Vísir - 17.05.1952, Blaðsíða 4

«
V 1 S I R
Laugardaginn 17. maí 1952
vxsxxs.
DAGBLAÐ
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofur Ingólfsstræti 3.
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H.F.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f.
íslenzk landkynning.
Flestar þjóðir Norðurlanda hafa lagt á það mikið kaþþ á síð-
ustu árum að auglýsa og kynna á annan hátt framleiðslu
sína í Vesturheimi, með von um aukinn markað þar í álfu og
efnahagslega samvinnu á ýmsum sviðum. Fyrst eftir styrjaldar-
lokin leituðu þessar þjóðir markaða aðallega í Suður-Ameríku,
en þar sem margvíslegar hömlur voru þar á innflutningi full-
unninna vara, hurfu sum fyrirtæki að því ráði að stofna „systur-
firmu“ vestra, sem unnu að framleiðslunni með einkarétti á
aðferðum, sem framseldur hafði verið af hálfu fyrirtækja á
Norðurlöndum. Norðurlandafirmun áttu fjármagn það að mestu
sem bundið var í fyrirtækjum vestra, en með því móti tryggðu
þau sér nýtt athafnasvið og sköþuðu sér framtíðarskilyrði, sem
ekki verða ofmetin. Jafnframt hafa svo Norðurlandaþjóðirnar
allar lagt stórfé í margskyns auglýsingastarfsemi í Norður- og
Suður-Ameríku, til þess fyrst og fremst að auka sölu fram-
leiðslunnar og afla sér tryggra markaða.
Margt bendir til að við íslendingar þurfum að stríða við
ýmsa erfiðleika varðandi útflutningsverzlunina á næstu árum,
en þó ekki sízt, ef svo skyldi fara að tregða yrði á sölu ísfisks
á brezkum markaði. Vestan hafs er brýn þörf fyrir framleiðslu-
vörur þjóðarinnar, en þess ber að gæta, að eins og vinslu þeirra
er háttað nú, svara þær ekki til krafna neytendanna og verður
því að taka uþþ breytta framleiðsluhætti. Norðmenn flytja til
Vesturheims mikið af niðursoðnum sjávarafurðum, og hafa
byggt verksmiðjur með nýju sniði í þessu augnamiði, og eru
afköst þeirra miklu meiri en hinna, sem fyrir voru, en gátu þó
ekki talist smáar á íslenzkan mælikvarða. Segja má að allt til
þessa hafi tilraunir einar verið gerðar hér á landi til niðursuðu,
sem gefist hafa misjafnlega og sumar leitt til skaðræðis. Frá
slíkum hokurbúskaþ verður að hverfa, en leita samvinnu við
stærstu og fullkomnustu verksmiðjur vestan hafs, eða þá aðila,
sem dreifingu varningsins hafa með höndum, ef vera mætti að
með því móti mætti koma íslenzkum niðursuðuiðnaði á réttan
kjöl og í framtíðarhorf.
Þröng heimasjónarmið og heimskulegur þjóðrembingur leiðir
aldrei til mikilla framfara, en þeirra er hér þörf öðru frekar.
Þjóðin verður að veita erlendu fjármagni inn í landið og skaþa
því skilyrði til starfs og ávöxtunar með því að byggja hér uþþ
stóriðju, sem byggist á nægri raforku, bezta vatni veraldar og
öðrum góðum skilyrðum til starfrækslu heilsusamlegra fyrir-
tækja. Hér sem annarsstaðar hafa öfgar fengið friðland meðal
nokkurra mannhóþa, sem þykjast búa yfir allri ættjarðarást
þjóðarinnar, eða hafa máttarvöldin í vasanum og til* frjálsrar
notkunar eftir eigin dutlungum. Slíkum skynverum er sumum
hverjum illa við allar breytingar eða jafnvel byltingar í at-
vinnulífi, en sökum þess hve náttúra landsins er erfið, þurfum
við að taka alla nútíma tækni í þjónustu okkar, og byggja allan
rekstur atvinnuveganna á samkeþþnisfærum grundvelli, miðað
við erlenda keppinauta. Við eigum að fara að dæmi Norður-
landaþjóðanna: Byggja upp stóriðju og auglýsa framleiðsluna
eftir þörfum og miða þá ekki einvörðungu við Evrópumarkað,
sem aldrei verður að fullu öruggur fyrir íslenzkar framleiðslu-
vörur. Þjóðin má ekki týna Vesturheimi í þriðja sinn, en við
þá álfu getur hún byggt miklar framtíðarvonir, en glatað þó í
engu sjálfstæði sínu, heldui-miklu frekar tryggt það með efna-
hagslegri velgengni og eðlilegri framþróun atvinnumála.
Tt r|l
Ferðamannaland.
Xpinangrun þjóðarinnar er rofin endanlega, enda liggur landið
svo að segja miðsvæðis, — „áttvíst á tvennar álfu strendur".
Er því algjörlega „úr móð“ að velta vöngum yfir því hvort
landið verði ferðamannaland eða ekki, með því að það er þegar
orðið það. Hitt er svo annað mál, hvað gert hefur verið til þess
að laða ferðamenn að landinu, enda verður ekki sagt að hraun-
grýtið við Keflavíkurflugvöllinn geti talist hlýlegasta land-
kynningin. Hér er illa að ferðamönnum búið, enda hefur flest
verið af vanefnum gert, sem við þarfir þeirra hefur átt að miðast.
Heimsókn góðra manna getur leitt til æskilegrar landkynn-
ingar og greitt fyrir þjóðinni í heild á erlendum vettvangi.
Þeir eru ekki fáir íslandsvinirnir, sem hér hafa dvalið, en leit-
ast síðar við að greiða götu okkar á allan hátt í heimalandi
sínu sökum tryggðar og vináttu við þjóðina. Slíka menn á að
laða að landinu með æskilegri fyrirgreiðslu, en fyrsta skilyrði
þess er að byggðir verði hér viðunandi og fullnægjandi gisti-
staðir. Ráp að næturlagi um mannauðar göíur höfuðborgarinn-
ar_ vegna skorts á gististöðum, getur tæpast skapað vinsemd í
Hví fara stóru bátarnir ei
strax á Grænlandsmið?
Þar er nú nægan fisk að fá.
Hið eina, sem mér finnst
reglulega stórbrotið og fagurt
í Reykjavík er Snæfellsjökull.
Hann minnir mig hvert sinn,
sem eg lít hann, á þá tíma, þeg-
ar íslendingar voru fyrsta og
eina hafsiglingaþjóð heimsins
og einvaldsherrar á norðan-
Verðu Atlantshafinu, íslenzk
skip sigldu örugg og óttalaus
um þvert og endilangt Atlants-
hafið og heimkynni íslenzku
þjóðarinnar voru, auk íslands,
strendur Grænlands og strend-
ur Vesturheims.
En hvernig er sjómennsku
vorri komjð nú?
Vér erum „innbyrgðir eins
og fé í sjávarhólmum", eins og
Björn á Skarðsá komst að orði
snemma á 17. öld, er dönsku
kaupþrælkuninni hafði verið
fyrir fullt og allt skelt á ísland.
Þá vantaði oss ekki manndóm
til að sigla, heldur skip. Nú
vantar oss hvorki skip né
manndóm. En hvað vantar oss
þá? Hvað er að?
Það helzta, sem í vegi er er
það, að vér göngum enn með
sálræna hlekki kaupþrælkun-
arkúgunar um öklana, þótt vér
höfum heitið frjálsir um ára-
tugi. Vér erum í andlegu hafti.
Hví hristum vér ekki þessa
fjötra af oss? Hví sendum vér
ekki nú, þegar vetrarvertíð er
úti, stóru vébátana vora til
Grænlands, látum þá fylla sig
þar af söltuðum fiski og sigla
hingað heim með aflann?
Menn segja, að það borgi sig
ekki, en það borgar sig víst.
Þegar beita og olía er tekin af
óskiptum afla borgar þetta sig
mjög vel fyrir ca. 100 tonna
báta og stærri. En af þeirri
stærð eru í fiskiflotanum yfir
40 skip.
Menn reikna með reitingsafla
við Grænland, líkt og á hinum
eyddu fiskimiðum hér við
land. En á þessum tíma árs
má búast við fisk á hvert járn
eða annan hvern öngul á djúp-
miðum Grænlands, á ca. 130—
150 faðma dýpi og dýpra. A
minna dýpi er þar enginn fiskur
á þessum tíma árs. Fiskurinn
er nú aðeins niðri, í volga botn-
sjónum. Ofan við 100 faðma
er sjórinn of kaldur.
í 12 lögnum fyllti Rifsnes
sig á þessum djúpmiðum í
fyrravor og fékk að meðaltali
fisk á annan hvern öngul. Vél-
arbilun olli því, að það skip fór
ekki aftur til Grænlands.
Svo kjökra menn og segja,
að Grænland sé lokað land.
Víst er það lokað, en sjónum er
ekki lokað. Og hvenær haldið
þið að Grænland verði opnað,
ef þið opnið það ekki sjálfir?
Væntið þið velgerninga af
Dönum? Að vélbátar vorir hef ji
fiski við Grænland er fyrsta
sporið í þá átt að knýja fram
opnun þess!
Sjómenn og allir aðrir, sem
opin hafa augun, stara nú á
færeyska vélbátaflotann á leið
til Grænlands. Daglega sjá-
um vér hin færeysku segl
lækka í vestri, en amlóðinn
bara horfir á það, bindur skip
sín, gengur í land og leggst í
bólið og á meltuna, eða lætur
sem hann fáist við eitthvert
dund, sem er honum til skaða
og skammar.
Hví sækja sjómenn vorir
ekki vestur á frægðarleið feðra
sinna? Er bæði sjálfbjargarvið-
leitnin og sómatilfinningin úr-
kula og dauð með vorri þjóð?
Enn glóir á snæhvítan koll
Snæfellsjökuls í norðvestri og
kallar til íslenzkra sjómanna
að sigla á ný Vínlandsleiðina í
vestur. Þetta snæhvíta fyrsta
siglingamerki Vínlandsleiðar-
innar fornu talar enn sömu
tungu til vor og á frægðaröld-
inni til forna. Það hefir talað
til vor sömu tungu áheyrnar-
laust öldum saman. En allir
sofa. Og lognaldan veltur inn
flóann og seiðir út, út á frægð-
arleið feðranna í glóandi sól-
skini vornæturinnar. Hví lætur
enginn úr höfn vestur á Vín-
landleiðina til Grænlands? —
— Amlóðinn bindur skip sitt
og gengur í land.
Jón Dúason.
Langholtsskóli tekur tii
starfa í haust.
Langholtsskólinn er nú það vel
á veg kominn að kennsla mun
liefjast þar í októbermánuði á
komandi hausti.
Hefir verið unnið af kappi
miklu við byggingu skólans að
undanförnu og er nú um það
bil lokið við tréverkið, en máln
ing hefst á næstunni.
Má ganga úr frá því sem
gefnu að verkinu miði svo vel
áfram í sumar að kennsla hefj-
ist á næstk. hausti, enda þótt
skólinn verði e. t. v. ekki að
öllu fullgerður.
Langholtsskólinn rúmar sam-
tals 700 börn með tvísetningu.
Fræðslumálastjórnin hefir nú
auglýst skólastjórastöðuna
lausa til umsóknar og er um-
sóknarfrestur útrunninn næstk.
þriðjudag.
BERGMAL
Eins og lesendum Bergmáls
er kunnugt birtist hér fyrir
nokkrum dögum gamanbréf
frá bónda einum úr nærsveit-
um, sem nefndi sig S. Þ. Ræddi
hann um málaralist og drap í
því sambandi á einn ungan
listamann, sem merkt hafði
myndir sínar nöfnum frægra
listamanna og með því slegið
ryki í augu listdómenda. Ekk-
ert skal fullyrt um, hvort nokk-
ur listdómenda muni hafa látið
blekkjast af umræddum mynd-
um, en það er saga út af fyrir
sig.
Muggur eða G. Th.
í bréfinu minntist hann
einnig á Guðmund heitinn
Thorsteinsson málara og mál-
verk, er hann hefði séð, og
merkt hefði verið „Muggur“. í
þessu sambandi hefir mér bor-
izt eftirfarandi bréf: „Út af
bréfi frá bónda í nærsveitum
Reykjavíkur, undirritað S. Þ.,
sem birtist í Bergmáli 13. þ. m.,
vildi eg óska að taka fram eft-
irfarandi:
Guðmundur Thorsteinsson
merkti myndir síhar með G.
Th. Það aettu þeir .að vita, sem
komnir, .eru. til yits og ára,
Ha*m - fœdjMst- árið.; 1891« og
1924, og hefði því ómögulega
getað málað mynd merkt
„Muggur ’43“.
Þetta hefði mátt athuga.
Það er því trauðla fyrirgef-
anlegt af unnenúa fagurra lista
að hafa þui'ft að freistast til að
falla í stafi yfir þvílíku „lista-
verki“, og enn síður er umrædd
mynd ber þess augljós merki,
að hún er tómstundavinna við-
vanings. Það er því engum að
vorkenna nema bréfritara sjálf-
um. Guðmundur Sveinsson,
Hvanneýri.“ — Þannig lýkur
bréfinu, sem er svar við gaman-
semi S. Þ. Það verður ekki ann-
að sagt, en að vini mínum S. Þ.
hefir að þessu sinni orðið hált
á gamanseminni, þegar hann
hafði ártalið til að styðjast við.
Eg þakka G. Sv. fyrir bréfið.
Leikfangið Ju-ju.
Eg sá gamlan kunningja í
búðarglugga fyrir nokkrum
dögum, en það var leikfang,
sem náði feikna vinsældum,
hér sem annars staðar, fyrir
15—20 árum. Það er einfalt
leikfang, sem nefnt er Ju-ju.
Þetta skemmtilega leikfang
náði mikilli útbreiðslu fyrst^ «r
^wið lcoin.á markaðinn, og mátti
dó- dneáta-1: að- 4wér ♦ UHglingan'dékp
sér að því. Varð mér því star-
sýnt á að sjá það aftur eftir öll
þessi ár, því að það er sjaldnast
að slík stundarfyrirbrigði eigí
afturkvæmt, þegar fyrsta hrifn-
ingin dvín.
Breytt um svip. -
Leikfangið hefir líka breytt
um svip frá því áður var, því
nú er það úr málmi, en var áð-
ur úr tré. Ekkert skal um það
sagt hvort það nær jafn mikl-
um vinsældum nú og áður, en
ekki er ólíklegt að mörgum,
sem reyndu við við Ju-ju á ár-
unum langi til þess að athuga,
hvort þeir hafi gleymt leikn-
inni. Annars hefir ekki alls fyr-
ir löngu verið keppt í Ju-ju
leikni, því eg las um eitt slíkt
mót í Svíþjóð ekki alls fyrir
löngu. — kr.
Gáta dagsins,
Nr. 124.
Finnst hjá mér það fáheyrt er
og fæstum eykur trega,
dagur er hér, þá dagur þver,
og dagur ævinlega.
Svar við-gáiu. nr. 123:
Sía.