Vísir - 15.03.1949, Qupperneq 9

Þri&judaginn 15. marz 1949
V 1 S I R
Varð að róa heila nótt gegnum
hafís til að komast í prestsbrauð.
Síra IHaffhías Eggertsson segir frá Grímsey og
Grðmseyiiigtsm, iifna5arhátfum9 hjáfrú o. fl.
Grímsey er sennileg-a afskekktasta byggíS Íslands.
Það er viðburður ef þangað kemur gestur, enda erfitt um
samgöngur. I eftirl'arandi viðtali er bví m. a. lýst er
fyrrverandi sóknarprestur Grímseyinga, síra Matthías
Eggertsson, flutti í biauðið á árabáí. Lá bá ís fyrir öllu
Norðurlandi og vai-ð báturinn að þræða eftir rennum,
sem láu gegnum ísinn. Ennfremur er hér lýst hjátrú
eyjarskeggja og ýmsu fleiru.
Vísir hefir átt stntt við-
tal við síra Matthías Eggerts-
son, sem var sóknarprcstur
í Grímsey um röska 4 áratugi.
er viðlfom sveitastörfum,
ómegð lilóðst á mig og heim-
ilið auk þess að öðru leyti
þungt, bærinn í þjóðbraut og
Síra Matthías kom þangað | gestagangur riieiri en mín
nokkuru fyxár aldamót og’Iitlu efni fcngu í’isið undir.
sinn á síðari
kann því fi'á rnörgu að segja,
er snertir eyna og eyja-
skeggja.
— Hver voi’ii tildrög þess
að þér fói’uð til Gi’ímseyjar?
spui’ði fréttamáðurinn síra
Matthías.
— Það er saga út af fyrir
O.
Kýrflutningar
trúarati'iði.
Arið 1895 fór eg út j
Gi'ímsey til þess að skoða
hana og athuga hvei'nig mér
litist á hana. Konan mín
sagði mér áður en eg fór að
hún tæki ekki í mál að flytja
þangað með börnin, nema því
aðeins að við hefðum gras-
nyt fyrir kú. Það var því
ekki hvað sízta atriðið fyrir
mig að athuga þessa mögu-
leika, senx reyndust þegai' til
kom vera hai’Ia litlir. Ekki
fyrir það, að þarna væri ekki
nautið baulaði á leiðinni
kæmi sækýrin og hirti fleyt-
una með öllu [>v í senx í henni
var. Og nautið íekkst alls
ekki flutt milli lands og eyjar
nema með því skilyrði Árna
að nantið væi’i bundið niður
og þannig frá því gengið að
það gæti alis ekki baulað á
leiðinni.
Þá ríkti einnig sú trú
kögur kringum bæinn, sem
Eitt sinn á síðari árum tiltækilegt virtist til túni’ækt-
minum á Helgastöðunx kom ar, heldur hilt að það var
1 heimsókn til okkar frændi, trúaratriði fyrir (irímsey-
minn og fóstri, Matthías j inga, að þangað yi'ðu ekki
Jochumsson, ásamt konu fluttar kýr.
sinni, Guðrúnu. Þetta var áj Mér leizt mjög vel á mig
sólbjörtum sumardegi og í eynni og eyjarskeggjar tóku
dalurirui í sínum hezta j mér með kostunx og kynjum.
sig, en þangað fór eg fyrst j sp'úða. Við höfðum skoðað En þegar eg milintist á kúna sottum
og fi-emst til þess að geta1 umhverfið, gengið imi engj-
bjargað mér áfram í lífinu arnai’, sem lágu nxeðfi'am
og séð fyrir konu og börnum. í Reykjadals-á; fyrir ofan þær
Það gat eg ekki þar sem eg voru brekkur með fögrum
var. I*blómum og allskonar berja-
[ í’unnum, heiðarnar senx um-
„Hundahnútá“
og- „sultarsveit'
.......................... °g
í jólum lögðum við á stað
til Húsavíkur á árabát og
gekk ferðin ágætlega, en á
gamlárskvöld hélt eg kvöld-
söng í Húsavík. Slíkt hafði
víst enginn Grímseyjarþi'est-
ur gert fyrr og þótti nokkuð
einstakt, því þá tíðkuðust
ekki fei'ðir um það leyti árs
milli lands og eyjar.
„Ósköp er
Grímseyjan falleg“.
— Um vorið hafið þér syp
flutt fjölskylduna og búslóð-
ina út í eyna?
— Gi'ímseyingar komu í
maí-mánuði um vorið til
su trú í þess ag sækja okkur. Skipið
eynni að þangað mætti ekkijvar áttæringur og við lögð-
koma sægi'átt naut, þau um af stað fimmtudaginn
htypu fram af bei'ginu, á Iiaf fyrir hvítasunnu. Þávarmik-
ut og sæust ekki meir. En pj js fyrjr Norðui’landi og
hvernig sem þessu var nú m a var nær samfelld ís-
\aríð, þá vildi svo eínkeflni- ]>reiða rnilli lands og Gríms-
Icga til, að við fengum í eyjar, en þó með í’ennmn,
minni prestskapartíð þrisv-!sém báturinn gat skriðið
ar sinnum sægrátt naut til eftjr
Grímseyjar og þau fórust öll j _ Gekk ferðin samt ekki
mcð þvi að hiapa frani aí afj óskum^
bjargimi. — Það er eklci anriað hægt
að segja. Við héldum fyrst til
Flateyjar á Skjálfanda og
gisturn þar. Daginn eftir vai’
veður og útlit þannig að báts-
formanninum leist ekki á
bíikuna, fyrr en undir kvölð.
Þá var lagt af stað. Og alla
Fékk
Grímsey.
— Þér fcnguð veitingu
fyrir Gi'ímseyjarbi’auði ?
— Já, eg fékk ]xað. Við
tveir unx bx-auðið,
Hvar var það?
Það var á Helgastöðum
við þá, var það sartia og herja , ,ón ,ónsson Pi’estur að Hofi nóttina vorum við að flækj-
höfðinu við stein. Þar höfðu1 á. Skagaströnd °S cg ~ cn ast geguuni ísinn, stundunx
kýr ekki sézt undangengin!við kePPtlim bka nokkurum ui'ðu merinirnir að fara xxpp
50 ár og voru þá drepnar ariim áðlu' um Helgastaði og á jakana og ýta frá og einu
vegna ósamlyndis sem í'eis út eg varð ' bæði skiptin hlut- sinrii vár maður skilinn eftir'
af þeim í eynni. Eyjarskeggj- skarPari. Síi'a Jón sagði i ógáti upp á jaka. Hann var
lykja dalinn, grasi vaxnarjar töldu víst að það myndi uokkurum ái’um seinna við ekkert mjúkxnáll sá, þegar
upp á brúnir. Síra Malthías leiða ógæfu yfir okkur mig’ reyndar í gamni að eg hánn hrópaði á éftir bátn-
vaið þá að orði: „Hér liefði' prestshjónin og aðra íhúa væri aUsstaííár fyrir sér. um, enda vár strax hrugðið
eg húið vel
í Reykjadal í Þingeyjai’sýslu,' blóm í eggi"
en þangað vígðist eg árið
1888. Þangað kom eg að illa
hýstu og lélegu hrauði. Þar
var allt í niðurníðslu, hafði þeiri’i
vei’ið stopult með presta und-
anfai’in ár og px’estsseti’inu
því illa viðhaldið sem skyldi,
Laxxgt er síðan Stáðai’hóls-
Páll, sem eitt sinn hjó á
Helgastöðxxm lét svo um-
mælt: „Rú þig, spú þig,
Reykjadalui’, rotinn hunda-
hnúta“, og löngu síðar Látra-
Bjöi’g: „Reykjadaluí' er sxilt-
>g lifað eins og eyjarinnar, ef við tækjum
Eg lét það gott upp á þeim ósóma áð flytja
-— Fóruð
x cyna ?
lieita. En Guði'ún kona lxans þangað kú.
sagði: „Þú hefðir þá átt aðj Einn þeiiTa niaiina, scixi
gcta Iniið sæmilega í Odda á ’ laldi það hvað mestan óþarfa
góðu jöi'ð og tekju-1 að flytja kýr til Grímseyjai’,
mikla hrauði“. Svo féll það var Árni lxi’eppstjóri í Sand-
tal niður. [ vík. Árni var eini maðui’inn
í Grímsey, sem var efnum
Svipaðist um
eftir beti-a brauði.
búinn, enda mátti segja að
það sem eg hal'ði ætlað mér
ai'sveit — sést þar oft með og eðlilegt var. Þetta, ásamt
fömixxm —- Ofaukið er í fleiru, olli því að eg fór að
þeim í-eit — öllum góðum | svipast um eftir skárra
bi’axxði og eimxxitt um það
leyti lét síi’a Pétur Guð-
mundsson í Grímsey af
pi'estsstöi’fum.
Kostui’inn við það að fara
nxönnum". Þetta er nú orðið
fyrnt. Reykjadalui’ er og hef-
ii' sjálfsagt alltaf vei'ið fögur
sveit og bxuxxenn komast þar
vel af, en eins og gengur og
gerist, ei'u ekki allir gæddir
lrúmannshæfileikum. I minni
tíð mátti heita að afkorna
flestra væri sæmileg, sunxir
fátækir, enginn í'íkur. Við
sóknármenn líkaði mér ágæt-
lega. Reykdælingar voru eins
og aðrii' Þingeyingar, prýði-
lega gefnir margir; enda
Ixöfðu sýshíbiuu' það orð á
sér að vera betur menntir en
víða annarsstaðar á landinu.
Ástæðan til brottfai’ar minn-
ar var því sem hér segir: Eg
kom skuldugur ixr skóla, ó-
vanur búskap og öllu því
þéi’ þá strax út við og hann sóttur.
| Fi'ammi í skipinu var svo-
— Við ætluðunx um haust- lítið „rúff“ og þar gátum við'‘
ið, yfirgáfum Helgastaði og stungið börnuritfln' inni í og;
vorunx komin til Húsavíkur sunxt af fólkinu, en við hjón-
með allt okkar hafurtask, al- in vorum uppi alla nóttina
búin að l'ara út í Gi'ímsey er og hoi’fðum á þessa enda-
lciði gæfist. Við ætluðum lausu hvítu, einkeririilegu ís-
með nótabát, en i’étt áður en breiðu, sem við sigldum inn
við ætluðum að ‘fara, gei'ði í, æ lengi’a og lengi-a. Þctta
hann væri þar nær éihi'áður °fsaveðul'°g braut bátinn og var hálf kuldalegt, að mér
Þegar hann vildi hafa eitt-J bryágjuruar 1 SJPÓU- Við urð-, fíinnsh og cins var aðkom-
hvert fliál fram barði Árni um l}vi að setjast upp á Húsa- an,— Gi’ímsey alhvít af snjó.
! vík, 8 marins, við hjóriin, 3 „Mikið ósköp er Gi'ímseyjaxx
falleg“, sagði drengurimi
2 unglingai’, sem höfðu vei’ið okkar þegar við voi'úm
hjá okkur húskaparárin. Við könfmir upp að lienni, — en
urðum að hh'ast þarna í okkur hjónunum farinst nú
óinnréttuðu franxhýsi og annað.
dvelja þar allan veturxnn. I
Árni var uni marga hluti Þar við hættist að við voi'- Eldavél
vél gefiiin, hókhneigðuX’sjáll’-! xim algei'lega fóðurkuis fyrix' engin til.
ur, skáldniæltui' og skrifaði kúna og urðum að kaupa i — 'Var
bækur. Ekki hafa þær þó handa hénni heytuggu þar þessu?
Eg var þax-na í sjö ár, og
þá var eg skuldugri en þegar ,í borðið og sagði að svona 1 vlk> 8 mauus>
eg kom þangað, öfugt við yrði jxað að vera ______ og það korn> tengdamóðir mín og
varð þánnig
Nautið nxátti
ekki baula.
ekki annað cí'tir
til Grímseyjai', fram yfir það hirtzt fyrr en skáldsagan sem hezt gekk hvei'.jii sinnij
að véra á Helgastöðum á-| „Hraunabx’æðui'“, sem
fi'am, var sá, að fyrir Gi'ínis- xxt á s. 1. ári. Ekki var
eyjarbi'auð var greitt 200 kr. samt nieir en svo
landssjóði, en | bókhneigð annari'a og vildi
köm
Árna
um
aukreitis úr
200 kr. á ái’i var ekki neinn
smáskildingur í þá daga.
Auk þess bjóst eg við að fá
100 kr. þóknun fyi'ir veðui’-
athuganii' fyrir Meteorolbg-
isk InStitut í Kaupmamxa-
höfn. Þetta varð og eftir
nokkur ár hækkaði þessi
upphæð í 200 kr. Þar myndi
likíx . vei’a i'ólegnx og
náuð minni.
heldur lúta unglingána vinna
heldui’ en lesa. En auk þess
var Árni ekki laus við hjátrú,
og þegar eg var loksins hú-
inn að íá það í gcgn að eg
mætti hafa kú í eynni, þurfti
eg að sjálfsögðu að fá þang-
að flutt naut vissan tíma ái's.
Þessu var Árni mjög andvíg-
iu’ og sagði að það kynui ekki
góði’i lukku að stýra, því ef
Snnxt. Fólkið var okkur
— en það gekk ekki alltaf , velviljað og vildi okknr allt
vel.
Eg fór einn út til eyjar um
wHÍÖ fíBXyr a löíittintiBí.isa
— .c^ s föy ávvR
■{o\ .0’xs iai3
rr- Ks E'LHJ'fóÚJö'd'vi
-eÍTÍ f .i '. ■ íxxtfi
:■.(,) íí i snliXiink! ,i:iðiá§
:■* lií 7
■)
ÞA -rkVÞ Aí
J
- it 3'íví"inínj;x’I
XÍi .1 „ aiJ '. o, 138 ðí
U í mi >ii t J ■:L'(
1 .op JG.T iíí
■ IXÍIl i"
I J . -K
tJji.;:
aiuA:
jn:ác
.i :z'A
geya til þægðar, en ýmislegt
var þarna frumstætt og
næsta ólíkt því sem við átt-
unx að venjast. Séi'staklega
á eg þar við eldri Eyi'ai'stað-
ina. Það sem okkur hjónun-
um fannst verst við komu
okkar í eyna, var að koma í
haustið og var þar í tvo mán-
uði, bæði til að nndii'búa
konxu ririna þangað og til
þess að messa og gegna
jxrestsvei’kum. Eg bjó hjá,
Ái'na hrcppsljóra í Síindvik
og setti hann upp 40 aura á (bæinn ískaldan og óupphit-
dag fyrii' fæði, húsnæði og aðami. Það hafði ekki verið-
þjónustu. Mikið myndi það, húið í honunx um veturinn
ekki þykja nú.Eg hélt kvöld- j og allir veggir frosnir. Ekki
söng á aðfangadagskvöld og i vaf til eldavél þar fremur eix
messaði jðladag, cn á annan J annarsstaðar • í eynni og