Vísir - 14.05.1952, Blaðsíða 4

4
V I S I R
Miðvikudaginn 14. maí 1952
DAGBLAS
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofur Ingólfsstræti 3.
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Þjó5hetjurnar frá 30. marz.
Kommúnistar stærðu sig mjög á sínum tíma af uppþotinu,
sem þeir gerðu við Alþingishúsið 30. marz 1949, er þátt-
taka íslands í Atlantshafsbandalaginu var endanlega samþykkt.
Lýstu þeir skrílsmennum þeim, sem að uppþotinu stóðu sem
þjóðhetjum, þannig að lítt hallaðist á er veginn var hlutur
Stefáns Ögmundssonar og Jóns forseta Sigurðssonar og þáttur
þeirra í sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar. Til þess svo að þakka
mönnum framlagið í baráttunni efndu kommúnistar til mann-
funda, þar sem föðurlandsást og fórnfýsi uppþotsmanna var
lýst með mörgum fögrum orðum, en Áki þingmaður Jakobsson
sá þó ástæðu til að gefa þeim nokkrar leiðbeiningar, að því er
væntanlegar yfirheyrslur varðaði, sem fólust aðallega í því að
sjálfstæðishetjurnar skyldu segja ósatt fyrir rétti, og viður-
kenna ekki þátttöku í baráttunni umfram nauðsyn.
Uppþotsmenn tóku leiðbeiningar Áka Jaköbssonar sér til
inntekta -og höguðu sér í samræmi við það við yfirheyrslur.
Rannsókn málsins var því gerð erfið og flókin að óþörfu, en
uppþotsmenn vöruðu sig ekki á því að atferli þeirra hafði verið
kvikmynduð af ýmsum, og kvikmyndirnar gátu -komið að notum
sem sönnunargögn og munu hafa gert það að því er nokkra
menn varðaði. Hinsvegar er óhætt að fullyrða, að við rannsókn
málsins hefur ekki náðst til allra þeirra, sem stóðu að óspekkt-
unum, heldur þeirra einna, sem mest höfðu sig í frammi og
flest óhappaverkin unnu. Nú þegar niðurstaða Hæstaréttar ligg-
ur fyrir og endanlegur dómur er þannig uppkveðinn, sem eng-
um hefur komið á óvænt að því er niðurstöðu varðaði, sem
nokkuð þekktu til málsins, reyna kommúnistar að hvítþvo
sig af ofbeldisverkum og hafa nú tekið upp gerfi píslarvotta í
stað þjóðhetja.
Þrátt fyrir öll skrif Þjóðviljans og móðganir við Hæstarétt
landsins verður sök uppþotsmanna aldrei af þeim þvegin, né
hlutur þeirra gerður betri en efni standa til. Samkvæmt refsi-
lögum landsins hafa þeir hlotið dóm sinn og geta nú iðrast
verka sinna. Segja má það eitt þeim til afbötunar, að sökin er
ekki þeirra einna, heldur þess flokks, sem þeir hafa gengið á
hönd og bakað hefur þeim þá sefasýki, sem þeir eru haldnir af
og leiddi til þátttöku þeirra 1 uppþotinu og ofbeldisverkunum.
Menn harma að slík starfsemi skuli þrífast í landinu og vor-
kenna að vissu leyti þeim mönnum, sem gefið hafa sig henni á
vald, þótt hinsvegar verði að viðurkenna að sjálfskaparvítin er
verst þarna sem annarsstaðar.
Heitið á menn til stuðn-
ings Handíðaskólanum.
Enginn, er -til þekkir, gengur
þess dulinn, að með og ^vegna
stofnunar Handíðaskólans
haustið 1939 hefir afstaða og
aðstaða almennings til verk-
náms og listnáms gjörbreytzt
og batnað að mun.
Með skólanum og starfi hans
síðar var komið á innlendri
sérmenntun kennara í smíðum,
teiknun og handavinnu kvenna.
Opnaðir voru möguleikar
fyrir almenning, koryur sem
karla, börn og fullorðna, til
náms og tómstundastarfs í
fjölmörgum hagnýtum grein-
um og listum, m.a. í útskurði,
bókbandi, leðurvinnu, málm-
smíði, listmálun, ýmsum grein-
um teiknunar; smíðum, föndri
og teiknun fyrir börn o. s. frv.
Með stofnun myndlistadeild-
ar skólans (1941), sem er fastur
dagskóli með 8 mán. námi á
ári (allt að 30 stundir í viku),
var lagður grundvöllur að æðra
listanámi hérlendis. Myndlista-
deildin hefur þegar fyrir löngu
hlotið viðurkenningu margra
ágætra og víðkunnra erlendra
listháskóla.
— — Allir þessir þættir í
starfi skólans eru brautryðj-
endastarf, sem nú þegar hefur
borið mikinn og góðan ávöxt.
Enda þótt skólinn lengstum
hafi notið nokkurs rekstrar-
styrks frá alþingi og úr bæjar-
sjóði Reykjavíkur, hefur mik-
ill þungi og vandi jafnan hvílt
á foryztumönnum skólans. Alls
þess fjár, sem þurft hefur til
kaupa á húsbúnaði, vélum,
hverskonar verkfærum og
kennslutækjum o. s. frv. hefur
orðið að afla eftir öðrum leið-
um, að frátöldum 15 þús. ltróna
stofnstyrk, sem bæjarstjórn
Reykjavíkur veitti skólanum
fyrir nokkrum árum.
Þótt oft hafi verið þröngt í
búi og stundum legið við borð,
að draga yrði úr starfseminni,
hafa árar þó aldrei verið lagð-
ar upp, og fram til þessa dags
hefur skólinn aldrei ónáðað al-
menning með fjárbeiðnum, al-
mennum samskotum sér til
handa e.þ.u.l.
Aðsókn að skólanum hefur
verið mjög mikil; hin síðari
ár að jafnaði um og yfir 400
nemendur. Er þetta í rauninni
meira en húsrúm og önnur að-
staða til kennslu með góðu mófi
hefur leyft. Nú er svo komið,
að eigi verður lengur staðið
gegn verulegum úrbótum í
þessum efnum. Á þessu sumri,
sem nú er nýbyrjað, er skól-
anum brýn þörf, jafnvel lífs-
nauðsyn á því, að verulega
verði bætt aðstaðan til kennsl j.
í ýmsum greinum, einkum þó
í myndlistadeildinni.
Þörf er aukins húsnæðis.
Óhjákvæmilegt er einnig að
kaupa allmargt nýrra og dýrra
kennslutækja. Mikil nauðsyn er
á því að auka stórlega mynda-
og bókasafn skólans. Þörf er á
nýjum og fleiri trönum og fleiri
tækjum til kennslunnar í teikn-
un, listmálun og leirmótun.
Þörf er á allt að 24 nýjum
vefararömmum o. s. frv. —
Vegna skólastarfsins almennt
og eigi sízt vegna listfræðslu
þeirrar fyrir almenning, sem
skólinn hefur haldið uppi um
nokkurra ára skeið, er nauð-
synlegt að hann eignist nú
gbða kvikmyndavél, en þurfi
ekki lengur að Íifa á bónbjörg-
um í þeim efnum
ÓhjákvæmiJeg útgjöld til
nauðsynlegustu umbóta á næstu
mánuðum nema um eða yfir
100 þús. króna.
Til þess að skólinn fái risið
undir þessum útgjöldum, hafa
nokkrir vinir hans stofnað um
hann hlutafélagið Myndlist &
listiðn. Útgefin hlutabréf
skiptast í* 100, 250, 500 og 2500
króna hluti. Áformað er að auka
hlutaféð. — í stjórn h.f. Mynd-
list & listiðn eiga sæti: formað-
ur Lúðvíg Guðmundsson skóla-
stjóri, meðstjórnendur: pró-
fessor Símon Jóh. Ágústson og
Lárus Sigurbjörnsson rithöf-
undur. — Enduskoðendur eru
Kristján Eldjárn þjóðminja-
vörður og Guðmunaur Péturs-
son lögfræðingur. Meðal ann-
ara hluthafa eru þjóðkunnir
menntamenn, listamenn, at-
hafnamenn o. fl.
Með skírskotun til þess, er
að framan segir um hið mikil-
væga hlutverk, sem skólinn nú
þegar hefur leyst af höndurn
og vegna hinna miklu viðfangs-
efna, sem bíða hans, leyfum
við okkur virðingarfyllst að
mælast til þess við gamla og
nýrri nemendur skólans, við
foreldra og kennara og við alla
aðra vini verknáms og lista,
að þeir leggi nú skerf sinn til
þessa máls með því að kaupa
hlutabréf skólafélagsins, stór
eða lítil, eftir atvikum.
Vegna undirbúnings að staríi
skólans á næsta vetri, sem nú
þegar er hafinn, eru skjótar
undirtektir við málaleitun þessa
mjög mikils virði. Því biðjum
við alla, sem ljá vilja málinu
lið, að bregðast nú skjótt og
vel við.
Reykjavík 10. maí 1952.
Lúðvíg Guðmundsson
skólastjóri.
Símon Jóh. Ágústsson
próf., Dr. phil.
Lárus Sigurbjörnsson
rithöfundur.
& ^ ^ &
ilÖ
M.s. Dronning
Alexandrine
fer til Færeyja og Kaupmanna-
hafnar um 25. maí n.k. Pantaðir
farseðlar óskast sóttir í dag og
á morgun.
Skipaafgreiðsla Jes Zimsen
- Erlendur Pétursson -
TjJélag íslenzkra rithöfunda, sem nýlega hélt aðalfund sinn hér
í bænum, samþykkti þar ályktun varðandi bókmennta-
fræðslu í skólum landsins, sem ástæða er til að gefa gaum.
Ýmsir hafa fundið framhaldsskólunum það til foráttu, að þar
sé meginkapp lagt á að kenna nemöndum punkta og kommu-
setningu, í stað þess að.glæða áhuga nemenda og skilning fyrir
eðli móðurmálsins og fegurð þess. Vilja rithöfundarnir, að í
skólunum verði aukin kennsla í bókmenntum að fornu og nýju,
fyrirlestrar verði fluttir nemöndum til fræðslu, en loks verði
rithöfundar, skáld og leikarar fengnir til slíkrar bókmennta-
kynningar, eftir því sem henta þykir. Jafnframt er svo ályktað
að auka beri slíka bókrnenntafræðslu í Ríkisútvarpinu, sem
ekki verður talið þýðingarminnsti skóli landsmanna.
Ályktun ofangreindra rithöfunda stefnir í rétta átt, en svo
virðist, sem þróunin í móðurmálsfræðslunni hafi mjög verið
öfgum haldin og smámunasemi, sem eyðir frekar en glæðir
áhuga nemendanna fyrir náminu. Menntaskóli Akureyrar hefur
haft sérstöðu í þessu efni, enda lagði Sigurður skólameistari
Guðmundsson höfuðkapp á að glæða skilning manna á fegurð
tungunnar og eðli, auk þess sem hann skýrði fyrir nemendum
gullvægar bókmenntir fortíðar og nútíðar, þannig að nemendur
skildu að þar var óþrjótandi lind fegurðar til að ausa af. Allir
þeir menn, sem tungunni og bókmenntunum unna, virðist það
afkáraskapur og spilling, er framlag nemenda er metið eftir
greinarmerkjasetningu, frekar en gáfum og málblæ.
Nýlega var fundur haldinn í Stúdentafélagi Reykjavíkur, er
fjallaði um bókmenntastarfsemi í landinu. Svo var áhug'i manna
mikill fyrir málefninu, að efnt var til framhaldsumræðna um
málið, en áheyrendur komust færri að en vildu. Skólarnir eiga
að viðhalda slíkum áhuga og glæða hann meðal nemendanna,
enda eru bókmenntirnar eini og dýrasti arfur þjóðarinnar, sem
halda ber í heiðri, þrátt fyrir veraldlega velgengni og breytta
þjóðháttu.
♦ BER
Það þarf mikinn
gjaldeyri
til innflutnings á dráttarvél-
unum, sem frá var sagt í Vísi
í gær, ásamt hj álparverkfær-
unum, en auk þess þarf vitan-
lega að flytja inn mikið af öðr-
um jarðræktarvélum og búvél-
um. Það ber sízt að lasta, að ís-
lenzkir bændur vilja tileinka
sér véltækni nútímans, enda
má vel segja, að framtíð jarð-
ræktar og búskapar sé að veru-
legu leyti undir henni komin.
En — er ekki
of geyst farið?
Þannig mun margur spyrja,
og þeirra meðal eru búfrömuð-
ir og menn í bændasétt. Það er
enginn efi, að hentast er að láta
hestana leggja orkuna - til
margra, þeirra starfa, sem
mönnum nú finnst þörf velar
til. Enginn bóndi getur kómist
af án þess að.eiga dráttarhesta,
og er þá einsætt, áð hagsýni er
að . nota þá til mai'gvíslegra
starfa. Allar vélar eru dýrar í
rekstri (viðhald, benzín, olia o.
s. frv.) og oft virðist ekki um
það hugsað hvort búreksturinn
getur staðið undir búvélaeign-
inni.
Geta vélar ekki
verið félagseign?
Við greiðum milljónir í gjald-
eyri árlega fyrir fyrrnefndan
innflutning. Það ber ekki að
lasta sem fyrr var sagt, að
bændur vilja eignast vélar, —
en væri ekki hægt að spara
mikið fé ef menn slæ'gju sér
saman og' keyptu t. d.. dráttar-
vél í félagi?
Víða eru skilyrði fyrir hendi
til þess, en félagslyndið eklci
upp á marga fiska. Menn virð-
ast óttast deilur um afnot, hver
eigi að borga viðhald og við-
gerðarkostnað, óg þar fram eft-
ir götunum.
Tvenn tæki sömu
tekimda — á sama bænum.
Víða er farið út í mestu öfg-
ar í þessum efnum. Hér er dæmi
um það: Á jörð einni er tví-
býli. Á hvorum jarðarhelmingn-
um um sig er jeppi, sláttuvél,
rakstrarvél o. s. frv. og yfirleitt
öll tæki, sem þarf — en drátt-
arvél aðeins á öðrum bænum.
Dráttarvélalausi bóndinn á
traktor í pöntun, svo að bráð-
um verða bændurnir -—• sem m.
a. orða eru bræður —• jafningj-
ar í öllu að því er vélaeign og
tækja snertir.
Og má þá kannske
spyrja —
— Þótt þetta dæmi sé kann-
ske einstakt, hvort ekki sé á-
stæða til fyrir bændur að
staldra við og athuga sinn gang,
kaupa ekki fleiri eða dýrari
vélar en bú þeirra bera, nota.
hestana, og hafa samvinnu sín.
í milli um þessa hluti.
Gáta dagsins.
Nr. 121:
Séð hef eg piltung augað
eitt,
og ekkert höfuð hafa,
margan hefir frá lífi leitt
og leiðist ékki að káfa.
Svar við gátu nr. 120:
Loftið.