Vísir - 29.05.1951, Síða 5

Þriéjudagmn 29 maí 1951
VISIR
þeirri
hann
1, þegar
mann í
hefðu allt-
óvart með
Þegar eg
>nir ókkar
'rátt fyrir stopula veðráttu í Suður-Engla
förnu, eru kirsuberjablómin sprungin út o{
mær virðist una sér vel innan um
líiiBtn Ijóstaöi wpp wm
mawgar fleiri fyrir-
œtlanir l*fóðvcr/am
Fyrri hluta þessa mánaðar kom út í Bretlandi bók,
sem fjallar um Canaris flotaforingja, yfirmann njósna-
deilda Þjóðverja frá 1935—44. Höfundurinn er enskur
rithöfundur, Ian Colvin, sem þekkti Canaris vel, svo
og marga háttsetta Þjóðverja. Fór hann masrgar ferðir
til Þýzkalands fyrir stríð, en Bretastjórn óttaðist að
hann kynni að hverfa og skipaði honum að koma heim.
Eftir stríðið aflaði Colvin efnis í bók sína hjá f jölskyldu
Canaris og nánum samverkamönnum hans.
Wilhelm Canaris, flotafor-
ingi, vfirmaður njósnasveita
Þjóðverja, maðurinn, sem
vissi um allt, er gerðist að
tjaldabaki í Þýzkalandi,
skýrði Breturn frá ýmsum
jnikilvægustu leyndarmálum
aiazistaforingjanna, meðan
hann liafði aðstöðu til þess.
Hann kom til Breta upplýs-
íngmn um fyrirætlanir Þjóð-
vex-ja um:
Að í'áðast inn í Tékkósló-
vakíu 1938.
Að taka Tékkóslóvakiu alla
1939.
Að semja við Riissa 1939.
Að hei'væðast gegn Pól-
landi, gera loftárásir á Lon-
don, ráðast á Belgíu, Holland
«g Frakkland, gera innrás í
Bi-etiand og
Rússland.
Eg held
gera mm'as í
einmg,
að
sviði. Hann var dýravinur og
taldi lílca, að mannslifið væi'i
nxikils virði — en sú skoðun
var ekki algeng í Þýzkalandi
um þessar nxundir! En aixn-
ars þelcktu hann fáir eða störf
hans. Hann var aldrei nefnd-
ur á nafn nxeðal laixda sinna,
þeir vissu ekki, hvernig liann
leit út, hann fex'ðaðist alltaf
undir dulnefni og Geslapo
njósnaði uxxi hann dag og
nótt.
Engin skilríki fundust
eftir hann látinn. Vinir
hans gerðu sér grein fyr-
ir því, að dagbækur hans
væru stórhættulegar, svo
að þeir eyðilögðu þær, til
þess að aðrir kæmust ekki
í vanda þeirra vegna.
Annað, sem hann snerti,
eyðilagði Gestapo, en það,
liann sem lögreglan náði elcki,
Ixafi gert Norðmönnum orð(komust handanxenn yfir og
um inni'ásina, senx vofði yfir^hafa ekki látið neitt uppskátt
]|§im, löngu áður en hún var um það
framkvæmd. Víst ei', að hann
lijálpaði fleiri þjóðunx en
Bi'etuxii.
Árið 1943 bjargaði hann
lífi Winstons Churchills,
þegar Þjóðverjar ætluðu
að láta myrða hann á ráð-
stefnunni í Casablanca —
en um þá ráðagerð höfðu
bandamenn enga hug-
mynd.
Bularfullur rnaður.
Jafnvel óbreyttir nxenn í
njósnasveitum oklcar vissu
svo lítið um hann, að þeir
senx voru kunnugir högum
hans í aðalslöðvununx í Lon-
don, ui'ðu að koma í veg fyr-
ii', að liann væri handsámað-
ur í Gilítúltar, þegar liann
Hitler-hafði gefið Canaris var að snuðra ^ar' Aðal
íyrirmæli unx að láta konxa stöðvarnax í London til
Churchill fyi’ir kattarnef.
Erwin Lahouscn, einn deild-
arstjóra Canaris, sagði mér,
lcynntu mönnunx sinum í
Gibraltar, að Canaris væri
þeim nxeira virði í Berlin en
mer,
um það leyndarmál sti'íðs-
ins að ræða, sem bezt
hefði verið varðveitt og
jafnframt það mikilvæg-
asta.
Hver var hann, þessi Can-
íiris, senx orðið hafði yfir-
inaður njósnadeilda Hitlers
íuið 1935?
Aldrei nefndur
'á náfn.
" hafði
gaman af
hefðu borið árangur, svaraði
maðurinn:
„Við höfðum Canaris flota-
foringja, eins og þér vitið og
það var eklci lítils virði.“ Svo
bælti hann við eftir noklcra
þögn; „Dæmalaust hataði sá
jnaður Hitler.“
Leitað samstarfs.
Eg konxst að því, að yfir-
niaður njósnasveita Hitlers
stai'faði gegn hei'ra sínxun,
skönnnu eftir innrásina i
Austurríki. Einn sanxstarfs-
nxanna Canaris, maður að
nafni von Kleist-Selnnenzin,
sagði nxér, að Canaris hefði
gert liann út til að afla sjálf-
stæðra sambanda við nxenn í
London. Canai'is óttaðist, að
Hitler nxundi steypa heinxin-
uixi út i styi'jöld.
Eg gat ekkert skrifað
um þetta urn það leyti. En
eg' varð einn þeii'ra, sem
varðveitti leyndarmál
Canaris.
Canai’is var einkum slyng-
ur á sviði gagnnjósna og eft-
ir sti'íðið 1914—18 varð liann
j’firmaður njósnadeildai’inn-
ar við flotastöðina í Iviel.
Aflaði sér
starfsmanna.
Frakkar könnuðust við
hann frá þvi á stríðsárununx
og' sendu njósnara til að hafa
gætur á honum og reyna að
komast inn í hús lians. Can-
aris komst að þessu, en í stað
þess að láta handsama njósn-
ai-ana, setti liann sér að fá
þá á sitt band. Leið heldur
(ekki á löngu, þangað til
njósnarar Frakka sögðu
honum allt af létta unx foi'-
^ingja þá, sem höfðu sent þá,
! hvað þeir vildu fá að vita,
hvar þeir væru niður konxnir
og hvernig njósnum Fi’akka
væri hagað.
Fór svo að Canai'is fékk
bi'áðlega leyndarskjöl úr
skjalaskápuiu Frakka og
notaði til þess njósnara
þeirra sjálfra.
Hann hafði að mestu
sömu aðferðir við Rússa.
Hann konxst á slóð rúss-
neskra hershöfðingja, sem
voru andvígir kommún-
ismanum og veittu honum
fullkomnari upplýsingar
um Rússland, en nokkru
öðru ríki tókst að viða að
sér.
Bezta kerfi í Evrópu.
Þegar borgaraslyrjöldin
hrauzt út á Spáni, fékk liann
Hitler til að berjast þar gegn
bolsivikum og lét Franco
einnig njóta góðs af starfi
njósnara sinna. Þeir voru
gamlir vinir frá fyrri heims-
stju'jöldinni, þegar Franco
hafði verið honum lijálp-
saiuur.
Þegar Canaris var búinn
að viða að sér svo miklum
fjölda liæfra starfsnxanna,
að hann réð yfir langbeztaj
njósnakerfi í Evrópu, gekk
liann á liönd mesta fjand-
manni Hitlers, Bretlandi.
íið fyrirætlunin hefði faxáð London.
út um þúfur fyi’ir þá sök eina,1 Svo nxikil liula hvildi j’fir
íið Canaris lét skipunina eklci honunx, að þegar yfii’nxenn
fara lengra, stakk lienni und- ojósixa okkar nefndu liann
fr stól. [ eftir striðið, lækluiðu þeir ó-
Þegar eg kornst að þess- vai’t raustina og litu i kring-
ari furðulegu staðreynd, tinx sig, eins og hætta væri a
fannst mér, að hér væri því, að njósnarar Hitlers
gætu heyrt til þeirra.
Hvers vegna var þessi
dulax'fulli maðui', Canaris,
fús til að hjálpa Bretum?
Eitt svai'ið við
spurningu er það, að
lagði hatur á Hitler.
Eg komst að þessu,
eg spurði lxáttseltan
utanrikisráðuneyli
hvort Þjóðvei'jar hefðu
af komið okkur á
innrásum sinum.
inatseldi — og var faxr-á spurði, hvort njósmr
Englandi að xmdan-
út og hin brosandi
Átti að ráða
Hitler af dögum.
Dr. Josef Múller, senx nú
er vinsæll stjórnmálamaður
í Bajaralandi, sagði mér frá
því, að Canaris hefði haldið
uppi samlxandi sinu við Breta
á stríðsárunum fyrir milli-
göngu Páfarikisins.
Miiller sagði mér einn-
ig, að Canaris hefði skýrt
Bretum frá öllum helztu
fyrirætlunum Þjóðverja.
Þá var einnig reynt að
undirbúa samninga um
frið 1939 og 1940, án naz-
ista, en þær tilraunir fóru
út um þúfur.
Þá lcomst eg á snoðir um
það, að eiginkona pólsks
stjórnmálaerindreka hefði á
laun verið sambandsmaður
Breta gagnvart Canaris, þeg-
ar hann heimsótti Sviss.
Canai'is hafði ráðagerð á
þrjónunum um að koma
Hitler fyrir kattarnef, en
óttaðist, að ekki mundi hægt
að ná lxagstæðum friðarskil-
málum, ef sú leið yrði fai'in,
enda fór svo, að bandamenn
ákváðu 1943, að ekki kænxi
annað lil greina en skilyrðis-
laus uppgjöf.
Sambandið
rofnaði 1944.
Bretar tóku þakksamlega
öllum fregnum, sem kona
pólska stjórnmálaei'indrek-
ans færði þeim, en þeir létu
Canax'is ekki fá neinar upp-
lýsingar á móti. Sennilega
hafa þeir alltaf talið hættu á
þvi, að einliverjar af upplýs-
ingunum væru tilbúningur,
sendar þeinx til að blekkja þá
og leiða í gildi'u.
Canai'is liélt áfram fei'ðum
sínunx lil hlutlausra landa og
að senda upplýsingar þar til
snemma iárs 1944.
Grunur nazista hafði um
síðir beinzt að honum.
Hitler, Himmler og Kalt-
enbrunner voru sannfærð-
ir um, áð Canaris og nán-
ustu samverkamenn hans
hefðu fi'amið drottinsvik
árum saman.
Richard Protze, ganxall
stai'fsmaður njósnadeildar-
innár, sagði mér frá því, að
endanlega hefði skoi’izt í
odda með Canaris og Hitler,
þegar Hitler — froðufellandi
af bi-æði — sakaði Canaxás
um að liafa lxaldið þvi fiam,
að Þjóðverjar mundu bíða ó-
sigur í Rússlandi. Eftir það
hafði Gestapo gætur á húsi
lians og hlustaði á sinxasanx-
töl lians, en nokkru síðar tók
SS við njósnadeild hans.
Hengdur
). apríl 1945.
Eg rakti slóð Canaris í
fangelsum nazista og komst
m. a. að þvr, að hann hafði
verið uni skeið í fangabúð-
lan Calvitt:
Yfirmaðnr njó§na§veita Hitler§ lét Breta
vita um átormað tilræði við Cliurchill.