Vísir - 11.01.1954, Blaðsíða 5

• Mánudagirin-11.. janúar 1954
TÍSIR

TH. SMITH:
! stærsta verkið sem ég hef sett Hvernig cr lífsafkoma
v?r Ljóð og lög, söngvasafn,' prcntara nú?
tfcthaAetjatiHH.
Vegna farsællar þróunar og almennra framfara i landinu
hina síðustu áratugi, er nú svo komið, að segja megi, að inn-
lendar hendur geti unnið flest þau verk, sem áður þótti ekki
viðlit að vinna í þessu landi. Tækniþróun og verkleg kunnátta
hefur aukizt meira á íslandi á þrem síðustu áratugum cða svo,
að slíks munu fá eða engin dæmi í heiminum. Það er liví aí
fleiru en gömlum bókum, sem við getum með réttu státað, þegar
sá gállinn er á okkur’.
Á íslandi hefur risið upp fjölmenn sveit iðnlærðra kunn-
áttumanna, sem óhætt er að fullyrða, rauplaust, að stanodi ekki
að baki sambærilegum stéttum nágrannalandanna. Á sviði
ýmislegra smíða og tækni hafa gerzt þeir hlutir, sem.fáa mun
hafa rennt grun í þegar þessi öld gekk í garð. Á verkslæðum
dynja hamarshögg íslenzkra handa, í prentsmiðjum blandast
kliður setjaravélanna þungum dyn hraðpressunnar, alls staðar
má sjá þess óræk nterki, að við höfum slitið barnsskónum á
sviði iðju og iðnaðar.
Áður hefur hér í Samborgaraþættinum verið lítillega minnzt
á prentarann og þátt hans í hinni mcrkilegu framvindu. í dag
verður rætt við iðnaðarmann úr þeirri stétt mánisa, sem lík-
lcga er fámennust hérlendis. Við ætlum ;t.v> rabba stundarkorn
við Árna Guðlaugsson, nófnasetjara í Félagsprentsmiðjunni,
en auk hans veit eg ekki nema tvo ntcnn aðra, se;n eru full-
numa í þessari fágætu iðn, — eða eigmn við kannske heldur að
segja listgrein. Það vill auk bess svo vcl til, uð eg hefi átt þvi
láni að fagna að vei-a satnverkamaður þessa manns vtr 7 ára
skeið, því að Vísir er prentaður á vinnustað hans.
Árni Guðlaugsson er fróður vel utri prentverk, vandaður
ntaðtir til orðs og æðis, og þess vegna er mér það í dag sérstök
ánægja að fá að rabba við hann svolitla stund.
/ haust, eöa nánar tiltekiö (þess, aö hann fluitist hingað í
hinn 9. september, verður Árni! fjölmenniö, að hann fýsti þess
smiðjumáli, — þekkja, hvemig
stöfunum er raðað þar og vita,
að hver stafur hefur sitt á-
kveðna hólf. Þetta er megin-
undirstaða prentverksins, eins
og þú veizt. Það fyrsta sem ég
setti voru auglýsingar í
Vísi, en þá voru allar auglýs-
ingar handsettar, Ludlow-vélar
og þess-háttar tilfæringar ekki
til.'Mér féll pi’entverkið vel við
fyrstú kynni, og má segja að
það hafi haldizt síðan.
sem Þórður Kristleifsson bjó til
prentunar. Setti ég það allt, að
undanteknu fyrsta heftinu. —
Mér telst svo til, að ég hafi álls
sett eitthvað á áttunda hundr-
að lög margvislegs efnis, flest
eru það þó sönglög. Mest skipti
í þeim efnum hef ég átt við þá
dr. Pál ísólfsson, Þórð Krist-
leifsson kennara og Hallgrím
Helgason tónskáld, áður en
hann fór utan.
Er ekki mikill munur á
hiiiutn ýmsu tegundum
nótnasetningar?
Ojú, býsna mikill að jafnaði.
Þó er ekki um neinar algildar
Eg hygg, að segja megi, að
hún sé svipuð og hjá öðrum
iðnstéttum, hvað kaup og' at-
vinnuöryggi snertir. Hún er t.
d. ekki betri exi svo,, að hópur
manna varð að hrökklast úr
stéttihni, einkum á árinu 1952,
vegna samdráttar í bókaútgáfu
í landinu. Hins vegar ei' félag
okkar, Hið íslenzka prentara-
félag, gamalt og traust cg á
nokkra sjóði, og að því er vit-
anlega mikill styrkur í veik-
indum eða atvínnuleysi. Þá
höfum við sérsamtök innan
stéttarinnar, Byggingarsam-
vinnufélag prentara, og það
hefur gert þó nokkrum prentur-
um kleift að eignast eigin íbúð-
ir, sem annai-s hefði vexáð ill-
mögulegt. Annars má segja, að
ýjfirleitt er miklu léttara að
setja kórlög og einsöngsraddir
en t. d. undirspil og píanó-
„satsa“, Annars skal ég geta
þess, að nótnasetningin liefur
að' miklu leyti verið ígripa-
vinna hjá mér. Aðalstarf mitt
hefur verið handsetning og síð-
ar vélsetning. Nótnasetning er
fimmtugur. Eg hélt satt að
segja, að hann vœri talsverl
eldri, og eg segi honum það,
þegar við setjumst niður til þess
að rgtiba saman um hið óvenju-
lega starf htins. Þaö er þó ekki
vegna þess, að ellimörk sé á
honum umfrtim aðra menn, sem
ekki hafa náö fimmtugsaldri,
heldur vegna hins stálgráa
þróttmikla hárs, sem prýðir
tiann. En sleppum því.
Árni er fœddur í Gerðakoti i
Ölfusi, sonur Guðlaugs Hannes-
sonar, bónda þar, og Guðrúnar
Guöíríundsdóttur, konu hans: —
Hann élzt þó ekki upp hjá for-
éldrum sínum nema að litlu
leyti, heldur hjá frœnda sínum,
Hannesi Guðnmndssyni og konu
hans, Valgerðí Magnúsdóttur,
sem lengst bjuggu á Balcka í
sömu sveit. Bernskuar hans liðu
méð svípuðum hœtti og 'títt var
um sveitadrengi á þeirri tíð, en
hann fermdist í Kotstrandar-
kirkju, þangaö seni taldir eru
50 kilómetrar úr Réykjavík> hjá
hinum þjóðkunna klerki síra
Ólafi MagnúsSyni í Arnarbœli.
Reykvíkingur gerist hann svo
árið 1920, én hiiigað flyzt hann
til foréldra sinna, er höfðu hætt
búskap. Hann er því löngu orð-
inn Reýkvíkingur, þvi að' varla
er luégt að kall'a mann 'uian-
bœjarmann, sern hér hefur
dvalið í nœr 34 ár.
Þœr ástœður lágu einkum til
sem hann lxafði fengið að láni
í knæpu í grenndinni.
„F.g notaði hurðir, regnhlíf-
ar, epii, sópa, — allt rnilli him-
ins og jafðar," sagði Conelly
eitt sinn, „og allt gekk þetta
ve!“. Nú er þessi gamli bragða-
refur dáinn.
strax í bernsku að nema ein-
hverja iðn, og liugur hans stóð
strax til prentverksins, svo aö
hér má með sanni segja, að
snemma hafi. krókurinn beygzt
til þess, er veröa vildi.
Þegar unglingar œtlu&u i þann
tíð að nema prentverk, var
venjulega sá háttur hafður á, að \ annað', sem
þeir leituðu fyrir sér í. prcnt-
smiðjum bœjarins til þess aö
komast þar að sem lærlingar.
Áöur höf&u þó verið lögð drög
að því fyrir Árna, að hann kœm-
ist að í Félagsprentsmiðjunni,
hjá Steindóri heitnum Gunnars-
syni, sem þá var þar prent-
smiðjustjóri, og þar hefur Árni
stcirfað alla tíð síðan, og bendír
það varla til þess, að maðúrinn
hafi verið sérlega ilíá liðinn.
□
En nú er mál komiö, að Árni
fái að segja eitthvað sjálíur, svo
áð ég Spyr hann:
Hvcnær liófst svo
nótnasetniitgin?
Kringum árið 1930 fékk
þrentsmiðjan nótnastíl (letur).
Þá var leitað til okkar strák-
anna, sem þar unnum, hvort
einhver okkar vildi læra nótna-
setningu, og þá helzt valdir
þeir, sem eitthvert skynbragð fjarska seinunnin, og þar af
bæru á nótnalestur. Við Urðúfn leiðandi er nótnaútgáfá mjög
tveir, sem tókunx að læra nótna- j dýr, og verður það sérstaklega
setningu, Ellert Á. Magnússon tilfinnanlegt hér hjá okkur í
og ég. Að vísu geta menn sett mannfæðinni. Óhætt er að segja,
nótur, þó þeir kunni ekki ’ að það sé fjórum sinnum fljót-
nótnalestur, á svipaðan hátt og ar verið að handsetja venjulegt
prentari getur sett texta
tungumáli, sem hanri ekki 'kil-
ur, en það er seinlegra og ej’í'-
iðara, eins og að líkum lætur.
Nótnasétningu má að einú leyti
líkja \Tið krosssaumshannyrðir,
það verður að „telja allt út“
áður en verkið er hafið. Letur-
reglur að ræða í því efni, en nli sé i;aunvei'ulega atvinnuleysi
á lesmái (1 bls.) en nótur.
Þetta er fámenn stétt,
er ekki svo?
Vafasamt er hvoit hægt er að
tala um stétt í þessu sambandi,
þar sem hér er aðeins um eina'
kassanum við nótnasetninguna grein prentverks að ræða. En ef
er skipt á svipaðan hátt og við ég á að svara spurningunni
venjulega setningu, þó eru beint, þá er mér ekki kunnugt
hólfin miklu fleiri, eöa alls 340, um nema þrjá nxenn núlifandi,
en ekki nema 120 í venjulegum sem hafa unniö að nótna-
leturkassa. í þessum hólfum eru setningu: Eilert, sem í'yrr var
svo öll 'strik, punktar, bogar og' nefndur og Kristmund Guð-
myndar hótur a mundsson i Gutenberg auk mín.
hinu pi’entaða blaöi. Hér þarí þó skal ég ekki fortaka, að Hagamel 16. einum hinna snoti-u
að sjálfsögðu meiri yfirsýn en einhvérjir fleiri hafi eitthvað °S riýtizkuíegu pi'entarabústaða,
við verijulega handsetningu, fengist við að setja nót-1sem Þar bafa risið. Þar hefur
enda kernur fieira til, eins og ur.___nu er talsvert farið áð kona hans, Kristín Sigurðar-
ég nefndi áðan. Eg komst nokk- fjölrita og ljósprenta nótur, en ^ótfir, ættuð úr Sléttuhlíð í
uð fljótt niður í þessu, en fyrstu ekki þykir það eins áffirðar- Skagafirði, búið horium vist-
tilsögn mína og undirstöðu í fallegt. — Þú spurðir mig áðan,
nótnasetningu fékk eg hjá hvað mér líkaði bezt í pi'ent-
Pétri heitnum Lárussyni frá verkinu. Því er auðsvarað. Mér
Hofi.
i stéttinni, í þeim skilningi, að
allmargir prentarar verða að
vinna við annað en sína eigin
iðn.
Segðu mér eitthvað urn
tómstundadútl þitt eða
þessháttar.
Undanfarin átta ár hef eg vér
ið í stjórn HÍP, og' auk þess á
sama tíma í stjóm Byggingar-
samvinnufélags prentai'a, svo
að mikið af tómstundum mín-
um hefur að sjálfsögðu farið í
störf á vegum þessara félaga.
Annars er ekki að henda reið-
ur á neinu sérstöku tómstunda-
dútli hjá mér. Ég hef gaman af
tónlist, einkurn þó píanóleik, og
sæki stöku sinnum hljómleika.
Einnig les ég talsvert, eins og
gei'ist og gengur, og þá einna
helzt sagnfræði, ferðasögur, og
að sjálfsögðu skáldsögur. Nú,
og svo er mér ágæt dægrastytt-
ing í því að spila bridge — en
ég ætla að biðja þig að hætta
nú — þetta er ekki í frásögur
færandi.
□
Árni Guðlaugsson býr að
legt heimili. Þau eiga tvö börn,
18 ára pilt og 12 ára stúlku.
Þegar hann fer heim úr vinnu
Hvað tók við, þegar þú
komst fyrst í bæinn?
Eg var fyrst' við kvöldnám í
Lýðskólanum, sem var rekinn
við Bergstaðastræti 3, en ván’n
auk þess um tíma sem sendi-
sveinn hjá Gunnari kaupmanni
í Von. Svo losnaði pláss í Félags
prpntsmiðjunni og þar hóí éc;
starf hinn 23. nóvember 1921.
Það má því segja, að ég -sé orð-
inn sæmilega kunnugur á þeim
bæ, og ekki hef ég séð ástæðu
til þess að leita mér vinnu ainx-
ars staðar, þegar frá er tali'ð
tæpt ár, sem-ég var við prent-
vei’k í Vestmannaevjum.
Hvert var þitt fyrsta verk í
Félagsprentsmiöjunni? ,
Að sjálfsögðu að l'æra á kass-
arin, eins og það heitir á prent-
Fyrsta nótnasetningih?
hefur alltaf líkað nótnasetning- (;,ðu fer á vinnustað, gengur
in bezt. Hún er að vísu sein- hann ævinlega Þingholtsstræt-
unnin, og oft þarf að taka á ið- oft sé ég hann út um g!ugg-
þolinmæðinni áður en verulegur 3X111 rixinn, bei'höfðaðan, röskan,
Það var. sálmasafn á vegum árangur fæst, en hún krefst ó- en stálgrátt, mér liggur við að
Sigurðar Sigvaldasonar trúboða skiptrar athygli þess, sem að segja, snjóhvítt hárið, flaksast
sem margír munu kannast við. henni vinnur, en slík vinna fell- í vindinum eða brosir við sól.
Þetta 'vorú tvö hefti, með um á ur manni áreiðanlega bezt, þeg- Árm er hfsglaður maður, ári
annað huridrað sálmum. En eitt ar til lengdar.jætur: Þefs að sýna neina ofsakæti í
lasi, heitíúr stilltur, ábyrgur,
og ýkjulaust sómi stéttar sinnar.
Þeir, sem með honum vinna,
vita, að hann er ágætlega að sér
I ísienzku máli og vel lesinn
víða, örug'gur og fljótur vél-
sétjari, og sniHingur í nótna-
seíniiigii. Én þettá segi ég fyrir
eigiii reikriing,: i’ þeirr’i vön, að
hann striki það ekki xit þegar
ég lofa honurn að lesa próförk
af þessu, áður en það kemur í
blaðinu.
En áður cn við skíljum, segir
Árni: „Ég held, a'ð ég hafi lent
á réttri hillu í lífinu. Þá er ég
auðvitað ánægður með tilver-
una, — og er þá nóg sagt.“
Svo þakka ég Árna Guðlaugs-
syni rabbið, mtnxninumrsem í
eigin pei’sónu er einn þriðji
hluti stéttar sinnar.
AiVeins tveir nxenn itér i bæ, ault Árna Guðlaúgssonar, eru
fuiinuma í nétnasetningu. Hér sést hami við leturkassann.