur-
eyrai’bæ, auk dvalai’fólks I
skólum og á sjúkrahúsi, sem
nemur nokkrum hundxáið-
í vatni í nokkrar stundir, án
J)ess nokkuð vatn kæmist of-
an í liirígun.
Deyfing við fæðingu.
Ef til vill cru nxestu fram-
fai’irnar á sviði deyfinga hin-
ar langvarandi deyfingar
gi’indartauganna við barns-
burð, senx tvcir anierískir
læknar fundu aðfei’ð við
1942. Lyfið, senx notað er,
metycain, af novocain-
flokknum. Það linar kvalirn-
ar við samdrættina, en vii’ð-
ist ekki lial'a áhrif á sanx-
drætti legsins. Það hefir cng-
in álirif á meðvitund og ckki
heldur á andardrátt móður
eða barns. í suixxum tilfell-
um ei' það talið flýta fæð-
ingunni. Þessi deyfingarað-
ferð hefii’, verið notuð í vax-
andi mæli síðastliðin fimm
ár, en útheimtir þekkingu og
yefingu Jicssy sejix franxkvæm-
ir hana, ef vel á að takast.
Sanxa er yfirleitt að scgja
unx alla nýtízku syæfingu og
deyfingu, því að Iiafa verður
gát á mörgu, svo sem andai’-
drætti, púls, blóðþrýstingi o;
fL og hafa við hexidina ýms
hjálpai’tæki, t. d. súrefni o.
1'1„ ef á þarf að halda,
1 Ainerílui þarf svæfinga-
xiiaður fimnx ára nám til Jxess
'áð'!/á sk’íi’tcirix o’g 'verður að
starfa a. m. k. tvö ár við ein-
hvtii’ii hinna lSl spítalai-sem
um.
fln
seni
x,)g undir
viðurkenndir éru
kenxaslustofnanir
eftirlili séi’fr
Arik Jxess yerður. bamv,að
taka skriflegt, xnuxxnlegt ,og
verklegt próf.
n Janet Sheps.
/