Vísir - 11.03.1949, Blaðsíða 10

Vísir - 11.03.1949, Blaðsíða 10
w Föstudaginn lt. marz 1949 Þjóðminjasafnið, Stýrimannaskólinn og bygging Skóiavörðiihæðarinnar. Tyrir skemmtigarða, leikvelii barna eða minni liáttar íþrottasvæði. Og meðan bær- inn þenui' sig lengra og lengra suður á Reykjanes og upp i Mosfellssveit, eru heil liverfi af eldgömlum og illa byggðum kumböldum látin .slanda ólireyfð i miðju hjarta bæjarins, — svo ekki sé talað um þau fádæmi,-þegar þeir eru látnir standa út í mið fjölfarin stræti til þess eins, að umferðin limlesti og drepi þar fjölda manns á hverju ári. Eiiiu sinni gerði ég laus- legan samanburð á flatar- málsstærð Reykjavíkur og Gautaborgár, sem þyldr vel og skynsamlega byggð borg og liefur um það bil þrefalt fleiri íbúa en Island allt, og komst að þeirri niðurstöðu, að munurinn væri ekki ýkja- tnikill. Þó má bæta því við, að i Gautaborg hefur þótt ríkulegt landrými fyrir stór- an skóg (Slotsparken), marga skemmtigerða, bát- genga skurði og vegleg torg. Flugvöllurinn í bænum miðjum. Ef þensla Reykjavíkur heldur áfram, eins og verið hefur síðasta áratuginn, lend- ir flugvöllurinn bráðlega í miðjan bæinn, sem hann reyndar er að mestu kominn þegar, og skapar þannig bæði flugvélum og öllum bænum bráða hættu, og því meiri, sem von er til, að flugferðir fari frekar vax- andi en hitt. Heldur er það ekki til þægindaauka fyrir íbúana, að liafa sífellt véla- .skrölt yfir höfði sér, jafnt daga scm nætur. Eiléndis dettur engum heilvita manni i hug að byggja flugvöll nema á svæði, sem liggur þó nokkra kílómetra fyrir utan bæinn, allt að 10 15 km. Ekki veit ég, hvort þessi háskasamlega skammsýni er frekar að kenna íslenzkum eða erlend- um aðilum, en íslenzkum yfirvöldum hefði a. m. k. borið ótvíræð skylda til að banna með öllu, að þessi nýi og geysidýri völlur yrði stað- settur þar, sem fyrirsjáanlegt var, að hann mundi um- tjúkast af bænum cftir örfá ár. Gallar á víðáttumiklum bæ, Auk J)cssa hefir útþensla bæjarins að sjálfsögðu í för með sér tvo megingalla: Gif- urlcgan kostnað vegna vega- gerða og allra þeirra lagna, sem flytja vatn, rafmagn, síma, gas og veita burt skólpi, og það, hve erfitt það gerir öllum íhúunum fyrir um samgöngur.. Þó ekki þurfi rfema að leggja böggul í póst, borga reikning eða kaupa plástur, ef barn meið- ist á fæti, neyðist fólk til að leggja á sig langleiðina niður í miðbæ. (l'r þessu mætti reyndar bæta að nokkru, ef þessi hryllilegu fornaldar- tælci, sem noluð eru lil mannaflutninga, vrðu teldn úr umferð, og í stað þeirra fengnar bifreiðar, þar sem fó'lk gæti tyllt sér, þótt fleiri væru fyrir en tíu farþegar. Hitt mundi heldur ekki saka, þólt þær gengju oftar cn á hálfs- og heil tímafresti til bæjarliluta, þar sem þúsund- ir manna búa.) Auðu svæðin vantar alveg. Eins og eg minntist á fýrr, er sú staðrevnd alltaf að verða átakanlegri, að þrátt fyrir þessa brjáluðu út- þenslu borgarinnar, er eins og livergi megi sjást auður blettur, án J)ess að hann sé strax tekinn og eyðilagður með einú eða öðru móti. ,Af öllum þeim dæmum, sem nefna mætti, eru þó örlög Skólavörðuhæðarinnar cinna sorglegust. Hér virðist sama hugarfarið og smekkleysan vera ráðandi og þegár Skóla- varðan var brotin niður, með öllu að nauðsynjalausu. Enda Jiótt hún hafi kannske ekki verið merkilegt mannvirki, var hún samt hjartfólgin mörgnm gömlum Reykvílc- ingum og-geymdi sínar minj- ar um bernskuár höfuðstað- arins. Þótt í litlu sé, eru það samt slikar minjar, ef vel og alúðlega er að þeim búið, sem verða mcð tímanum lil þess að gera hverja borg fjöl- breytilegri og rikari. Niðuri-if Skólavörðunnar var aðeins örlítið atriði lijá þeim hermdarverkum, sem verið er að fremja á holtinu um Jæssar mundir, og því frekar, sem öll heildarmynd bæjarins er í liúfi að J)essu sinni. Skólavörðuholtið hefði átt að vera autt. Skólavörðuhæðin er svo að segja í miðjum bænum og er umlukin þéttbýlum hverfum allt í kring. Það her einna hæst þeirra hæða, sem bærinn er reistur á, og Jjaðan er hin fegursta útsýn til fjalla. Ei' nokkur staður til i öllum bænum, sem sjálfsagð- ara væri að friða og búa vel að en einmitt J)essi hæð, — ef við á annað borð gerum ráð fyrir þvi, að landrými sé til á íslandi fyrir slikan mun- að? Iíér á eg ekki við J)að, að nein nauðsvn hefði verið til J)ess að gera hér skrúgarð, — erida hefði J>að eflaust verið erfitt, heldur bara að gera smekklega að hemii, hafa grasgeilar á víð og dreif, en láta klappirnav ráða sinu. VISIR Síðan hefði mátt setja upp nokkurar myndastvttur, lag- legt skýli, beldd, smáreit með sandkössum og öðru handa bömum o. s. frv., en J)ó aðallega til J)ess að hafa þar opið svæði, sem gæfi um- liggjandi liverfum dálítið lífsloft og gæti verið griða- staður ])eirra, er þ>angað vildu ganga á björtum' tnorgni. Einnig ber þess að gæla, að við holtið liggur stærsti barnaskóli bæjarins, tvö sjúkraliús (annað þeirra er svo undarlega sett, að J)að ræður ekki yfir fermetra jarðar, J)ar sem sjúklingar geti gengið sér til hressing- ar), auk J)ess listasafn og fleiri stofnanir. Ef það hefði verið gert, sem hér er nefnt, mundi það ekki hafa þurft að kosta mikinn þening (þótt aldrei sé of miklu eyðandi i fegrun borgarinnar), en hefði hins- vegar forðað bænum að nokkuru leyti frá þeirri klúð- urslegu á sýnd, sem er að verða merki hans, Öllu lirúgað á einn stað. A móti þessari sjálfsögðu hugmynd, sem fleslir Reyk- víkingar hafa áreiðanlega talið það eina, sem Jæssu holti bæri, koma síðan hinar ófögru staðreynelir.þess, sem verið er að gera. Er nú sem óðast að hlaða þar niður hverju steinbákninu við lilið annars, og er svo hart að | gengið, að varla verður liúsa- sund á milli. Við hliðina á Austurbæjar- skólanum er búið að reisa nýjan Gagnfi-æðaskóla, ofan í honum, Bergþórugötumeg- in, er verið að byggja nýjan Iðnskóla og, að því er mér hefir verið sagt, mun vera í ráði að reisa nýjan Kennara- skóla úti við Eiríksgötuna. Til þess að fullkomna svo með öllu Jietta snilldarverk sitt, liafa þeir fundið það upp — af hvggjuviti sínu — að nota ]>að svæði, sem af- gangs verður, þegar búið er að þjappa öllum steinkössun- um saman, til þess að reisa þar eilt gífurlegt guðshús. Ef eg mundi skrifa um luis þetta og höfund þess eins og mér liggur á hjarta, mundi það eflaust falla undir lagaálcvæði meiðvrða. ! Ófær leið. Er eg var heima í sumar, lá leið min eitt sinn yfir þvert holtið, sem er reyndar að verða jafn ófært mönnum scm skepnum, og varð þá fyrir mér ein mildl steinþró, hálfhringur að lögun, ekki ósvipuð haugliúsum þeim, sem sjá rná á nýtízku bú- görðum erleudis. Er eg hugði betur að, sá eg þó hvaðan vindurinn blés. Þró þessi átti sem sé að vera upphaf, — eða betur sagt endirinn, — á fyrrnefndri kirkjul)yggingu. Ef eitthvert skáld eða lista- maður þárf .á ihnblæstri að halda eða andlegri upphTt- ingu, sem auðgi hugmvnda- flugið, þá ráðlegg eg honum að fara upp á holt og seðja augu sín stundarkorn við feg- urð þessa nýja kórhýsis! Með þessum menningar- snauðu framkvæmdum hefir hlutverki Skólavörðuholtsins í lífi bæjarins verið markað- ur endir. Sá staður, sem Reykvikingar liafa leitað til á góðum degi allt siðan byggð fór að risa umhverfis lækinn á öndverðri 18. öld, hefir nú ekki einungis verið evðilagð- ur, heldur er hann á hraðri leið til þess að verða ljótasti og sólarlausasti bletturinn á öllu Islandi. V Auk þeirra ólæknandi skemmda, sem þessi örtröð er á öllu vfirliti bæjarins, sýnir sú staðreyncL, að þama skuli 3, ef ekki 4, stórum skólabyggingum vera klesst hverri ofan á aðra, að hér er alls ekki um neinn skilning á skóla sem menningarstofn- un að ræða. —- Það hlýlur hverjum hugsandi manni að vera ljóst, að það er ekki hægt að fara með skóla eins og skrifstofuhús eða verk- smiðju. Það er ekki hægt að þjappa þeim á milli annarra hiisa eins og margarínsköss- um í geymslu. Skóli, sem ungt fólk á a^ sækja i mörg ár, líta á sem lieimili sitt og bera virðingu fvrir, verður að hafa sina eigin jörð, sitt eigið umhverfi. Nemenduridr eiga að skynja hann sem ríki i ríkinu, og því verður liann að eiga sitt eigið ldnd, sin landamæri. \ Menntaskólinn. Sjálfur hefi eg vciið nem- andi við Menntaskólann i Reykjavík og eg veit, að mik- ið af þeirri virðingu, sem við bárum fyrir lionum, og ber- um enn, varð til fyrir það, að hann býr í fallegu húsi, sem stendur tignarlega og hefir fallega spildu lands um-, hverfis sig. Sii jörð var okk- ar jörð meðan við dvöldum þar, okkar löglega ríki. Ef Menntaskólinn hefði verið til húsa í ljótum steinkastala, sem hefði verið þrengt inn í citthvcrt liúsasundið, og ekki átt nema garigstélt að lóð, mundu líiinningar okkar um veruna þar og virðing okkar fyrir lionum eflausl hafa verið með öðrum blæ. Þáttur hans í lífi bæjarins hefði einnig orðið mun rýrari en nii er. Þvi er það álit mi:t, að með framkvæmdum þessum á Skólavörðuhæðinin sé ekki aðeins verií að eyðileggja falfegt og nauðsvnlegt svæði, heidur sé um ieið verið að geia þessar menningarstofn- auir, Gagnfræða-, Kennara- og Iðnskólánn, algerlega hornreka, verið að svipta Jxrr sinum sjálfsagða rétti til virðingar nemenda sinna og alþjóðar. Hvort er skipulagsmálum bæjarins raunverulega kom- ið í það öngþveiti, að ekki megi finna auðan blett lianda nýjum skóla, eða er hitt nær sanni, að sérliverri skynsám- legri viðleitni til að byggja íslendingum höfu'ðborg liafi með öllu verið kastað fyrir borð? Khöfn, 1. febrúar 1919. Björn Th. Björnsson. --♦-— Vísir er ekki sammála gi einarhöfundi um margt, sem liann slær fram, en birt- ir J)ó grein hans. Blaðið birt- ir því að sjálfsögðu andsvör, ef einhver berast. — Ritstj. Tveir @im- sfeinar — Framh. af 4. síðu. var ekki eins J>ungur að því loknu, en bjarmi hans óx að sama skapi. Dalhousie lá- varður færði hann Viktoríu drottningu sem gjöf frá Austur-Asíu félaginu. Það er gömul trú á Ind- landi, að ógæfan muni elta eigendur steinsins, þangað til honum sé skilað aftur rétt- um eiganda, sem ætti J)á lík- lega að vera einliver vald- hafi á Indlandi. Og líklega er sú trú si^rottin af því, að því er sagt er, að Mogul- arnir á Indlandi hafi álitið, að ættleggur þeirra myndi halda völdum meðan „Ljós- fjallið“ væri í þeirra eigu. Frá 21. marz til 20. apríl ér sólin í lirútsmerki og þess- ir steinar, demanturinn og blóðsteinninn heyra undir J)að hús. Blóðsteinninn er i raun- inni grænn jaspissteinn með rauðum deplum. Þessi steinn var á miðöldum í niiklu á- liti og kallaður „Blóðsteinn- inri. Sú sögn fylgir honum, að við krossfestinguna, er Kristur var særður með spjótinu, hafi blóðið frá J)ví sári fallið á grænan jaspisstein, sem lá fyrir neðan krossinn. Þaðan staf- aði sú trú. manna, að guð- dómlegur töframáttur fylgdi steininum og var hann sér- staklega vel fallinn til að lækna hvers konar l)lóðrás, vatnisýld, og einnig var liann notaður við barnslæðingar. Steinninn var líka .notað- ur sein vcrndargripur; liann átti að færa eigandanum auð, heppni og langlil'i. Hann var hafður til þess að stöðva blóðrás og þvi báru her- menn hann oftlcga. Á síð- ari árum hefir því verið haldið fram, að hinir rauðu flekkir i steininum stafi frá járnsýru, og samkvæmt sið- ari tima rannsóknum er það efni síernmandi og iiefir ver- ið notað til að stöðva blóð- rás. Gömid trú segir, að stcinn- inn sé hollnr þeim, sem beri liann og færi þeim gæfu og gengi, hann hrcld og óróa úr huga mannsins og sé hann greyptur í silfur, vcrði áhrif hans sterlou'i. V *

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.