Vísir - 28.02.1950, Blaðsíða 3

Þriðj udaginn 28. febrúar 1050.
V 1 S I R
3
Ræða
i gær.
bútanna. Aukning clýrtíðar-
innar hækkar svo aftur rekst-
lU'skostnað útvegsins ,sem
siðan lieimtar hærri uppbæt-
ur er kalla á enn hærri skalla.
A þennan hátt heldur lijólið
ál'rani að snúast og skrúfar
uppbæturnar og dýrtíðina
upp á víxl.
l'ndanfarin ár hafa út-
gjöld ríkissjóðs vegna fisk-
áhyrgðaripnar verið sem her
segir:
- i
1017 24 millj. kr.
1948 25 — —
1949 37 — —
í
Á þessu árí þyrfti varla
minna en 70 millj. kr. og á
næsta ári, mætti hugsa sér að
uppbæturnar gætu komist
yfir 100 millj. Ætti það að
vera hverjuxn manni ljóst, að
þjóðin getur eldvi haldið
leiígra á þessari leið ef Iiún
vill ekki liorfa fram á ríkis-
gjaldþrot vcgna þessara ráð-
stafana.
TJ P PBÓT ARLEIÐIN
NIvIKVÆÐ.
t'm þessa leið segja liag-
fræðingarnir svo í áliti sínu‘
„Reynsla undanfarinna ára
sýnir augljóslega, að til þess
að koma á jafnvægi i þjóðar-
Iniskapnum, eða jafnvel til
þess aðeins að halda öllu i
Jiorfinu, er uppbótarleiöin
ekki fær. Hún skapar ekki
nein skilyrði tiu þess að hægt
verði að slöðva dýrfíðina,
Jvoma jafnvægi á þjóðarbú-
slvapinn og j>á um leið jafn-
vægi á við útlönd, og létta
Iiöfturn af verzluninni. Upp-
hótarleiðin gefur ekkert lof-
orð um betra í framtíðinni.
Ilana skortir allt hið jákvæða
sem fylgir gengislækkuninni
eða niðiirfíersluleiðin ni Af
jiessum þreniur leiðum er sú
leið, sem nú er farin, minnst
æskileg og er i rauninni ekki
lengur framkvæmanleg,
vesma ]>ess hve ósamræmið
milli innlends og erlends
verðlags er orðið mikið.“
Ef ætti að halda áfram á
þessari leið, ]>á er engirin
inögulegur vegur til að al'la
lekna í svo stórkostleg út-
gjöld nema með l>ví að skatt-
Jeggja allan innflutning til
landsins, eða neyzlu almenri-
ings. sem þessum -gjöldum
neniur. Mundi það verka
sem bein gengislækkun án
þess að leiðrctta á nokkurn
Jiátl það háskelega misvægi,
sem nú er í allri efnahags-
starfsemi þ'óðarinar og að
engu leyti hjálpa öðrum höf-
nðaðila ú tflutningsfram-
leiðslunnar, togaraútgerðinni,
sem nú horfir fram á algera
stöðvun vegna tanrekslurs.
ÓFÆR TIL
FRAMBÚÐAR.
Rejmskm sýnir þvi ljóslega,
að uppbótarleiSin er gersam-
lega ófær til frambúðar,
vegna þess fyrst og fremst,
að hún leysir ekki þau höfuð-
vandamál, sem mest kalla að.
Það er að stöðva dýrtíðina,
koma jafnvægi á þjóðarbú-
skapinn, ná jafnvægi í við-
skiptum við útlönd og létta
höftunum af verzluninni.
Raunvcrulega vinnur uppbót-
arleiðin gegn þvi, að þessum
höfuðmarkmiðum sé náð.
Þess vegna getur lnin ekki
komið til greina.
í þessu sambandi þykir mér
rétt að benda á það, að eitt
af því sem uppbótarleiðin
hefir flutt í kjölfari sínu er
hinn svo kallaði „frjálsi
gjaldeyrir“, sem útgerðin
liefir fengið til að bæta hag
sinn. Um þetta segja liag-
fræðingarnir cvo í áliti sinu:
„GOTUPENINGAR“
„Það sem frjálsi gjaldevr-
inn þýðir í raun og veru, er
að erfiðleikarnir, sem hafa
myndast í skjóli haftanna,
eru orðnir þannig, að, kerl'ið
er að gliðna sundur og er það
álit okkar, að verði haldið á-
fram á sömu braut, þá bíði á
næstu árum ekki annað en
fullkomin upplausn þess og
að atvinnulífið færist meir
og meir í óskapnaðar horf.
Eftir því sem upplausnin
vex, eftir því verði fleiri og
fleiri hagsmunahópar, sem
hafa hag af ófremdarástand-
inu og því erfiðara verður að
breyta því til batnaðar því
lengur sem er beðið með
grundvallar ráðstafapir til úr-
bóta.“
VERÐHJÖÐNUNAR-
LEIÐIN.
Næsta leiðin sem kemur lil
álila er verðhjöðunarleiðin.
Aðalástæðan til þeirra
vandkvæða, sem nú er við að
etja í atvinnulifinu, cr þáð
misræmi sem nú er milli
verðlags og4'ramleiðslukostn-
áðar hér á landi og verðlags
og framl.kostnaðar þeirra
landa, sem við verðum að
keppa við á érleridum mark-
aði í sölu fiskafurða og ann-
ara úlflutningsvara. Norð-
menn lýsa riú yfir því, að eft-
irspurnin um fiskafurðir
þeirra sé meiri en þeir geti
fullnægt. Islendingar búast
við á þessu ári miklum erf-
iðleikum í sambandi við sölu
sinria sjávarafurða. Skýring-
in er mjög einl'öld. Fram-
lei ðslukos tnaðu r Nö i ðmann a
sem stafar af-þvi að gengi is-
lenzkrar krónu er rangt
skráð, er miklu læri en ls-
lendiga. Norðmenn geta j>ví
boðið sínar afurðir fyrir mik-
ið lægra verð. Það má líka
orða þetta þannig, að mis-
ræmið milli peningaleknanna
innanlands annarsvegar og
verðsins á erlendum gjald-
eyri hins vegnar sé ein aðal-
orsök erfiðiéiltanna. Peninga-
tekjumar hmanlands, sem nú
eru í krónutali 3—5 sinnum
liærri en fyrir sti-íð, skapa
meiri eftirspurn um erlend-
an gjaldeyri en hægt er að
fullnægja með núverandi
gengissltráningu eða verði á
ei’l. gjaldeyri, sem er hið
sama og var fyrir stríð. Það
liefir þvi ekkert hælckað og
gjaldevririnn er óeðlilega ó-
dýr. Hinn liái framleijðslu-
kostnaður, sem er afleiðing
verðlagsins innanlands, or-
sakar taprekstur í útflutn-
ingsframleiðslunni.
é
BEINAR OG ÓBEINAR
AÐGERÐIR.
Þetta misræmi má lagfæi’a
með þvi að færa niður verð-
lag og tekjur og lækka þann-
ig framleiðslukostnaðinn
innanlands Verðhj öðnunina
yrði að framkvæma með
beinum og óbeinuni aðgerð-
um. Beinu aðgerðirnar kæmi
fram í því að lögbjóða lækk-
un kaupgjalds og innlends
verðlags, að svo miklu leyti
sem það verðlag myndast
ekki vegna innfluttra hrá-
efna eða vara. Meðal almenn-
ings, sem engin tök hefir á að
kynna sér þessa leið lil hlýt-
ar, virðist þessi leið njóta
talsverðra vinsælda. Fig á hér
við skoðun þess hluta þjóðar-
innar, sem gerir sér ljóst, að
einliverjar aðgerðir séu óhjá-
kvæmilegar, en ekki þess
hluía, scm ckkert vill Iiugsa
og vill hindra allar aðgerðir,
sein á einhvern liátt breyta
núverandi peningatekj um
landsmanua. Þeir inenn gera
sér ekki grein fyrir því, að
verði ekkert gert til breyling-
ar, hlýtur öli atvinna að
stöðvast í landinu innan
skamms tíma.
ALMENN
HUGSUNARVILI.A.
Þeir, er hallast liafa að verð-
hjöðnunarleiðinni. virðast
hafa mvndað sér þá skoðun,
að hægt sé að leysa vandann
með þvi að lækka kaupgjald
og vöruverð i sama hlutfalli.
Þessi lmgsunarvilla er al-
mcnn, Mun eg koiria að |>essu
atriði siðar.
Óbeimi aðgerðirnar í sam-
handi við þessa leið ciga að
koma í veg fyrir myndun
nýrrar dýrtíðar. Eru jáer
fólgnar í Jjví- að læklca pen-
ingatekjurnar með hækkun
skatta í viðbót við heinu
tekj ulækk unina. Ennf rem ur
með ]>vi að lækka ríkisút-
gjöld og draga úr útlámuu
hankanna. Mundi liið síðar-
nefnda þýða að bankarnir
innkölluðú lán í stórum stíh
Verðhj öðunarleiðin m undi
koina mjög hart niður á
þeim, em ráðist hafa í fi'am-
kvænulir og skulda mikið i
því sambandi. Tekjur þeiira
mundu í krónutali lækka
mikið en skuldirnar og af-
borganir þeirra haldast ó-
brevttar. Iæir, sem ú undan-
förnum árum hafa keypt
íbúðir með hinu háa verð-
lagi, mundu ekki fá staðið í
skilmn með afborganir og
vextá ef tekjur þeirra í krónu-
tölu ætlu að lækka, til dæmis
um þriðjung, en skuldin að
slanda í stað. Fjöldi hinna
efnaminni borgara, sem
þannig stæði á fyrir, myndu
verða að missa íbúðir sinai’
og það fé, sem þeir hafa lagt
í þær.
ALLSIIERJAR
SKULDASKIL.
Til þess að koma í veg fyr-
ir þetta þyrfti að efna til alls-
herjarskuldaskila i landinu,
þannig, að nafnverð eigna,
Sltuldabréfa, verðbréfa, inn-
stæðna í peningastofnunum
og innlends gjaldmiðils, yrði
fært til samræmis við lækk-
un virinulauna og innlends
verðlags. Eg lield að óliætt sé
að fullyrða að engin þjóð
með séreignaskipulagi hefir
nokkru sinni lagt út í slíkt
ævintýri með alla sína efna-
hagsstarfseini, enda er óger-
legt að sjá út yfir hvort slikar
aðgerðir væri framkvæman-
legar eða hvaða álirif þær
kynnu að hafa á starfsemi og
ef nah a gskerf i þj óðf élagsins.
Með þessu væri líka eyðilagð-
ur einn helzti tilgangur verð-
hjöðnunarleiðarinnar, að
auka gildi sparifjár og pen-
inga eigna.
EKKERT AÐ GRÆÐA
Á HENNI.
I áliti hagfræðinganna
segir svo um þessa ieið, mcð-
al annars:
,,Á almennri og stórfelldri
verðhjöðnun er ekkert að
græða, sem ekki er fáanlegí
á einfaldari hátt eftir öðrum
leiðum. Séu almemi skulda-
skil þáttur í verðhjöðnuninni,
þá hefir í rauninni ekki ann-
að gerzt, en að almennt verð-
giltli peninganna liefir breyzt
fyrir alla í jöfnu hlutfalli og
að um leið hefir erlent og
innlent verðlag verið sam-
ræmt. Almenn breyting á
vcrðgildi peninganna er ekki
annað en að mælikvarðinn i
fjárhags- og atvinnulifi
breytist. Hann er stækkaður
og er í sjálfu scr ekkert unn-
ið við að mæla í stórum
freiriur en smáum einingum.
Og samræmingu innlends og
erlends verðlags ér hægt að
framkvæma á miklu einfald-
ari hátt með gengislækkun,
einkum þcgar misræmið er
mikið.“
YFBR LÆKINN
AÐ SÆKJA VATN.
Sú aðgerð, sem hér hefir
verið rædd, miðar að því
einu, að samræma kaupgjald-
ið og alll annað við gengið,
í stað þess að samræma geng-
ið við alit annað. Ilugmynd-
in með verðlijöðniininni er
þvi aðeins sú, að breyta
mörgum flóknum og erfiðum
atriðum til samræmis við eitt
sem á að lialda óbrevttu —-
það er gengi krónunnar. Það
væri sama og að fara yfir
lækinn til að sækja vatn og
eiga það á hættú að lenda í
miklum hrakningum á leið-
inni.
En nú er rélt með fáum
orðum að gera grein fvrir á-
lirifum kauplækkunar og’
innlendrar verðlækkunar á
fram leiðsl u kos tnaðinn í land-
inu og hvort þessi leið getur
náð því marki, er hún stefn-
ir að. En það er að gera út-
flutningsframleiðsluna sam-
keppnishæfa á erlendum
niarkaði.
HVERSU MIKIL
LÆKKUN ?
Samkvæmt athugun sem
gerð var 1947, þurfti þá
launalækkun að nema 30—■
50% á 60 tonna mótorbát og
lækkun annars kostnaðar að
nema 15—28% til þess að út-
gerðin gæti borið sig. Síðan
hefir framleiðslukostnaður
bátaflotans liækkað mikið.
Einnig var reiknað út af hag-
stofustjóra 1947, hvaða áhrif
j>að hefði ef kaupgjaldið væri
greitt með vísitölu 200. Það
niundi þýða 38,5% kaup-
lækkun, en framfærsluvísi-
talan mundi þá liafa lækkað
úr 325 niður í 272 stig, sem
væri 16.3% lækkun á vísi-
tölunni.
Jöfn lækfenn kaupgjalds og
vöruverð getur ekki fylgst að
Innlenda verðlækkunin yrði
afteiðing af lækkuðu kaup-
gjaldi, að svo miklu leyti sem
kaupgjaklið er liluti vöru-
verðsins. Ivaupgjaldið mundi
]>ví alltaf vei’ða að lækka
meira en vöruverðið og laun-
þegar þess vegna ekki fá
nægilega lækkun á vöruverði
til j>ess að bæta sér upp kaup-
lækkunina.
LEYSIR EKKI VAND-
RÆÐI BÁTÚÚTVEGSINS.
Hinsvegar þarf ekki að fara
í neinar grafgötur til að gera
sér Ijóst, að ógerlegt er í
framkvæmdinni að lækka
kaupgjaldið um 40% án ]>ess
að á móti kæmi uppbætur lil
launþegans í einhverri myrid,
að mjög verulegu leyti. lán
slíkar uppbælur mundú ekki
fást með verðhjöðnunarleið-
inrii nema að nokkrum hluta.
Auk jiess má fulh’rða það,
sem hér skiptir mestu máli,
að slík kaupgjaldslækknu
inundi ekki leysa vandkvæði
bátaflotans.
Hagfræðingarnir segja svo
um niðurstöðurnar af atliug-
unum sínum í verðhjöðnun-
arleiðinni:
„Niðurstöður okkar urn
samanburð á verðhjöðnun og
gengislækkun verða þessar:
Verðhjöðnun sem næði sama
árangri og gerigislækkun,
myndi í bili leggja miklu
þyngi’i bvrðar á herðar launa-