Vísir - 20.05.1948, Blaðsíða 2

V I S I B
Fimmtudaginn 20. mai 1948
SOOOOOÍKiOOCSOÍSOÖtKStiOöíSíieCOOOOCOOOOOÖÖOOíiOOSOÍSÍSOíSOÖOOOOOOaOÍSOOÍSOOOOOOOOOOöOOÖÍHÍOOOOGSOOeOíÍOOOOOOÍSOCÍiOOÍiíÍOfííJOOOOOOOOOSOOÍÍÖOQOOi
ARNULF □VERLAND:

I Vf/< ufir eldinum.
o
AVARP TÍL NDRRÆNA STUDENTAMDTSINS í JUNÍ 1939 -
Hefur þú séð, er sólin rís úr hafi,
sveigmynd af veikum bjarma tendrar hún,
sem franttíðarlandsins drauma dularrún.
— Hvernig- hún léttir nótt með bogabrú,
er ber þar framtíð mannsins, von og trú,
— og dagur opnar geislum gullið hlið,
þú glýur fær í augu og lítur við.
Og manstu, í lestrarsalnum lesið gaztu —?
Þá lastu bækur mánuðina út
og gljáandi á sitjandanum saztu
að safna fróðleik á við dalakút.
En hendingin þér bók í hendur bar,
er braut á móti þekking allri og streittist,
þú hlauzt að spyrja: Er höfundurinn
snar —?
en huga þínum opinberun veittist,
og svimakuldi hugsun þína hreif,
um himinhvolfið vítt og bjart hún sveif,
en samhengið þú skildir — skýring
breyttist —
og allt, sem hafði að hugsun frjálsri þrengt,
\ar höggvið sundur, brotið upp og sprengt.
Þú jóst af dásemd nýrra draumalinda,
og djarfhug virtust engin takmörk binda.
Hér er vort Ieiðarþing, vér skírast létum
af Ijósi andans, — vopni, er tryggð vér
hétum.
Að ljósið slokknar, — slíkt er daglegt
brauð.
Ef slær þú vörð um helgidómsins elda,
það geíur kostað átök frið og auð
og alla næturró til hinstu kvelda.
Vér sungum, stúdents hlutverk heilagt er,
— nú, herra guð, — og svo, sem vera ber,
að engin sorg „i vára sinnen bo“.
Hvað segir þú? — Jú rétt. — En var það
nú?
Nei, flestir nógu snemma í námi sáu
sitt neyðarbrauð og leigukassaokur
með eftirsjá var greitt af gjaldi smái’
cití gias af bjór og lifað svo við hokur.
Við námið vái'ð að nudda hver um sig
og nú var keppnin öll um próf og stig.
Að lokum: Hverri hugsjón bægt á braut
og baráílan um sannleik öll í graut.
Frá fyrstu æsku bókum ber að sinna,
er, bóknámsrykið fellur eins og snjór
og hyiiir' það, er helzt vér vildum finna,
og hugur vor er „akademisk“ sljór.
Vér leiturn sannleiks, gætni með til grafar
gerum oss Ijóst að ógn af honum stafar.
Lífsvanda hvern vér forðumst því sem þý
þvingunarkerfis hringgöngunni í.
Smásjánni yfir hokinn hímir þú,
horfir á efnið dautt. Áf vanagefni
\æntir þú ólífs vefs, sem alveg er
eins og kennslubókin sagði þér.
Hvað er nú þetta? — Þessi gerðarefni,
sem léýsa efnið upp og myndir móta,
er margt gegn öllum settum reglum brjóta.
HorfðU ekki á það,
hættu, þú skalt hvorki skilja né sjá það.
Þeíta er „brownska“ kerifð allt og éitt,
aðeins þeim blindu hæfa slíkar sýnir.
Fórna ei doktorsgráðu, finn ei neitt,
sem fundið gátu ei prófessorar þínir.
Sjóð þú nú grautinn, vertu ekki alltof ör.
ekkert má koma í bága við Pasteur.
í>ú veizt: Af lífi fæðist aðeins líf,
það er það eitt, sem öniggt gildi hefur,
— öi uggt og tryggt, sem rúmið, er þú sefur.
Uppreisnarmanninn bundum við með
böndum
boðorða, er fyivi speki lét af höndum.
Kopernikus og Darwin einum er
ætlandi að brjóta lærdómsklafa af sér.
Vér erum lærðir, skotið er oss inn
í æðri millistéttir vorra þjóða,
MfejTÍ greiðum og til ekknasjóða,
vilum af Iestri allt, sem bækur bjóða,
óryggi fengið bæði í sál og sinn.
Á þá hver bók að blinda þenna og hinn?
Nei, ekki er þetta.
A.f bók á að læra og um fræðslu frétta,
fá nokkra innsýn í hvert þarfamál.
En oft liggur bak við eins og rotin sál,
öngþveitishræðsla, varúðar skal gætt.
Hugsjónum nýjum liggur ekkert á,
öruggt að skýra hinum gömlu frá, |
þá er það tryggt, að ekki er oss hæitt.
En bak við þessa „vizku“ er vizkuhérra,
vel metinn höfundur, en hitt er verra,
að aðstöðuna vill hann frekast verja,
veraldareign og trú, sem hann skal erja.
Hlýlegt og lítið land, sem á er búandi.
Lífsskoðun: .Því, sem er mun frekast
trúandi.
Lít þú á heiminn, sem þú hrærist í.
Hver segir sannleikann? Hver réttinn
rækir?
— Rauð böðulsöxin? Skotvopn eða kíækir?
Landi er breytt í blóðvöll önn á ný
og öðru í fyrírmyndar fangabúðir,
en fahgar inn í vírgirðingar knúðir
að finna „Kraft durch Freude“ fyrir því,
— þar, sem er höfuðsok að hugsá og þinga,
og herbúningar myndá-síeingervingá
rv- .iWC£*b0',., I
< 2.,. :
4 - ,.í
Þú telur þetta eflaust iila farið,
en ábyrgðin er heldur ekki þín,
sem getur vart af önn úr fötum farið.
Svo felst í stéttaskipting rétta svarið
og þjóðahaturs martröð megnar sín,
en millióna líf er þögul þjáning,
þrenging, suítur, ótti, — en staðreynd sú
þvingar oss samt að taka upp aðra tjáning,
og til er Ííká að ábyrgð hafir þú.
Það heit oss ber í þjóðar þágu að strengja,
að þola eins og hinir stríð og frið.
Vér skulum ekki sundra, en saman tengja.
Þú svíkur hvern, sem bíður utan við.
Sú kröfugerð er sjálfum okkur sett,
strangari á degi hverjum, — aldrei létt,
réttlæti og sannleiksþor skal allra auður,
órofa nauðsyn íil þú liggur dauður.
Hið frjálsa orð er frelsið eitt á jörð,
frelsandi hina veiku og þjáðu hjörð.
Erum vér fáir. fátækir? Ö, nei.
Far þú til vinnu, stundin bíður ei.
Fórst þú að aftni yfir fjöllin blá,
er myrkrið loöíð læddist upp um hlíðar,
lúinn þú sazt á vegbrún, — nokkru síðar
dásemdir stjörnukvöldsins starðir á?
Fannstu þá ei, að þessi þögla hvelfing
og þessi fölu tímaleysis bál
verða ekki íaíin íölum, mæld á mál?
Stjörnurnar mestu, er mildum geislum
stafa,
mynda ekki sjáífar eilífð til né frá.
Heima, sem eru eða verið hafa,
— óþekkta heima, — bak við þær má sjá.
í stjörnusjám má greina í geimnum svar,
gneista, serti áður mikill hnöttur var.
Sá gnéfSti sártMf jveldi éjlífs aldurs
og órafjþrlægð tíýnans fáínmagJÁurs.
í kynslóðanna för er allt og eitt:
Eingtakar sálir fá ei miklu breytt
og geta ei jnyndað menningu, sem lifir,
er milliónir búa fróðleik yfir
og aldaþekking, heildin megna má
að meta andlegt líf og þroska ná.
Og eins og litli gneistinn flug má fá
í fjölda millióna af stjörnuþokum,
— einn droþi í vetrarbrautar víða sjá, —
er vart má greina í stjörnusjám að lokum,
en veitir nóttunni svo dulrænt diúp,
ei dæmd er heldur mannssál veik og gljúp •
1il glötunar í mergð, sem mörgu tapar.
Vor hugur eigin himin sjálfur skapar,
en dýpt hans verður aldrei öðrum skýr,
en sál vor allra er eins í eðli sínu, ,
Eiiífðina berðu í ljó§i þínu.
Vak yfir eldi, er innra með þér býr.
Sr -

jjÍbj?
Kristján Guðlaugsson
' í f |

S0í5eöööe0000ö0ööö0«öeöö00öööö;eööe00000000ii00ö0ööö0öö0ö0öe0öö0c0ö0ö©e0öööö0öeö000?!0ö0öööööö0<