Vísir - 29.08.1953, Blaðsíða 4

D A G B L A Ð
Ritstjóri: Hersteinn Pálsson.
Auglýsingastjóri: Kristján Jónsson.
Skrifstofur: Ingólfsstræti 3.
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Sími 1660 (fimm línur).
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f.
BeSgíumenn
svertkfja í lélög sín.
Samningar um viðskipti.
Flest síldarleysisárin var það venjan, að gerðir voru samningar
við aðrar þjóðir um það, að þær keyptu af okkur svo og
svo mikið af síldariýsi og mjöli, eða, til vara, að þær keyptu
-tiltekinn hundraðshluta af þeirri framleiðslu, sem fyrir hendi
væri hverju sinni — í samræmi við aflann, sem bærist á iand.
Því miður fór þó jafnan svo, að ekki var hægt að uppfylla
gerða samninga, af því að aflinn varð svo að segja enginn eða:
aðeins lítið •.brot þess, sem við hafði verið búizt. Á þessu vori
hafði þó ekki verið gerður neinn samningur um sölu á síldar-
afurðum, Öðrum en saltsíld, og virðist nú allt benda til þess, að
•ekki verði hægt að standa við þá samninga nema að nokkru
leyti. Við munum hafa samið um sölu á yfir tveim hundruðum
þúsunda tunna, en veiðarnar hafa brugðizt svo á undanförnum
"vikum, að menn munu nú vera nokkurn veginn úrkula vonar
um það, að síldveiðarnar verði svo miklar úr þessu, að við
getum látið það síldarmagn, sem við höfum skuldbundið okkur
til að afhenda.
En undanfarið hefur verið um það rætt, að togararnir þyrftu
að veiða upp í samninga þá, sem gerðir hafa verið við Rússa,
«n þeir fjalla meða1 r ^ars um það, að við eigum að láta þá fá
ákveðið magn af kaiic, sem nemur um 16,000 smálestum upp
úr skipi. Er hér um rnikið magn að ræða, og sennilega mesta
magn, sem samið liefur verið um í einu lagi, en þó fylgir sá
.böggull skammrifi, að engin hreyfing er enn í þá átt að hefja
-veiðar fyrir þenna markað, og allt í óvissu um þær.
Vísir liefur lítillega drepið á það, sem veldur því, að ekki
.'hefur enn verið hafizt handa í þessu efni. Frystihúsin hafa til
þessa greitt 65 aura fyrir kílóið af karfa, sem þau hafa keypt,
-vilja ekki greiða hærra verð nú, enda þótt togaraeigendur telja,
að þeim beri nauðsyn til að fá hærra verð. Benda þeir á tvennt
í því sambandi. Annars vegar, að ódýrara sé fyrir frystihúsin
að ganga frá og búa um þann karfa, sem ætlaðúr er fyrir
markaðinn rússneska, og hinsvegar að nú verði æ erfiðara að
.afla karfans, þai- sem hann hafi gengið mjög til þurrðar á
undanförnum árum, því að svo mikið kapp hafi verið lagt á
að veiða hann.
Verður ekki annað séð af því, sem fram hefur komið um
þetta efni að undanförnu, en að ekkert muni verða af veiðum
þessum, og mun þá að sjálfsögðu falla niður drjúgur hluti þess
innflutnings, sem íslendingar höfðu gert ráð fyrir til mótvægis
við útflutning karfans. Verður ekki annað sagt, en að það sé
harla lítil ábyrgðartilfinning, sem ræður gerðum frystihúsa-
cigenda, ef þannig á að fara.
Frystihúsaeigendur verða að hafa það hugfast, að þegar um
þetta mál er a& ræða, eru þeir ekki hinir einu, sem það snertir,
hvort staðið verður við samninga eða ekki. Við höfum gert
víðtæka samninga, og þess vegna hafa þeir áhrif á afkomu og
líf manna um land allt. Ef við stöndum ekki við skuldbindingar
okkar, getur það komið fyrir — sem allir vona þó, að ekki
-verði — að endalok verði á viðskiptunum, þegar samningarnir
verða um garð gengnir. Hér er því ekki um neitt einkamál að
ræða, heldur mál allrar þjóðarínnar, og það er ekki hægt að
afgreiða sem neina smámuni. Hér er meira í húfi.
(verólák afstaða
fifreta iil ibflökkuxaaaxiiia
©g
Hallveigarstaiir.
Jafnréttisbarátta kvenna hefur nú staðið áratugum saman, og
finnst mörgum þeirra, að lítt gangi. Hafa konur þó lyft
Grettistökum á ýmsum sviðurn, og þarf ekki annaö en að nefna
Landsspítalann, en vitanlega hefðu þær ekki verið færar um
neitt slikt, ef þær hefðu ekki haft áhrií.í þjóðfélaginu.
Nú er raálum svo komið, að konur gera í’áð fyrir, að þær
geti hafizt handa um að koma upp Hallveigarstöðum áður en
mjög langt líður, og verður sú bygging einskonar miðstöð fyrii
samkvæmíslíf kvenna hér í bæ, og verður þar í senn gert ráð
fyrir, að konur geti leitað athvarfs, þegar þær koma til bæjarins,
ug þar verði einnig veitingasalir og annað, sem nauðsynlegt er
í því sambandi.
Það kann vel að vera, að sumar þeirra kvenna, sem fremst
standa í fylkingu samtaka þeirra, líti svo á, að Vísir sé ekki
meðal þeirra málgagna, sem þær geti vænzt stuðnings af.
í>ó er það svo, að Vísir er fús og reiðubúinn til að styðja hvert
það málefni, sem til framfára horfir, og þess vegna er hann
einnig fylgjandi því, að konur geti látið til sin taka i þjóð-
félagihú. Af þeim sökum óskar blaðið þess, að framkvæmdir
kvenna í sambandi við Hallveigarstaði .gangi vel og giftusam-
lega, og að starf þeirra í þeim húsakynnum, sem þær fá þar
verði öllum til blessunar — bæði konum og körlum.
„Ólíkt liöfumst við að,“ e)
orðtak, sem oft er notað, o;
geta Belgíumenn til dæmis sag
það, 'þegar gerður er saman-
burður á nýlendustjórn þeirr:
og Breta.
Eins og allir vita hafa Belg-
íumenn ráðið stóru landsvæð
í Mið-Afríku um margra ára-
tuga skeið — Kongó-nýJend
unni. Hún er raunar þekktus’
fyrir það, að til skamms tíma
fengu Bandaríkjamenn þaðan
allt það úraníum, sem þar var
að fá, og var þá ekki vitað til
þess, að það væri eins útbreitt
og það hefir reynzt síðan. En
það er önnur saga, sem ekki
verður sögð hér.
Belgískir landnemar í Kongó
vinna nú ötullega að þvi að fá
svertingja, frumbyggja lands-
ins, til þess að ganga í félag,
sem þeir stofnuðu á sínum
tíma, og átti þá einungis að
vera fyrir hvíta menn. Hét fé-
lagið áður „Félag landnema11,
og aðeins nafnið táknaði, að þar
væri ekki svertingjum ætlaður
samastaður. í vor var nafni þess
breytt, og heitir það nú „Félag
landnema og miðstétta í
Kongó“. Hefir annað aðalblað
landsins látið í Ijós gleði sína
yfir því, að nafninu skuli hafa
verið breytt, og segir m. a.:
Vilja auka
veg svertingja.
„Það sýnir einmitt það, sem
hefir alltaf verið hlutverk fé-
laga landnemanna. Þau eru
fyrst og fremst hreyfing mið-
stéttanna, og þau. ætlast til þess,
að þar verði rúm fyrir menn áf
öllum kynþáttum, og hvaða trú
sem þeir játa.“
Hinir hvítu landnemar hafa
einnig látið þá skoðun í ljós, að
þeir vilji á allan hátt auka veg
og virðingu svertingjanna, sem
gerzt hafa bændur og ,veita
þeim alla aðstoð til þess að
komast sem bezt af. Það, sem
hér er um að ræða, er mjög mik-
ilvæg breyting á þróun í félags-
málum. og samskiptum kyn-
þáttanna í Kongó.
Við landamæri
Rhodesíu.
Blöðin skýra einnig . frá þyí,
að flestir landnemanna sé.u
þessu hlynntir og það sé.aðeins
tiltölulega fámennur hópur
gamalla landnema, sem óttist
að svertingjarnir verði of mik-
illa réttinda aðnjótandi. En
jþeir menn eru, í fniklum minni
ihluta.
í K.ongó, gj; enginn greinar-
munur gerðu); á hvítum mönn-
um og svörtum, eins og í ný-
lendum Breta eða Suður-
Afriku, þar sem di\ JVIalan.ræil' .
ur lögum og lofurn. Múnurhw.’
á aðbúð svertingja í Kongó op
annars staðar sést til dæmis ;
járnbrautarstoðinni í Sakania,
sem er á landamærum Kongós
og Rhodesíu. í hinum rhode-
iska hluta stöðvarinnar verður
svartur þjónn hvíts manns að
ganga um aðrar dyr en hús-
bóndi hans. Hann kemur einn-
ig til stöðvarinnar 1 „sérstök-
um“ vagni — komi hann frá
Rhodesíu, og eru slíkir vagnar
ætlaðir svörtum mönnum.
Sækja samkomu-
hús hvítra.
í Kongó getur svertingi far-
ið í annars flokks vagn með
hvítum mönnum, ef hann er
aðeins sómasamlega til fara. Ef
hann er í óhreinum vinnuföt-
um, er til þess ætlast, að hann
sé í öðrum klefa. En sannleik-
urinn er sá, að sögn ferða-
manna í Kongó, að svertingjar
þar ferðast einungis vel klædd-
ir í járnbrautarlestunum, ef
þeir eiga þess nokkurn kost, og
geta þá setið á milli hvítra
manna, ef þeir óska þess.
í Elizaþethville, annari
stærstu borg nýlendunnar, eru
svertingjar hvattir til að ganga
í félög þau, sem að ofan getur,
og sækja samkomustaði hvítra
manna, þar sem þeir hafa fulla
lagalega heimild til að koma.
Kaþólska kirkjan hefir átt
drjúgan þátt í því, hvernig mál-
um þessum er nú komið í ný-
lendunni, því að hún heldur
því ósveigjanlega fram, að allir
menn sé guðs börn, hver sem
litarháttur þeirra kann að vera.
Ósannindum
hnekkt.
Kommúnistablaðið Þjóðvilj-
inn fullyrðir í Bæjarpósti sín-
um í gær, að Reykvíkingar fái
eltki annað en rusl í fiskbúðum
bæjarins þessa dagana.
Út af óvenju rætnislegum
þvættingi í þessum dálki Þjóð-
viljaris um fisksölúna í bænum,
hefur Vísi verið á það bent, að
undanfarna 18 daga eða svo
hafa flestar ef ekki allar fisk-
búðir bæjarins haft á boðstól-
um glænýjan fisk daglega. Að-
alJega hefur þetta verið smá-
lúða og' kol'í. Hins vegar Íiefur’
vérið iítið uni nýjan þorslc, éíi
allt af eitthvað af ýsu. '
Þetta er sánnleikurinn í þeááú
máli, sem húsmæður geta vafa-
laust staðfest af reynslu undan-
farinna daga. Hitt er svo anviað
mál, að Þjóðviljinn kærir sig
ekki um að hafa það, sem rétt
er í þessu efni sem öðru.
Laugardaginn 29. ágúst 1933.
Enn geysist „Gói“ frain á rit-
völlinn, og liér hreyfir hann
máli, sem full ástæða er til að
komi fram, en Vísir er sekur í
þessu efni, ekki síður en önnur
blöð, eins og fram kemur i svo-
hljóðandi bréfi „Góa“.
Mál og vog.
„Það er kunnara en frá þurfi
að segja, að við íslendingar not-
umst við metrakerfið, eins og
raunar flestar Evrópuþjóðir (að
Bretum undanskildum). Við not-
um til dæmis ævinlega kíló, eða
grömm, metra og sentimetra,
lítra, desílítra, o. s. frv. Hins veg-
ar nolast hinar enskumælandi
þjóðir við allt annáð kerfi i þess-
um efnum sem okluir þykir erf-
itt að lienda reiður á. En það
kemur oft fram í dagblöðum bæj-
arins, Vísi líka, að notazt er við
hið „engilsaxneska kerfi“, þeg-
ar birtar eru þýddar greinar úr
ensku. Það lýtir mjög góðar grein
ar og fróðlegar, sem þýddar eru
úr ensku, að talað er um ýmsar
einingar, þyngdar- eða lengdar-
einingar, sem allur almenningur
skilur ekki, og langskólagengið
fólk kannske heldur ekki.
Þetta er óþarfi.
Til dæmis er ástæðulaust að
skýra frá því, að flugvél hafi flog
ið í 35.000 feta hæð. Það er ofur
einfalt að breyta þessu og segja
10 þúsund metra hæð, eða því
sem næst. Þá eru margir litlu nær
þó að sagt sé, að einhver flug-
vél fljúgi með 315 milna liraða á
klukkustund. Galdurinn er ekki
annar en sá að margfaldá míl-
urnar með 1.6. Þá er óljóst við
livað er átt, ef sagt er að maður
sé 6 fet og 1 þumlungur á hæð.
Eg veit ekki, hvað það er í senti-
metrum, og býst ekki við, að al-
menningur viti það lteldur.
Svolítið meiri vinna.
Það þarf að vísu svolítið meiri
vinnu við þýðingarnar, þegar
breytt er engilsaxnesku rnáli yfir
í metrakerfi. Við vitum til dæin-
is eklti við ltvað er átt, þegar sagt
er, að smjörskammtur sé svo og
svo margar únsur, við viljum fá
að vita, live mörg grömm. Þá er
óþarfi að nota enskar inílnr um
fjarlægðir, eða ensk pund um
þyngd. Við vitmn öll, að eitt kiló
er þúsund grömm, og þess vegna
er sjálfsagt að nota þessa þyngd-
areiningu. Jafnfráleitt er að nota
Falirenheit hitastig í greinum,
en það kemur þó sjaldnar fyrir.
Það ef'u nefnilega ekki allir sem
vita, að vatn sýður við 212 gráð-
ur á þeim máeti, og að líkamshiti
nianns er um 98 stig á sama mæli.
Þetta siðasta ér nú kannske hár-
togiui hjá mér. En ég nefni þáð
samt. Islenzk blöð eru fyrir ís-
lenzka lesendur, og þess vegna
má ekki nota orð eða hugtök,
sem við skiljum ekki. — Þökk
fyrir hirtinguna. Gói“.
Við þÖkkum „óóa“ bréfið, og
föllunist á, að hámi liafi lög' að
maéla.
Gáta dagsins.
Nr. 499:
Hvað er það, sem eg sé
og þú sér,
kóngurinn sjaldan.
en Guð aldrei?
Svar við gátu nr. 498:
Stafur á bók.--