Vísir - 28.02.1950, Blaðsíða 4

V I S I R
ÞriÖjuiIagirm 28. febrúar 1950.
Ræða
i

i'ólks en gengislækkunin ogjsem meginliluti útflutnings
myndi taka miklu lengri tíma | framleiðslunnar (bátaútveg-
að ná tilæluðum áhrifum4*.
BYRÐ AIINAR
OF ÞUNGAR.
Það er þvi enginn val'i á.
að verðhjöðnun, er að gagni
kæmi, Jjyrfti að vera svo stór-
kostleg og mundi leggja svo
þungar Ím'ðar á launþegana fengið uppbætur úr ríkis-
urinn) ]>arf að fá til þess að
standást allan framleiðslu-
kostnáð, eins og hánri er nú.
ásariit eöiilegum rekstúrs-
hagnaöi vegria fýrninga o. fl.
Rátaútvegurinn hefir undan-
farið ekki seit afurðir sínar
fyrir kostnaðai*verði og því
í landinu, að minusta kosti
fýrst um sinn, að telja má
gersíimlega útilokað að fara
slíka lcið. Auk þéss sem hún
mundi valda slikri byltingu
á efnaliagskcrfi landsins, að
hún niimdi að líldndum
reyna s t óframkvæmanleg.
Þeit\ sem jtessa leið vilja
fára, nuinu allir hafa sér j>að
t.ii afsökunar, að þeir ha.fi
eklci icynnt sér málið og af-
leiðingar ]>ess til lilitar.
sjóði. U tf 1 u ining'saf urðir
bátaflotans, aðrar en síldar-
afurðir, nániu kringurn. 140
ntillj. kr. 1949 og er þvi ineg-
inþáttur útfiutn.in.gsins.
Gengislækkun verður fyrst
sér slcerÖingu lifskjara þjóð-
arinnar j héiid, einkum laun-
þega. Yaröaridi launþegana
skal valcin alhygli á þvi, aö
hagsmunii' Jteirra og þjóðat-
inriai’ verða ekld aðskiidir
þar sem 80 90% af þjóöinni
eru annaölivort beinlínis
lavmþegar eöa lifa við 'svip-
uö kjör og þeir, t. d. lnenda-
stéltin. Þessi hugsunarháttur
er að okkar álili. alrangur,
eins og við muniim teiöa
rök að. MarkiniÖ lleilhrigðr-
ar stjórnarstefnu lilýtur
ávallt áð ve.ra jtað, að skapa
aimenningi j landinu sem
og fremst að miSast við aðjbezt lífskjör, þannig að próf-
j>essi rekstur i'á.i boriö sig.; stcinninn á rétlmæti ákveð-
Við "gengislækkun fær þessi
og önnur framleiðsla 411 út
flutniugs, beina hækicun í
krónutölu á verði afurðarina,
scm nemur aliri gengiskelck-
uninni og er það tiltöiuléga
GEN GISLÆKK U N AR -
LEJÐIN.
Þá kem eg að þriðju léið- j tii að b'era sig.
inni, gengislækkunarleiðinni,
seni sérfræðingum kemur TRYGGING REKSTURS
saman um að sé, áu efa, a- AFKOMliNNAR.
hrifamcsta og skjóR-irkasta Með jiessari leið er jmjteljum því aö veigamesta
leiðin til leiðréttingar á því hægt að tryggja rekstursaf- jröksemdin fyrir að fara þá
misræmi, sem myndast hefir komu rneginhluta framleiðsl- ieið, sem við raælum með,
j efnahagsinálunnm. I unnar. Eri h-vert slík Irygging sé einmitl í því fóigin að hún
Scrhver leið sem vaJin er varanleg. veltur á jtví mymli skapa almenningi
vcrður ' út úr ógöngunum, hvaða ráðstafanir eru gerðar j mun betri lífskjör en þær
verður dæmdeftir }>ví hversu samtímis til j>ess að iiindra leiðir, sem tii greina koma.'*
slcjótan aflurbata húá veitirframháld veröhækicunar ogj
aGinmilífinu, liversu þnngar kauphækkunar í iandinu.1 Grundvöllur
hvrðar Jiún leggur á lands- Hágineðingarnir segja í áiiti
menri og hversu auðveld hún sínu, „að með almennum
er í framkvæmd. jkauphækkunum verður ekk-
Geugislaickun. ciris og áð- ert að ráði af neinum tekið
ur er sagt, er í rauninni ekki nema útflutningsframleið-
annað en það, að gengið er endum/sem eru varnarlausir
uuia raðstaíana l afvmnu- og
fjárhagsmálum, Jilýtur ein-
mitt að vera sá, hvort jiessar
ráðstafanir séu til þess falin-
ar að bæta lífskjör almenn-
ings í bráð og lengd og á það
auðvelt að áætla liversu mikla j auðvitað einnig við um tiilög-
gengislækkun reksturinn J>arf j ur |>ær, sem liér eru lagðar
jfraniA Siðan ræða þeir þær
j leiðir sem til greina lcoma,
Jaðrar en gengislækkunar-
j Ieiðina og segja svo: „Við
bættra kjara.
Þeir segja síðan, að það
sem niýndi slcapa grundvöli
fyrir bættum kjörum, ef þess;
ar ráðstafanir væri gerðar,
miðaö við það sem eUa er i
samræmt ]æim mörgu liðum jiegar varðveita á gengið.“ vændum, er einkum þrenttt:
j efriahagsstárfseminni, sem Það eru því meginskilyrði
áflaga hafa farið, í sta'ð þess j fýrir því að gengiskekicun nái
að samræma aiia þá li'ði viðj tilgangi sínum, að gagnsemi
gengið og halda því óbreyttu. j hennar lyrir framleiðsiuna sé
Þetta skýrir betur en ilest j eldci að ongu gerð með nýrri
arinað, að gengislækkunar-
ieiðin er íiiiklu auðveldari í
frainkvæmd og skjótvirlcari
en aðrar leiðir er til grcina
geta komið.
Liggur ]xi næst fyrir að
gera sér gvein fyrir hversu
skjótan og varaniegan bata
þessi leig veitir atvimniJifiriu.
Þegai' rætt er um aiTcomu
útflutriingsframieiðslunnar í
sambandi við gengiskekkun,
. þá gildir sania meginreglan
um þessa leið og aðrar leiðir,
að því leyti, að ráðstafanirn-
ar verða að miðast við það
inaiicaðsvei’ð seni fáanlegt er
um það leyti, sem ráðstafan-
irnar eru gerðar. Verði niikið
og skyndilegt verðfall á af-
urðunum á erlendum mark-
aði, jiá getur gengislækJainin
eða Iiver önnur ráðstöfud.
orðið óí'uJlnægjandi. Gn i
þri efni verður að látá Jiverju
ái’i tuegja sina jijáning.
ÞÖRF
RÁTAÚTVEGSINS.
TiJ þess að gengislækkun-
in komi að notum, verður að
íniða hana við það krónuverð
kaup- og verðþennsiu. Sarna
•;ihlir uin allar aðrar ráöstal'-
anir sem geröar lcynnu aö
ver'ða.
1. Gengislækkunin myndi
samræma erlent og imilenl
verðlag. I ’ tf I u tningsf ram-
leiöslan mundi aukast og
þjóðai’tekj u i-na r jáfníra ni 1.
2. Nokkúi' saindráttur yrði
á f.járffcslingu, en viö þaö
mundi áftur vérða bætt úr
Ulfinriárilegimi skorti á ýms-
Eg lcem síðar að ]>vi atriðijum ueyzluvonim.
Iivort gengislækkiin sú sem ! 8. Kleift 5’t*Öi að létta liöft-
!agl fcr til að verði fram-jum af vcrzluninni, sem
Jcvauml, sé fuilnæg.jandi fyrir
iitfluIningsframleiðshina. En
um það íiiiin elcki vera deiit
mundi gera hana miicju hag-
stæðíu’i landsmönnum en
lnin ei' nú. ()heilbrigðir ver/J
af ]>eim, sem skyn berá á j unariiaettii', sem mi gera vart
Jæssi mál, að engin leið veiti j við sig muiidu iiveria.
atvinnulííin skjótari og á-|
hrifaríkari hjáip tii aö icom-
ast út úi’ taprekstrinum en
gengjslækkun,
Er þá na'St að athuga hvaða
hyrði gengisiælcJíuniii leggur
á þjóðina með skerðingu á
núverandi lífskjörum,
BETRI LÍFSKJÖR.
Um jjetla segjá hágfræð-
ingárnir í áliti sínii á 'þéssa
leið:
„í*að hef'ir oft veriö látið i
véöri valca, að ekki' væri hægt
að gera neinar nVÖsiafanir,
:em að gagni lcæmu, til úr-
Ix’/ta atrinnu- og fjárhags-
Verðhækkunin
aðeins brot af
gengislækkuninni.
En liver verður ]>á liin
raiinverulega byrði alnienn-
ings vegna gengislækkuuar-
innar ?
Um þctta segir i áiilsgerð
hagfræÖinganna:
„Augljósl ei’, aö siimar
vöriir. það ei' að ségja, inii-
finttu vörurnarv stíga i verði
(fob-verðið stígur) en úlsöiu-
verð Jjeirra slígur lalsveii
niinna en sem nemui’ gengis
lækkuninni. Svo er og fjöldi
afurða og ]>jónusla, sem
víincíamálánuni, nerna slikar;eldci stigur neitl í verði eðs
’áðstafanir hefðu i för meðjþá mjög iííiö. Uíkoman vcrð-
j ur sú, aö verðlagiö í heild
i sinni, og ]>á sérstakléga fram-
j færslukostnaðurinn, stígni'
j aðeins brot af því,; scm geng-
| islæklcuniiini nenliir og vérð-
} ur sú hækkun rædd siðar.
1 Gengislækkunin getur náð
tilgangi sinum ]>ó að einhver
verðlagshælckuii verði og þó
|að nökkur lcaupgjaldshækk-
un sé veitt. GengjsIæÍclciinin
frá 1989 er sérstaklega ínik-
ilvæg í þessu samliandi. ííún
jsýnir glöggt, aö verölagiö
jsteig ]>á langtuni; inimia held-
! ur en svaraöi gengislæklcun-
irini."
Revnslan
frá J 1)39.
í samliandi viö gengis-
lækkuniria 1939 var álcveðið,
að veita nokkurar uppbætui'
lianda launþegiun fyrír verð-
hældcun, sem af henni leiddi,
Re\;nslan varð sú. að þótt
gengi krómmnar yæri lælck-
að um 18%, liafði verðlagið,
þremur mánuðum eflir geng-
isJækUunihu, aðeins stigið um
2.1% . Það -er j>ví fjarstæða
að fulh'i’ða að vcrðlag mtini
stíga til móts við gengisla’klc-
unina. Ein og mi standa sakir
er að' vísu búizt við, að verð-
iagið stígi nieira Iilutfails-
lega en 1989 oggera hagfræð-
ingamir t’áð fyrir að í sain-
hamli við J>á gengislækknn
sem nú er fvrirhuguð, muni
verðliækkunin . nema . 11—
i3%:
Segja þeir að neltó aulcn-
ing þjóðartejaianna í pen-
ingiim «inuiii nema nm 110
millj. lcr. og cr það um 8.5%;
af þjóðartekjurium. Þeir
ludda þvi fram, að jx’ssi
liækkun á þjóðartekjunum
gel'i noklau’t luigboð urii þá
ahnenn u verölagsiiækkun,
seiu vænta rriá,
j
I Hversu mikið
ihækkar visitalan?
' Hækkun vísitölunnar vegna
! geri'gislækkunaiinnar er hægt
S aö reikua nokkuÖ nákvæm-
lega út. með þvi að athuga
! livað verðhælckuiiin nemur á
fob-verð Jieirra erlendu vara,
sem taidar eru i visitölu-
reilcmiigiuun. Smásöluverð
jiessara vara er um 35% af
visitöluiini, en þegar frá
verSinu dregst álagningar,
toUa- og nutningsgjalds,
verður fob-verðið ekki meira
en sem svarar 16- 17% af
visitöhmni. Ef ]>essi liluti
visitöluimar hækkaði Uffl
74 % samsvarar hækkunin
Í2%/ eða 12 vísitölustigum
iniðað við vísitölu 100.
Þetta er að líkindum liiesta
heina hækkuivsem gettir orð-
ið, en líklegt er að liækkun-
in verði iriinni. ByrÖi lami-
jægauna er því samkvæmt
þessu mest 12% hækkun á
framfæi'sluicostnaði vegna
gengislækkunarinnar. En á
oióti þvTí keinur siunkvæmt
þeim tillögum, sejm liggja
fvrir, kai phækkun sem vísi-
töluhækkuninni nemur og
mikið bættir verzlunárhætt-
ir, enda er einn megintii-
gangur gengislækkunarinn-
ar að gera verzlunina frjáisa
óg fella niður viðskipta-
höft og athafnaskerðingu.
Um leiö fetlur niöui1 allur
slvrkui’ til sjávai’útvegsins
úr ríkissjóöi <>g léttist skatta-
bv.rði landsmanna sem
styrkjunum neinur. Tap-
reksturirm hættir og hveiíur
viö það ein aðaiorsölc vax-
andi ílýrtiöar.
II.
Eg ælla nú í stuttu máli
að ræða iiokkuð einstakar
greinar fruinvarpsins.
1. gr.
GENGI
DOI.L\RS 16.28.
Eg iiefi þegar fært nokk-
iir rök fyrir því, að gengis-
, lækkuuarleiðin sé sú leið, sem
I lieri að fara eins og salcir
i standa. Hér er lagt tii að
gengi lcrónunnar verði lækk-
j að iim 42.6%, en j>að þýðir
j að verð erlcnds gjahievris
liækki iun 74.3% og geiigi
dollars verði 16.28 gagnvart
krónumii. Þctta er miicií
; röslcun en jiessi ákvörðnn
jhefir vei’ið telcin cftir mjög
nákvæma alhugun. Sú geng-
isbreyting seiri hér er lágt
lit að gerð verði, sýnir Ix'tur
cn flest annað hversu mis-
vægið í þjóðarbúsicapnum er
i orðið geigvænlegt. Ef fenn uvn
siua ariti að ireista þcss, að
frestii ölliun niunhifcfuin að-
gerðum, þá þvrfti gengis-
hreytirig síðtu' að verða emi
meiri en hér er lagt tiJ. Því
lerigur sem því et' skotið á
frest að ná jafnvægi í efna-
hagsmáluriiun, j>vi meiri þiirf
gengislífckkunin að verða,
þegár tii jjess keiriui’.
EIÍ ÞESSI I.ÆKKUN
j NAUÐSYNLEG.
Að því munu nú flestir
| spyrjá, Jivort svo mikil geng-
! islældain sé nauðsynleg. Því
e.r lil að svara, að enghi rik-
isstjóm niundi hai'a Jivöt tii
að lækka gengi méira en brý'n
nauðsyn krel'ur, vegna j>ess
j iið eafiðleiJciU’iiii', sem slíkri
| iiðgerð cru samfara, yerða
i |>ví stærri sfcin gengisfelling-
in er meh’i. Hinsvegar er það
I
j að fara úr öskunni i eldinn,
I að lækka gengið án J>ess að
j lækkunin nái jieim árangri
j sem íið’ e.r stefnt. Þíið seirt
gengishreylingin á-fyrst og
fremst að afreka, er að gera
ú tfliit ni ngsf i’amleiðsiu na arð-
IxTaiidi, binda endi á táp-
i'ekstiirinn og Jeysa veizhrn-
ina úi’ viðjum hai’lannai
Stærsti þátlur úíflutnings-
frainleiðsluunai', hátaútveg-
uiinn, hcfir verið reicinn með
iniklu tapi undunfarin ár. IU-
flutuingsaíurðir þessa útvegs