Vísir - 23.08.1948, Side 5

Mánudaginn 23. ágúst 1948
V 1 S I R
s
Læknar hafa notað klóróform við
sjiíklinga sína undanfarin 100 ár.
Áður var sjúklingi haldið eða
hann bundinh, meðan á skurð-
aðgerð sfóð.
Dr. med. Ernst Trífir
Marcli segir frá snæfiiyf-
irm Kloroform, í tilefni af,,
aá iQO ár eru iiðin frái því
er það var fyrsl notað.
Fyrir tíð kloroíormsins var
a,ð.ems til ^itt svæfilyf, ethey,
o« liann liafði að.eins verið
iiótaður í citt ár, jiegar kloro
formið~var tekið i notkun.
Ktoroforminu var j)vi tekið
nieð mikiHi hrifmngii.
Á okkar dögum er erfiti
að hugsa sér ujrpskurð áij
einhvers konar deyfingar.
Eg-astla jiví að vitna i bréf
fai ungum skurðlækni tii
prófessors ■Simpson, sem inn
teiddi kloéoför'msfingurna. f
Ungi skurðlæknirinn seg-
ir: „Fyrir tima deyfinganna
var sjúklingur, sem stóð tií
að skera upp, líkastur dauða-
dæmduih manni fyrir aftök-
una. Hann -táldi dagana og
stundirnar þangað til upp-
skurðurinn skyJdi íram-
kvæmd.ur, hann.hlustaði eft;
ir vagni læknisips, sein kæmi
skröltandi eftir veginum,
beið eftir að dyrabjöllunni
væri hringt, eftir fótatakinu
upp tr.öppurnar, eftir liringl-^
inu i hinum hræðilegu verk-
i'ærum, beið eftir hinum al-j
varlcgu prðum læknisins og
seinasta u n d i r 1) ú n i n gn um
undír uppskurðinum. Þvj
næst gaf liann sig örlögun-
um á vald og var annað-
Jivort haldið eða hann bund-
inn mcðan stóð á hinni kvala
fullu aðgcrð. Það hlýtur að
Jjafa v.eri.ð hræðilcgi að vera
viðstaddur uppslcurði þeirra
tíma. Um tima liætti Jjinn
ungi Simpson við að læra
læknisfræði, þyí að Jiann
þoldi ekki að liorfa upp á
nllar jjcssar þjáninga. Það
er j)Vi ofur skiljanlegt að
•bæðí Lælcnnr og sjúklingar
tóku liverju nýju devfingar- '
lyfi með hrifhingu.
Þrír
samtímis.
Kíoroform var framlcilt
1831 næstum samtímis og
að þvi er virðist án þess að
bver vissi um annan, af
þrem efnafræðingum, Gutli-
rie í Ncw York, Souberan i
Frakklandi og Liebig i
Þýzkalandi, cn ]>að Jiðu
mörg ár, áður menn úpp-
götvuðu hina devfandi eig-
inleika þess.
Arið 1812 devfði dr. Mor-
limer Glover í Edinhorg
nokkur dýr með kl.orofprnii
bhinduðu með .spjritus, cn
enginn tilhcyrcnda lians, sá
.uokknra frelcafi inögujeika
fólgna í þésslim tilraunum.
Loks 1847 sýndi franski lif-
eðlisfræðingurinn Flourens
samskpnar verkanir á dýr
og nú kom meiri hraði i tiil-
raunirnar. Fáum niánuðuip
sejnna riotuðu Sir William
Lawrence og mr. Holnies
Gvote á St. líarthotomeus
sjúkrallúsinu i London, klor-
q’form-alkoliol tij að deyfa
sjúklinga, en hættu aftur við
tílraunir sínar. Stuttu síðar
sögðu lyfsalinii Waldié og
læknir frá Liverpöol, Símp- (
s.o.n frá möguleikum peim,
scm klorpformið kynni aíi
hafa. Waldie Jiafði fengið
hugmyndina frá Jacol) Bell,
stofna n da Iyffræðingafé 1 ags-
ins i London.
Iíloroform
sem deyfil.vf.
Seint í pktpher 1847, reyndi
hirih ungi læknir Matthcus
Duncan frá Edinborg, kloro-
form a sjálfum sér og stakk
uþp á þvj við yfirmann sinri,
prófessor Simpson að reynp
jietta efni.
Enda j)ótt márgir hcfðil
rcynt efnið á uiidan, var
Simpson fyrstur til að sjá til
'fullnustu mögujeika J)ess
sem deyfimeðals, og á því
jiéiðurinn af þvi að hafa
iiríileitt jiað sem slikt til ó7
ségjárilegrar linuAar á jiján-
irigum óteljandi manná uni
heim allan.
James Young Simpsop
fæddist 7. júní 1811, soniii'
fátæks bakara i Edinhorg.
Foreldrar Jiaps og öU fjöl-
skvlda þeirra, jwrf.tu að
leggja liart að sér, til að
kosta nám lians, sem var all-
dýrt á lians dögum. Simþson
var mjög dúglegur sluirð-
læknþ- og var ólitinn standa
næslur til að verða prófess-
or i fæðingarlijáiJp í Edin-
borg, en sá galli var á yáði
Jians, a.ð liann var ólcvænt-
ur og jiað kom auðvitað gkkjj
til mála að prófessor i fæð-
ingarhjálp væri ókvænluy
það liefði verið ósiðlegt. En
Simpson var bæ'ði álíveðjnn
og snar í snúningum. Hann
hrá sér lil Livevpool yfir eina
lielgi, gifti sig og lvom með
lvomma til liaka lil Edinbprg-
ai'. Viuir Jians urðu glaðir,
en lvcjxpiriaularnir. æfii’, c.n
liann t'ékk prófessovsem-
hættið, aðeins 28 ára gam-
all.
í'yrsta
lilraunin.
Sijnpson vildi fvrst rc.yna
kloroform á cinliverju dýri,
en hafði ekki efni á að
lvatipa tiJraunadýr. Eyrstp
tilraun lians var gei’ð á
IniHdi, — uppáhaldslmndi
móður lians.. — Hann lokk-
aði hundinn i.nn j dagstofu
og liétt lionum m.eð annarri
Iiendi meðan liann rcyndj
að taka tappann úy kloro-
formflöskunni með hinni, en
i áflögunum við liundinn
valt flaskan á hliðina og
liinn dýrmæti vökvi rann
niður i gólfteppið. En Jiinn
sanni vísindalcgi áliugi liafðii
gripið Simpson ,syo að Jiann
sJcar hið vota stvkki af gólf-
teppi nróður sinnar og liélt
þvi við riasir Iiundsins. Eft-
ir stutt áflog yið hundinn,
4á dýrið i djúpu meðvitund-
arieysi og þar með ha'fðj
Simþson framlcvæmt eina aíj
j)ýðingarmestu tihaunum
læknisf ræðinnar.
Frú Simpson liafði níinni
áhuga fyrir visindalÖþum
tilraunuin og þegar jiún sá,
livcrnig falJega gólftepþið
iiepnar var illa farið, lagði
hún hlátihann við Jiverskon-
ar vísindajcgum lilraunum
i dagstofunni. Dr. Simpsop
varð þvi að geia liliaunirlj
sínar i ci-nu horni eldhússins
í lcjallararium. Einu sinní
gleymdi liann að tála tapp-
ann i kloroforinflöskuna, er
stóð nálægt eldstæðinu og þó
cnnþá nær nefi koklcsins,
sem átti sér eiijskis ills von
,og var önnum kpfinn við
matargjörðina, en allt i einu
missti Jiann grautarsleifina
og féll síðan sjálfur á gólfið.:
Kjallarvörðurinn sá hvaðj
skeði, þau-t inn í stofu lil
Simpsons og hrópaði: „Þér
háfið geíið JcoJcknum iim
citur.“
Simpson liljóp ú.t i eldhús
og sjcellililó þegar lia.nn sá
Jivað Iiafði skeð.
I5etta sama lcvöld, 4. rióv,
1847, íiafði Simpspn þöðið
Jicim til sin noklyum gest-f
iiiiri starfsbræðrum sinum og
aðstoðarlælcnum, dr. Vieitli
og dr. Duncan mági sinum.
sem var sjóliðsfouingi, móð-
ur sinni, sem var ennþá dá-
líti'ð rcið út af gólf.teppimi.
Eftir miðdegisverðinn sett-
ust hoðsgestiiriir e.klci að
Jcaffidrylclcju, eins og v.enja j
■er, heldur féldc hVer gest-.
anna glas með lcloroí'ormi
og skipun um áð drelclca
cklci úr jivi, lieldur axLda þvi
að sér. Þegar allir voru lil-
Jiúnir, skipaði Simpson:
„Byrjið nú!“ og allir báru
glösin upp að riéfinu og
liyrjuðu að auda djúpt. Eft-
ir noklcurra mínútna þögn
Iieyrðist hvell meyjarrödd
segja: „F'g er cngill, hæ! eg
er engill,“ juið var ungfrú
Petrie. Litlu síðar vcllust
læknarnir tveir um í lilátri
svo að þeir héjdu um kvið-
in. Meira að segja frú Simp-
son, gJeymdi nú reiði sinni,
fól andlitið í höndum sér og
voru haldnar sérstakair
guðsþjónustur með eftirfar-
andi inngangsbæn: „Þegnar
Skotlands, varið yð'ur á’þess-
ari freistingu satans. Sétjið
yður eklci upp á móti hin-
um almáttiiga, scm gerði
lcunnar þessar })jánipgar við
l)arnsfæðingar. Þetta er guðs
vilji og vei þeim, sem berst
gcgn Jionum.“
Simpson
bannfærSur.
!
Ve.sJmgs dr. Simpson var
óbrotirin
en Jiann.
byrjaði að skríkja. Sjóliðs-
foringinn hljóp í kring i
stofunni og galaði eins og
hanL Dr. Simpspn stóð á
liöfði i miðri stofunni og
sparlcaði út i loftið. Aðeins
hinn skozki kjallarameist-
ari hélt sinni gömju rósemi
Hann stóð í dyrunum og
furðaði sig á framferði
Jiinna. Næstu þrjár klst.
sváfu boðsgestirnir rólegum
svefrii.
Þcgar dr. Simpson vaícn-
aði, ságðj hann: „Þetta er
efnið sem þarf lianda þeim, hannfærður sem
s.em eru að fæða.“ Hann, villutrúarmaður,
eyddi hcldur clcki timanuuU ga£zJ elcki upp án þess að
til einslcis og 8. nóv. 1847 not- berjast gegn þessum kenn-
aði liann kloroforni við ingum. Hann var einnig vel
fæðingu og 10. s. m. sagði heima i bibliunni og Iiélt
hann frá uppgötvun sinni i þvi m. a. fram að upprunp-
læknafélagi Edinborgar. — iega liehreska orðið þýddi
Stuttu síðar ætlaði hann að ekki þ.jáingu heldur erfiði og
reyna hvort einnig væri hægt ag hann breytti ckki erfið-
að nota kloroform við venju- inu við fæðinguna. Loks
legan uppskurð, cn tafðist, bcnti hann á að’giið sjálfur
svo að slcurðlæknirinn fram- hafi fvrstur deyft við upp-
lcvæmdi uppskurðinn á skurði, sbr. fyrsÍu bók Mósf:
venjuíegan hátt. Sjúlcl. dó á'„þá lét guð Adam falla'í
skurðarborðinu. Ef kloro-’ djúpan svefn og tólc eitl lýf
form hefði verið notað i háns og huldi sárið holdi í
j)essu tilfelli, hefði því ynfa-!staðinn.“ Og það, sem guð
laust verið kennt um og sjáífur gjörði, gæti ómögu-
liefði cf lil vjll aldrei verið iega verið syndsamlegt.
notað framar. ) Aðrir andstæðingar dei'í-
inga Iiéldu því fram, að aul
Kirkjan
berzt gegn
svæfingum.
þess að vera syndsamltig
striddi hún gegn lögmáli nátjL
úrunnar, en Simpson sagíp:
Mennirnir eru dæmdir til
raorofon^vœfíngij breWd ■ d ja ^ ^ œSsta
? ' ' :T!’stf skylda lœknanna oS varSvsija
átti við erfiðjeika að stríða
, ... mannslif. Hann helt þvi
íyrst i stað: Um I)etta teyli , *
'., ,v , . ■ í. fram, að oll menmngarlég
Ua „J,1, fmmför væri gegn lögmálupi
náttúirinnar.
stjórnuðri
Calvinistar Skotlandi, og
þeir áJiiu j>að striða gegn
orðum hiblíunnar að gera
neitjt lil að lina þjáningar
kopunnar við fæðiugu. „Að-
cins J)að að yei’ri kona, var
syud og j)að minnsta scm
jal'n liiilmötlegar og slæmar ”
verur gætu gjört, var að við-
halda mannkyninu og J)ola
við l).a,ð J)jájih)gar.“
Calviuislar liéldu fast við
bókstaf biblíunnar og j 1.
bólc Mósesar 3. kapítula 10.
vcrs.i slendur: Xluð sagði við
koiuuia: „Með þjánjri^uiri
Tígiri frú frá írlandi ála|>-
aði homim fvrir upþgötvun
hans og endaði með orðiiu-
nm: „En Jivað þetta er ónátjt-
úrlegt.“ Sinipson svaraðj:
En hvað það er óriáUúrleet
af yðiir, frú mín, að synda
frá lrlamli til Slcotlands á
grif«sLcipi.“
Margra ára
barátta.
Þessi barátta varaöi i mörg
áj\ með vaxandi ofsa frá báð-
slcaltu ala böru þín.“ Þáð 11111 nðiluni’ ÍU1 1,08S að nokk'
var þvi. augjjpst, aö það ya«' l,r lausn -vrð> á niaknu’ Kn
svnd og verlc djöfulsins, að
lála konuua fæða án j)ján-
inga og Cajvjnislar Jcölluðu
það guðjast að gera slikt og
sendu rilling til allra lækna
boi’garinnar. Þar scgir: „Sá
vondi reynir að losa konurn-
ar.við fæ,ðingark.valii nar; af-
leþring jicss mun verða lii un
J)jóðfélagsins, þvi að guðs-
óttinn, sem byggist á bæn-
andstæðingar Simpscms
höfðu glcymt þýðingarmilcilli
slaðreynd. Að visu hafði
kirLcjan mikil völd í Englandi
og Skollandi og notáði þau,
eu’hinn veraldlegi stjórnandi
landanna —,var kcina, Yiktor-
ia droltning. 1853 slóð til að
hun fæddi sjöundá bat’ri silt
og hún félck ráðleggingar
bæði frá meðhaldsmönnum
um þeirra seiu þjást, iiiun °8 andstæðingum dcnfing-
vcrða að engu. í tiu þúsund anna og var fyisl i \afa, en
ár hafa íæðingar farið fram I)eS®r læðingin nálgaðist,
með eðlilégúm þjáningum. ságði hún: „l\g kæri mig koll-
Ilefir nátlúran ckki opinber- ótta ura villukenninguna.
að vizku guðs í liinni eðli- aPril fieddist
Ie'Hi fæðin«u?“ , Leopold prins, fyrsta barn af
. , , v _ . , kommgöætluin sem fæddjst
Prcstarnir baðu fvnr hd- . .... . .v •
. .., * ... i an þiamnga nioðurinnai'. —
mborg ur predikunarstolun-•, ' . • , . ,
* ’ ... ,. .. ; Þetta hatt enda a cleilurnay.
um: „Guð varðveiti Edin- . sV
, , . x„ , Aht almennmgs var, ac>
borg og svivirðing se vtir' v . ...
. . %• ^ J)að scm væri gott fyrip
henm að vera vatin tu að,
vcrða önnur Gomorra.“ Þaðj Framh. á 3. síðu. ,