Vísir - 18.09.1952, Page 4

*
VÍSIR
Fimmtudaginn 18. september 1952
WfiSXR
DiOBLAB
Bitatjörar: Kristján Guðlaugsson, Herstelnn Páluoa,
Skrifstofur Ingólfsstræti 3.
Útgefándl: BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR HJf.
Sfgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Simar 1660 (fimm iínur),
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan hJ.
Danskur heimilisiðnaður.
Igær var opnuð athygliverð sýning í sölum Þjóðminjasafnsins
og á þar danska heimilisiðnaðarfélagið í hlut, en nýtur
nokkurrar fyrirgreiðslu af hálfu Sáttmálasjóðs og aðstoðar
Sambands íslenzkra heimilisiðnaðarfélaga til þess að koma
sýningunni hér á fót. Við opnun sýningarinnar í gær var allstór
hópur saman kominn, sem dreifðist um salina, en allir dáðust
að því handbragði, sem þar gat að líta. Bar þar mest á vefnaði,
einföldum og listrænum, auk útsaums margskonar, teppahnýt-
ingar, leirmuna o. fl. í heild ber sýningin á sér listrænan og
fagran svip, og auðsætt er að þar hafa flestir munir verið
unnir af alúð og natni og með ást á verkefninu.
íslenzkur heimilisiðnaður stendur enn í blóma, ef vel er
-gáð, en það ber öðrum frekar að þakka húsmæðrunum, sem
gerst hafa forystulið kvenþjóðarinnar í almennum mannrétt-
indamálum, en glætt hafa jafnframt skilning kvenþjóðarinnar
á íslenzkum heimilisiðnaði, eins og hann gerðist fyrrum og sem
sækja má til margskyns fyrirmyndir, ef rétt er á haldið. Hafa
húsmæðurnar notið leiðbeiningar Matthíasar Þórðarsonar
þjóðminjavarðar, sem unnið hefur þarna merkilegt starf, sem
-einnig ber að meta að verðleikum. En sýningin danska ber á
sér annan blæ, en íslenzkur heimilisiðnaður og einkum eru
mynstur í vefnaði athygliverð og listræn. Danska heimilis-
áðnaðarfélagið hefur leitað samstarfs við listamenn, sem sumir
■eiga sæti í stjórn þess eða sýningarnefndum, en af þeirri sam-
vinnu hefur orðið mikill og heilladrjúgur árangur. íslenzkum
hannyrðakonum er ekki nóg að sækja fyrirmyndir sínar til
fortíðarinnar, sem er þó góðra gjalda vert, heldur ættu þær
■einnig að taka upp samvinnu við starfandi listamenn, til þess
,að skapa nýjan vefnað og handiðnað og sem eru við nútíðarhæfi.
Hörrækt hefur lítillega verið stunduð hér á landi, en gefið
misjafna raun og þó sæmilega árvissa. Vitað er einnig að fyrr
á öldum var slík ræktun hörs mjög tíðkuð og hörinn unninn
-og spunninn til língerðar. Ýmsir kirkjumunir frá fyrri öldum
eru enn við lýði, ofnir úr hör og útsaumaðir með fögru hand-
bragði. Hafa þeir varðveizt vel og þykja merkilegir gripir um
flest, en þó einkum bera vitni um hámenningu íslenzkrar
kvenþjóðar fyrr á öldum. Slíka muni má einnig marga sjá á
Þjóðminjasafninu, og hafa þeir sumir orðið fyrirmynd hús-.
mæðranna við hannyrðir.
Heimilisiðnaður, sem í rauninni mætti frekar kalla listiðnað,
'ber það með sér, að þar er ekki unnið fyrir venjulegum dag-
vinnutaxta, né þær stundir taldar, sem varið er til hans. Dönum
hefur tekizt að glæða áhuga almennings fyrir slíkum iðnaði, en
það hefur aftur leitt til aukinna þjóðartekna. Útlendingar hafa
mjög sótzt eftir kaupum á heimilisframleiðslu dönsku kven-
þjóðarinnar og hefur það skapað drjúgar gjaldeyristekjur. Af
dönsku sýningunni mætti margt læra að þessu sinni, en þó
ekkert frekar en rétt mat á þeirri alúð, sem lögð hefur verið í
sköpun hvers raunar, sem þar er sýndur. Nokkur verk eftir
islenzkar konur getur einnig að líta á sýningunni, enda ber þar
sérstaklega að geta listakonunnar Júlíönu Sveinsdóttur, sem
mjög hefur lagt rækt við listvefnað og listiðnað, auk þess sem
hún er þjóðkunnur listmálari. Ber að þakka öllum þeim, sem
■greitt hafa götu þessarar sýningar og vonandi nýtur hún að-
sóknar og skilnings af. almennings hálfu.
Sýningar glæða skilninginn.
O endiherra Dana, frú Bodil Begtrup, hefur unnið af alkunnum
dugnaði og áhuga að því að sýning þessi yrði haldin, en
þjóðkunn dönsk kona, frú Gertie Wandel, kom með sýninguna
hingað til lands og hefur komið mununum fyrir í sölum Þjóð-
minjahafnsins. Slíkar sýningar geta verið heilladrjúgur þáttur
á norrænum menningarsamskiptum, aukið á þjóðkynningu og
..gagnkvæman skilning, .en þær eru auk þess einskonar nám-
skeið fyrir listrænar konur og menn. Gott er einnig að kynnast
■ skipan þessara mála í Danmörku, sem sýnist geta orðið til fyrir-
myndar í ýmsum greinum.
Nokkrar íslenzkar konur hafa unnið að skipun þessara
mála hér á landi, leitað samvinnu við konur, sem hannyrðir
:stunda og hafa jafnframt greitt fyrir sölu framleiðslunnar.
. Mætti í þessu sambandi nefna „Thorvaldsens-bazar“ og fyrir-
fækið „íslenzk ull“, sem báðum ber að þakka brautryðjénda-
starfið, sem þegar hefur gefið góða raun. En vert er að gefa
. því gaum í framtíðinni hvert gildi sýningar hafa í áróðursskyni.
Þær vekja skilninginn og glæða áhugann, og þær ná til almenn-
ríngs frekar en vöru í sölubúðum.
ssýningar í íslenzkum heimilisiðnaði vafalaust tíðari hér eftir
<en hingað til.
99
66
Leikflokkur Gunnars Hansen,
Leikrit í 3 báttum eftir Guðmund Ivamban.
Sexmenningarnir, sem sýnt
hafa „Oss morðingja“ eftir
Kamban víða um land í sum-
ar, héldu fyrstu sýningu sína
hér í bænum í Iðnó í gær-
kveldi fyrir fullskipuðu húsi.
Ef dæma má af viðtökum
þeim, er sýningin hlaut, eiga
þau margar sýningar óleiknar.
„Vér morðingjar“ er eitt af
beztu leikritum — ef ekki
bezta — Guðmundar Kamb-
ans, haglega samið, hóflega
skipað fólki, stígandi óumflýj-
anleiki í efnisrás og skáldlégt
innsæi og mannvit í leikritun.
Hvarvetna er farið höndum
snillingsins um efni, sem hef-
ur almennt gildi og alþjóðlegt
og skilur eftir mikið og alvar-
legt íhugunarefni.
Leikrit þetta hefur aðeins
tvívegis verið sýnt áður hér í
Reykjavík,- í fyrra skiptið af
Leikfélagi Reykjavíkur, og
léku þá Guðrún Indriðadóttir
og Ragnar Kvaran aðalhlut-
verkin, í síðara skiptið stjórn-
aði höfundurinn sjálfur sýnr
ingu síns eigin leikflokks og
lék sjálfur annað aðalhlut-
verkið en Soffía Guðlaugsdótt-
ir hitt. Gunnar Hansen leik-
stjóri starfaði um þær mundir
með Kamban, og hefur hann í
leikstjórn sinni þrætt mjög
leikstjórn höfundarins.
Að þessu sinni leika þau
Erna Sigurleifsdóttir og Gísli
Halldórsson Mclntyre-hjónin
og er frammistaða þeirra til
mikils sóma í þessum vand-
leiknu hlutverkum, sem krefj-
ast alls þess, er leikararnir
eiga til, og stundum drjúgt bet
ur. Erna Sigurleifsdóttir hefur
undanfarin ár verið í örum
vexti sem leikkona og sýnir nú
meiri tilþrif en nokkru sinni
fyrr. Enn meiri athygli vekur
sterkur leikur Gísla Halldórs-
sonar, sem raunar hefur áður
sýnt, að hann býr yfir ríkum
hæfileikum, en stundum vant-
að • herzlumUninn. Sýnir hann
hér mjög eftirtektarverðan og
heilsteyptan leik og margar
hliðar á ótvíræðum leikgáfum
sínum. Má það eigi dragast, að
svo efnilegur leikari hljóti
jafna aðstöðu við þá jafnaldra
sína, sem hlotið hafa kerfis-
bundna þjálfun í góðum leik-
skóla. Hann þarf að temja sér
fullkomnari raddbeitingu og
skýrari framburð. Einnig
þyrftu hreyfingar hans vand-
legrar athugunar við. Ekki
væri ástæða til að vekja athygli
á þessum ágöllum hans, ef
kostir hans og hæfileikar væru
ekki jafnaugljósir og þeir eru.
Áróra Halldórsdóttir nær
talsverðu lífi úr hlutverki sínu.
en Edda Kvaran fer ekki nógu
nærri hugmynd þeirri, sem
menn hljóta að gera sér um
dægurfluguna Susan, því að
hún yfiiieikur hana. Einar
Pálsson leikur vininn McLean
af meira látleysi en lengi hef-
ur sézt íil hans, og Einar Þ.
Einarsson er ekki óefnilegur
nýliði í sínu litla hlutverki.
Það er prýðilegur svipur yf-
ír allri sýningunni, enda hafa
leikendur hlotið mikla æfingu
á langri leikför. Var því sízt
að furða, þótt áhorfendur fögn
uðu þeim og leikstjóranum vel
og innilega í leikslok.
Bjarni Guðmundsson.
Námsflokkar
Rvíkur hefja
vetrarstarfið 1. okt.
Námsflokkar Reykjavíkur
liefja vetrarstarf sitt 1. október
n. k. og fer kennsla fram í Mið-
bæjarskólanum á kvöldin kl.
7.45—10.20.
Kennsla fer fram alla virka
daga, nema laugardaga. í vetur
vérða sérstakir námsflokkar
fyrir þá, sem hafa rétt til að
ganga undir stúdentspróf utan-
skóla. Hér er fyrst og fremst
um það fólk dð ræða, sem lokið
hefur landsprófi með tilskyldri
lágmarkseinkunn, eða lokið
kennaraprófi. í þessum flokkum
verða kennd tungumálin:
danska, enska, franska, þýzka
og latina, og verður kennsla 4
tíma á viku í hverjum þessara
sérflokka.
Auk þess verða byrjenda og
framhaldsflokkar, eins og verið
hefur, í íslenzkum bókmennt-
um, dönsku, ensku, þýzku,
sænsku, frönsku, reikningí, bók-
færslu, vélritun, barnasálfræði,
skrift, upplestri og vél- og út-
saum fyrir stúlkur.
Námsflokkarnir hafa ritvélar
og saumavélar fyrir nemendur,
en einnig má nota eigin ritvélar,
ef vill.
„Ahorfandi“ hefir sent Berg-
máli pistil, sem fjallar um ó-
spektir, sem áttu sér stað við
Austurvöll sl.' laugardagsnótt,
og gerðar hafa verið að blaða-
máli. Óskar hann eftir því, að
það komi fram, sem rétt er í
því máli, en máli er hallað í
einu dagblaðanna. Bergmál
telur rétt að birta bréf „Áhorf-
anda“ í heild, og fer það hér á
eftir:
Óspektir
við Austurvöll.
„í tilefni af grein í Þjóðvilj-
anum 16. sept. út af ólátum, sem
urðu við Austurvöll sl. laugar-
dagsnótt, langar mig til að
leggja orð í belg. í greininni
segir, að fjöldi hermanna hafi
sótt dansleik í „Holstein“ (það
mun vera átt við Sjálfstæðis-
húsið) umrætt laugardags-
kvöld og látið „mikið yfir sér
að vanda“ og „létu íslending-
arnir óhikað í Ijós andúð sína
á nærveru bandarísku lögregl-
unnar og herliðsins almennt“.
Eg var staddur þarna og sá það,
sem fram fór og er það mjög á
annan veg en Þjóðviljinn vill
vpra láta. Er klukkan var um
tvö hafði nokkuð margt fólk
safnazt saman við söluglugga
Morgunblaðsins. Kom þá am-
erískur lögreglubíll og stanz-
aði fyrir utan dyr Landssíma-
hússins. Komu nökkrir her-
lögreglumenn út úr bílnum og
virtust vera að svipast um eft-
ir hermönnum.
Fáir eða engir
hermenn. m
Mjög fáir eða engir hermenn
sáust þarna, svo að bíllinn ók
af stað. En í því henti einhver
reiðhjóli fyrir bílinn og komu
þá lögreglumennirnir út úr, í
þeim tilgangi að fjarlægja það.
Hóf þá ski’íllinn óp og læti,
barði bílinn utan o. s. frv. Bíll-
inn ók brott, en tveir eða þrír
herlögreglumenn urðu eftir og
gengu út í Kirkjustræti, en óð-
ur skríllinn fylgdi á eftir með
ópum og hrindingum, án þess
að lögreglumennirnir hefðust
nokkuð að. Skömmu síðar kom
íslenzka lögreglan og einnig
lögreglubíll, tók herlögreglu-
mennina upp og ók í burtu.
Dreifðist þá hópurinn og ópun-
um og óhljóðunum linnti.
Skrílmennska.
Við stóðum þarna nokkrir
félagar og sáum alla atburði
mjög vel og vorum á einu máli
'um, að slíka skrílmennsku og
dónahátt þætti okkur, vægast
sagt, leitt að sjá til landa okk-
ar, þó að hinsvegar værum við
sammála um, að óheppilegt sé,
að veita hermönnum aðgang að
skemmtistöðum Reykvíkinga.
Að lokum vil eg taka fram,
að þessi skríll kom ekki út úr
Sjálfstæðishúsinu. Enda er
það viðurkennt hjá þeim, sem
til þekkja, að þar eru haldnir
beztu og prúðustu dansleikirn-
ir. —. Áhorfandi.“
Til varnaðar.
Það er sannarlega léitt hvern-
ig íslenzkur æskulýður getur
hagað sér á stundum.
Opnun iðnsýningarinnar.
Síðan er eg skýrði hér í dálki
þessum frá því, að fram-
kvæmdastjóri iðnsýningarinn-
ar, hefði tjáð mér, að engum
sýnenda hafi verið meinaður
aðgangur að opnun sýningar-
innar, hafa mér borizt kröftug
mótmæli frá ákveðnum mönn-
um. Fullyrða þeir, að nokkrum
sýnendum, og þeim meðal ann-
arra, hafi verið neitað um að-
gangskort, og hafi orðið að
kaupa sig inn á sýninguna eftir
að hún var opnuð almenningi.
Hvort hér er um einhvern mis-
skilning að ræða milli sýnenda
og framkvæmdastjórans lætur
Bergmál ósagt um, en rétt er að
þetta komi samt fram. Að öðru
leyti er þetta mál útrætt hér.
— kr.
Gáta dagsins.
Nr. 243.
Gettu hvað eg fann
á Gríinseyjarsundi,
úr kú, af kálfi, úr manni,
af sauð?
Svar við gátu nr. 242:
Kýrspenar.