Vísir - 11.06.1954, Side 5

Pöstudaginn 11. júní 1954
▼ lSIB
*
Heinnsókn i sfærsta GuÓshus
IVorðurlanda.
Mírkjan var vígd fyrir nær 500 áruni
Uppsölum, 6. júni.
Morguninn er mildur og
bjartur — hitinn rúm þrjátíu
stig — gróðrarangan í Iofti og
fuglarnir kvaka hátíðasöngva
sína í tilefni dag.sins.
Fólk er árrisult í borginni
þennan morgun, þótt helgu*
dagur sé. Unga fólkið er á leio
út í skóg eða eitthvað út í
buskann; sumir labba niður að
ánni og leysa landfestar
skemmtisnekkjunnar sinnar og
sigla út á spegilslétt vötnin til
Skógklausturs eða Sigtúna, en
einstaka nátthrafn stendur
hokinn við lokaðar dyr veit-
ingahúsanna og knýr örvænt-
ingafullur dyra, minnugur orð-
anna: „knýið á og fyrir yður
mun upplokið verða.“
Flestir spóka sig þó prúð-
búnir á götum borgarinnar, en
þegar líður að messutíma i
kirkjunum, greikkar margur
sporið, tekur ákveðna stefnu til
einhverrar kirkjunnar og
hverfur inn um dyr þeirra. Eg
fylgdist með straumnum, sem
leggur leið sína til Uppsala-
dómkirkju, stærstu kómkirlqu
Norðurlanda, sem jafnframt er
ein sú ríkasta af helgum
minjum fortíðarinnar og sögu-
legum erfðum, dýrgripum og
listaverkum.
Hverí sæti
er skipað.
Þegar að kirkjunni kemur
verða á vegi manns hópar
svartklæddra kvenna með
hvítar skuplur á höfði. — Þetta
eru kirkjunnar konur, og þær
láta ekki á sér standa til há-
messunnar, og eru með fyis La
kirkjufólkinu, sem tekur sér
sæti í þessu mikla musteri. En
brátt fjölgar í kirkjunni, og' er
hvert sæti skipað, þegar guðs-
þjónustan hefst.
Aðalkirkjan, eða. miðhvelf-
ingin svonefnda, er milii
margra stórra og voldugra
steinsúlna, og er hæðin fra
gólfi upp í hvelfinguna rúmir
27 metrar. í þessum hluta
kirkjunnar eru 36 bekkjaraðir
sitt hvorum. megin kirkju-
gólfsins og gjallarhorn eru á
hverri steinsúlu, svo að heyrisí
fram í kirkjuna frá prestinum
inni í kórnum og frá prédikun-.
arstólnum. Sitt til hvorrar
handar þessarar miðhvelfingar
eru hliðarhvelfingar, og er þar
einnig raðað bekkjum frá foi-
dyri inn í kór, en til hliðar við
þessi súlnagöng eru afgirtar
grafhvelfingar, þar sem gefur
að líta minningartöflur. líkneski
og fleiri minnjar um sögulegar
persónur liðins tíma, kirkju-
höfðingja, konunga, og dyr-
linga, en hvar sem fæti er
drepið niður á kórgólfið og
frameftir kirkjunni eru áletr-
aðir legsteinar.
Kirkjugestir eru
þátttakendur.
Þegar kirkjugestir koma inn
í fordyrið, taka flestir ser
sálmabók í hönd. sem þar eru
í stórum bókahillum, en þarna
er fólkið þátttakandi: í guðs-
þjónustunni af lífi og sál. Ná-
lega allir taka undir og syngja
með kirkjukórnum, og einnig
biðst fólkið fyrir með prest-
inum, og þennan morgun haíoi
allur söfnuðurinn yfjr trúar-
játninguna, líkt og fermingar-
börn við altari.
Það er ekki hélgiathöfnin
sjálf — guðsþjónustan — sem
mesta athygli vekur útlendum
gesti í þessari miklu stein-
hvelfdu súlnakirkju, — heldur
kirkjan sjálf. og allir hinir
skrautlegu munir, listaverk og
sögulegu minjar er þarna mæta
auga. Að sjálfsögðu er guðs-
þjónustan þó öll með miklum
helgibrag, og að ýmsu leyti
frábrgðin því sem tíðast í ís-
lenzkum kirkjum. Tveir prestar
þjóna fyrir altari, og kirkju-
söngurinn er undurfagur og á-
hrifaríkur. Síðan flytur annar
presturinn prédikun frá hinum
skrautlega og íburðarmikla
predikunarstóli sem kirkjunni
var gefinn af Hedvig Eleonora
ekkj udrottningu eftir hinn
mikla kirkjubruna 1702, þegar
mikill hluti kirkjunnar eyddist
af eldi.
Lýsingar
og samskot.
Eftir þrédikúnina las prest-
urinn ýmsai' orðsendingar. og
meðal annars lýsti hann með
ekki færri en 30 hjónaefnum.
sem innan tíðar ætluðu að
ganga í heilagt hjónaband. en
meðan sunginn var sálmur eftir
prédikunina fóru svartklæddu
konurnar með hvítu skuplurnar
á kreik. Gengu þær nú milli
bekkjaraðanna, með samskota-
poka og voru þeir á iöngum
stöngum, og líktust einna hel§t
háf. Réttu þær stengurnar með
samskotapokanum inn í hvern
bekk. svo að öilum gæfist kost-
ur á að leggja eitthvað af
mörkum til guðsþakkar þenna
fagra hítasunnumorgun, og
flestir eða allir lögðu skilding
í sjóðinn, og silfrið hringlaði í
hverjum poka, þegar konurnar
gengu léttstígar til skrúðhúss-
ins með „samskotaháfinn" að
aflaferðinni lokinni.
Eftir messulok gafst fólki
kostur á því að ganga um kirkj-
una og skoða hina helgu dóma.
Eins og áður er að vikið er Upp-
saladómkirkja stærsta dóm-
kirkja Norðurlanda, en næstar
henni að stærð koma Niðarós-
dómkirkja, dómkirkjan í Hró-
arskeldu og í Ábæ í Finnlandi.
Uppsaladómkirkja er 118,7 m.
að lengd, 45 m. að breidd, og
mæð frá’gólfi u’pþ í miðhvelfing
una eru rúmir 27 m. Tveir
geysistórir turnar prýða kirkj-
una og eru þeir nákvæmlega
jafnháir lengd kirkjunnar, eða
118,7 m., enda sjást þeir alls-
staðar að úr borginni.
Byggingarstöfin stóðu
í tvær aldir,
Á næsta ári eru 520 ár liðin
frá vígslu dómkirkjunnar, en
raunar hafði undirbúningur
byggingarinnar og byggingin
staðið yfir í tvær aldir áður
eða frá 1257 er Laurentínus
Skollaleikur Jónasar frá
Hriflu um Hallgrímskirkju.
Uppsala-dómkirkja.
erkibiskup gaf út tilskipun um
framlag til byggingar nýrrar
Uppsaladómkirkju.
Áður en þessi dómkirkja var
byggð, höfðu tvær dómkirkjur
verið reistar í Svíþjóð. Sú fyrri
í Sigtúni, en hin síðari í Gömlu
Uppsölum árið 1156, og varð sú
kirkja söguleg að ýmsu leyti.
Þar var Eiríkur konungur helgi
jarðsettur eftir píslarvættis-
dauða sinn 1160, og þar settist
fyrsti erkibiskup Svía að stóli
árið 1164. — En kirkja þessi
var ekki til nema í rúma
eina öld, og eyddist að mestu
af eldi, og var þá þegar farið að
hugsa til byggingar nýrrar dóm
kirkju, og árið 1270 var henni
valinn staður, þar sem hún
stendur nú, af Valdimar kon-
ungi, en Lárentínus erkibiskup
var stórhug'a karl og lét sér
ekki nægja neina smákirkju,
og ákvað hann stærð og gerð
kirkjunnar. Árið 1435 var svo
meginhluti kirkjunnar full-
byggður og á þriðja í hvíta-
sunnu það ár var hún vígð af
Olaf Larsson erkibiskupi, og
var kirkjan helguð sankti Lar-
entinusi og tveim norrænum
helgikonung'um, þeim Eiríki
helga og Ólafi helga, og prýða
kirkjuna nú myndir og minn-
ingartöflur þessara helgu
manna.
Svíar kalla Uppsaladóm-
kirltju helgidóm Svíþjóðar, og
mun það ekki 'ofmælt. Þarna
hafa margir merkir og sögu-
legir atburðir gerst, m. a.
hafa nokkrir af Svíakonungum
verið krýndir í Uppsaladóm-
kirkju, og margra sögulegra at-
burða hefur verið minnst þar,
svo sem 500 ára afmælis kirkj-
unnar sjálfrar 1935, afmælis
Uppsalaháskóla og fleiri sögu-
legra tímamóta.
Dýrmætasta
eignin.
Helgimunir, listaverk og
minningartöflur kirkjunnar
skipta tugum, ef ekki hundi-uð-
um, og væri erfitt að telja þá
alla upp, enda myndi það verða
þurr lesning: Áður fyrr lögðu
pílagrímar leið sína til Uppsala
dómkirkju, til þess acf komast
í snertingu við skrín Eiríks
helga og aðra helga dóma í
kirkjunni, en eftir byggingu
hennar var Eiríksskrín flutt
frá gömlu Uppsaladómkirkj-
unni í hina nýju, og skipar nú
veglegasta sessinn í kirkjunni
A opinberum umræðufundi
í Stúdentafél. Rvíkur 4. apríl
sl. gagnrýndi ég mjög teikn-
ingar og fjarstæður fyrirhug-
aðrar Hallgrímskirkju í Skóla-
vörðuholti. Sýndi ég skugga-
myndir máli mínu til sönnun-
ar. Tvær myndanna voru birt-
ar í dagblöðum hér og vöktu
almenna athygli og undrun. —
Engir framámanna kirkjumáls
ins komu á fund þenna; vissu
þeir þó um hann og höfðu sum
ir þeirra fengið beinar áskor-
anir um að halda þar uppi vörn
um gegn mér. Á fundinum til-
kynnti ég, að bráðlega myndi
ég opinberlega ræða mál þetta
nánar. í grein í Mbl. nokkru
síðar tilkynnti ég, að ég hyggð-
ist, flytja opinbert erindi með
skuggamyndum um firrur
þessa kirkjumáls. — Forfallað-
ist ég þá vegna veikinda og
var rúmfastur þar til nú fyrir
fáum dögum. Á meðan ég lá
í sjúkrahúsi hugðist Jónas frá
Hriflu taka frumkvæði málsins
úr höndum mér og auglýsti
umræðufund um kirkjumálið í
Gagnfræðaskóla Austurbæjar.
Hefur hann nú boðið til þessa
fundar nk. sunnudag, — á sjó-
mannadaginn, um það leyti
sem hátíðahöldin hefjast! Og
enda þótt hann muni fá ókeyp
is afnot af skólanum, heimtar
hann kr. 5.00 í aðgangseyri að
skemmtun þessari!
Vissulega breytir þetta brölt
J. J. engu um fyrri ákvarðanir
mínar. Hafði ég tryggt mér
hin rúmgóðu salakynni í Gamla
Bíó fyrir erindi mitt. Flyt ég
erindið þar og sýni skugga-
myndir á morgun, laugard. 12.
þ. m. kl. 2.30 síðd. Að loknu
erindinu verða frjálsar umræð
ur og er J. J., prestum og sókn-
arnefnd Hallgrímssafnaðar svo
og byggingarnefnd kirkjunnar
hér með boðið þangað. Vitað er
þegar um nokkra ræðumenn.
Loks skal framtekið, að öllum
er heimill aðgangur ókeypis.
11. júní 1954
Lúðvig Guðmundsson.
við háaltarið, enda dýrmætast
talið af eignum kirkjunnar.
Er það geymt í rammgerðum
járngrindaskáp, en í skríninu
varðveitist m. a. höfuðkúpa
Eiríks helga og elzta konungs-
kóróna Svíþjóar. Auk þess gef-
ur að líta í kirkjunni grafir,
legsteina, líkneski og minn-
ingartöflur fjölda frægra
manna, kvenna og dýrlinga.
Þarna eiga t. d. Gustaf Vasa o^
drottningar hans hvílurúm í
kór dómkirkjunnar, og var
blómsveigur lagður við leg-
stein hans á hvítasunnumorg-
un. Þarna gefur og að líta minn
ingartöflu um Jacob Ulfsson
erkibiskup. þann er lagði grund
völlinn að Uppsalaháskóla
1477, og hlaut erkibiskupinn
hvílurúm í kórnum, en í skrúð-
húsinu er líkneski af honum í
fullum messuskrúða og einnig
er standmynd af honum á suð-
urhlið kirkjunnar. Fjölmörg
fræg nöfn mætti nefna, sem
lesa má þarna á grafsteinum og
minningatöflum, en nú skal
staðar numið.
Margir brunar.
Þess má að lokum geta, að
þrátt fyrir hinn mikla glæsi-
brag Uppsaladómkirkju, og
hinar auðugu minjar, sém þar
finnast, þá hefur ýmislegt farið
forgörðum gegnum aldirnar,
því að kirkjan liefur orðið fyrir
mörgum skakkaföllum, meðal
annars stórbrunum. Fyrst varð
bruni í kirkjunni árið 1572, og
árið 1606 fauk önnur turnspír-
an, en nokkrum árum síðar var
turninn endurbyggður. Mest-
ur varð þó skaðinn árið 1702.
þegar þrír fjórðu hlutar Upp-
sala brunnu. en þá brann turn
og þak kirkjunnar og mikið af
innviðum hennar, og dýrgrip-
um. En allt þetta hefur hin
rúmlega 500 ára dómkirkja þó
staðið af sér, og verið endur-
byggð og fegruð eftir hverja
raun, og stendur nú í dag keik
og háreist, sem eitt fegursta og
veglegasta guðshús Norður
landa.
. ; v Ing. Kristjánsson.
Vaitn 2,3
kr. á veðrdðum.
Derby-veðreiSarnar fór frarn,
í gær að viðstöddu miklu fjöl-
menni að vanda.
Meðal áhorfenda var Elisa-
bet drottning, sem átti einn
gæðinginn, ekkjudrottningin,
móðir hennar, Sir Winston
Churchill forsætisráðherra o.
fl.
Fyrstu verðlaun hlaut gæð-
ingurinn ,,NE\rER SAY DIE“t
en 22 hestar tóku þátt í hlaup-
inu. Sigurinn kom eigandanum,
Robert Sterling Clark, sjötug-
um Bandaríkjamanni, mjög ó-
vænt, en hann hefir alið upp
hreinræktaða kappreiðafáka í
35 ár.
„NEVER SAY DIE“ færði
eigandanum 800.000 ki'. í sigur-
laun, en maður að nafni Ar-
mand Anlyn, fæddur í Egypta-
landi, búsettur í New York, sem
veðjaði á hann, vann 2.3 millj.
dollara. Anlyan, sem er 62ja
ára, sagði er. hann frétti þetta:
„Konan mín, sem hefir verið
veik lengi, fær peningana,
hvern eyri. Hún hefir til þess
unnið, og nú get eg látið henni
líða vel.“
Kristján Guðlaugsson,
hæstaréttarlögmaður.
Skrifstofutími 10—12
1—5. Austurstræti 1,
Sími 3400.
hressir
mkœfir

KALPHOLLIIM
er miðstöð verðbréfaskipt-
anna. — Simi 1710.