Vísir - 29.10.1954, Qupperneq 9

Föstudagínn 29. október 1954
vlsm
í. ^
Ahætta barnanna...
(Framh. af 4. síðu)
staðan sú, að sú trygging, sem
börnum veittist fyrr á tímum,
hafi fyrst og fremst verið fólg-
in í því, að þau ættu heimili,
sem foreldrar þeirra eða aðrir
vandamenn veittu þeim, og ef
það brygðist, þá hréppurinn. —
Áhætta barnsins var í fyrsta
lagi sú, að fæðast sem lausa-
leiksbarn, sem ekki ætti neinn
samastað vísan hjá báðum for-
eldrum, — í öðru lagi að for-
eldrarnir væru fátækir eða veik
ir, svo að þeir yrðu að segja
sig og börn sín til sveitar, —
og í þriðja lagi að hreppsnefnd
in jafnvel sundraði heimilinu,
aðskildi hjón og dreifði syst-
kynahópnum, og loks í fjórða
lagi, að meira yrði hugsað um
að fá sem ódýrastan samastað
en góðan og hollan til uppeldis.
Það, sem allt reið á, til trygg-
Ingar framtíð barnanna í þjóð-
félaginu, var það, að til væru
heimili, sem væru þess um kom
in að annast uppeldi barna.
III.
Framfarir á sviði
uppeldismála.
Á þeim tíma, sem liðinn er
síðan Einar Kvaran skrifaði
Vistaskipti, er orðin mikil breyt
ing hér á landi, m. a. í þessum
efnum, sem hér um ræðir. í
flestu tilliti er þar um framför
að ræða. Breytingin hefir eink-
um verið fólgin í því, að hið
opinbera, bæði ríki og bær og
einstök félög, hafa gert meira
en áður tíðkaðist til þess að
tryggja líf og afkomu barn-
anna. Ræður þar miklu bættur
efnahagur þjóðarinnar og hin
vaxandi félagshyggja, sem geng
ið hefir eins og alda yfir heim-
inn undanfarna áratugi. — Það
helzta, sem telja má til fram-
fara í þessu efni, ei það, að í
tryggingalögum landsins er
barnið skoðað sem einstakling-
ur, undir eins og það fæðist, og
þjóðfélaginu ber að tryggja af-
komu þess þannig, að hún sé
ekki allt of mikið undir því
komin, hvort mörg börn eða
fá eru fyrir á heimilinu. — Enn
fremur hafa verið sett sérstök
lög um bamavernd, og sam-
kvæmt þeim eru til barnavernd
arnefndir í öllum byggðarlög-
um, og barnaverndarráð fyrir
allt landið. Þá hafa risið upp
barnaheimili af ýmsum gerð-
um, og hafa mörg félög unnið
gott og göfugt verk á þeim
vettvangi, auk þess sem bæj-
ar- og sveitarfélög hafa yeitt
þessari starfsemi styrk og að-
stoð. Loks er nú að því komið,
að ríkið haldi uppi stofnunum,
sem ætlaðar eru þeim ungling-
um, sem leiðst hafa afvega. —
Verkefnin eru raunar óendan-
leg, og vita það gerst þeir, sem
eitthvað hafa komið nærri þess
um málum, að mikils er þörf.
Er þess að vænta, að Barna-
verndarfélögin og fleiri taki
mörg hin óunnu verkefni að sér,
og þoki þeim áleiðis til fram-
kvæmda.
Þegar einnig er með talinn
allur sá fjöldi af skólum, sem
komizt hefir á laggirnar, verð-
ur ekki annað sagt, en að rík-
ið eða þjóðfélagið, sem og sveit
ii-nar hafi aukið öryggi barn-
anna að miklum mun, og síður
sé hætta á því en áður var, að
undir bagga með barninu sínu,
frá því að það var lítið. En er
það ekki til of mikils ætlazt í
mörgum tilfellum, að hjón, sem
venjulega eru þá komin af létt
asta skeiði, ali upp tvær kyn-
slóðir? Og þó að kærleikur
þeirra telji ekki eftir það, sem
gert er fyrir barnabörnin, hafa
þau þó venjulega lagt svo mikla
vinnu og erfiði í uppeldi sinna
eigin barna, að þau eru farin
að þreytast og lýjast, og þyrftu
frekar hvíldar við það, sem
eftir er ævinnar, í stað þess að
taka á sig ábyrgðina af upp-
ildi annarrar kynslóðar í við-
bót.
Séu afi og amma ekki megn-
ug þess að taka við hinu óskil-
getna barni, er enn um tvennt
að velja. Fyrra úrræðið er að
íslenzkrar gullsmiði
frá landnámsöSd.
Forkunnarfögur bok um íslenzka
gullsmíöi.
nokkurt barn fari á mis við sitt lí0ma ^vl 1 fóstur til vanda-
daglega brauð, eða þá aðhlynn- 1 lausra> eða ,jafnvel §efa Það'
ingu, og uppfræðslu, sem unnt | er að fa, ^vl vlsf a barna-
heimili. Undir flestum kring-
umstæðum er hvort tveggja
kosturinn sár og erfiður fyrir
móður hins óskilgetna barns.
Er það út af fyrir sig mikið í-
hugunarefni, hve ættleiðingum
fer hraðfjölgandi hér á landi.
VWUVWWMiVMV
Ástæðan er sú, að ég hygg, að
hjón, sem taka að sér barn,
vilja tryggja það, að barnið sé
ekki rifið frá þeim, eftir að þau
eru farin að taka ástfástri við
það, og enn fremur, að stund-
um er hætta á því, að hinir upp
haflegu foreldrar reyni eftir
sem áður að hafa svo mikil af-
skipti af barninu, að fóstur-
foreldrunum þyki það hafa
truflandi áhrif á þeirra eigin
uppeldisstárf. Ekki er fyrir það
að synja, að þetta geti komið
fyrir, og þess vegna hefir fóst-
urforeldrum nú verið veittur
meiri réttur í lögum en þeir
höfðu áður fyrr. En það eðli-
lega í þessum efnum væri þó
það, sem löngum hefir tíðkazt,
að fósturbarnið haldi sínu föð-
urnafni réttu, og kunningsskap
ur_og vinátta takist með þeim,
sem að barninu standa. Sein
betur fer, má finna óteljandi
dæmi fósturforeldra og upp-
haflega foreldra, og hefir það
síðar á ævinni orðið öllum til
góðs. Að sjálfsögðu reynir þar
bæði á lægni og tillitssemi
beggja aðila.
Niðurlag.
Karl eða konu
vantar fyrir mötuneyti sjómanna í Súgandafirði.
Gött kaup. GóS starfsskilyrSi. Upplýsingar 1
í síma 6475, kl. 5—7 í dag.
í dag kom út af tilefni hólfrar
aldar starfsemi Skartgripa-
verzlunar Jóns Sigmundssonar
Laugavegi 8 hér í bæ, einkar
fallegt afmælisrit, er nefnist
„íslenzkt gullsmiði".
Afmælisrit þetta er tvíþætt.
Er annarsvegar ritgerð um Jón
Sigmundsson gullsmið og fyrir-
tæki hans að Laugaveg 8. í
henni er rakin ævisaga Jóns í
höfuðdráttum og skýrt frá því
hvaða þátt hann átti í þróun
gull- og silfursmíði hér á landi
frá því um síðustu aldamót,
hver þáttur hans var í samtök-
um stéttarbræðra sinna og
hvernig hann rak fyrirtæki
sitt.
Meginþáttur bókarinnar er
hinsvegar ritgerð éða ritsmíð
um íslenzkt gullsmíði frá önd
verðu sem Björn Th. Björnsson
listfræðingur hefur samið.
fylgja því ítarlegar skýringar
um uppruna og gerð. Ljós-
myndirnar tóku þeir Gunnar
Rúnar Ólafsson og Niels Els-
wing í Khöfn og hafa þær tek-
izt forkunnar vel.
í lokaorðum að kaflanum um
Jón Sigmundsson gullsmið er
komizt að orði á þessa lund:
„Ei'fðir íslenzkrar gullsmíði
eru eldfomar, hafa lifað frá
kynslóð til kynslóðar, auðgazt
af samskiptum við aðrar þjóðir
og mótazt af lífsbaráttum þjóð
arinnar, er stundum hafa
smækkað verkahringinn meira
en skyldi. Þær hafa verið þátt-
ur í starfslífi þjóðarinnar, list-
hneigð hennar og trú. Þær eru
nútímanum verðmætur menn-
ingarai'fur.
En minjar hennar hafa gold-1
ið afhroð. Tímans tönn hefur
unnið á mörgum góðum grip.
Tvær staifsftúlkiir óskast
Þvottahús Landspítalans vantar tvær starfs-
stúlkur strax. Upplýsingar gefur þvottaráðskonan,
sími 1776.
Skriistafa riáisspitalanna
ywuviWUWVUWUVWVUVVVW’.VWMXWUVWNWWMUVW
Ritgerð sinni skiptir Björn í Margt hefur farið forgörðum á
eftii'farandi kafla: Heiðið skari,' neyðartímum. Erlendir vald-
Ormur og dreki, Rómanskir stjórnai'menn hafa farið um
kaleikar og hel.piskrín, Qot- þær ránshendi. Þær sem enn
neskt kirkjusilfur að lokum eru til, eru þó þjóðinni dýr-
Víravii'ki og loÞT'nr'ð verk. rrioir, í-étt eins og skinnbækur
Er í þessari ritgerð skýrt í hennar og aðrir fomhelgir dóm-
aðaldráttum frá gerð íslenzks ar, er tengja nútímann við líf
gull- og silfursmíði frá önd- : og sögu þeirra kynslóða, er lifað
verðu og þróun þess og: hafa í landinu.
breytingum gegnum aldirnar.
Mun sennilega ekki vera um
aðra greinarbetri eða skilmerki-
legri ritgerð á þessu sviði
í bókmenntum vorum að ræða,
og er þetta merkileg listfræði-
leg greinargerð, sem okkur er
fengur í.
Þá má geta þess að aftast {
bókinni eru margar sérprent-
áðar myndir1 af gömlu og fögj-u
íslenzku gull- og silfursmíði og
Við lok hálfar aldar starf-
semi hefir verzlunin látið gera
bók þessa um erfðir íslenzkfar
gullsmíði frá landnámstrmum
og fram til upphafs bessarar
aldar.“
Þess. skal .að lokrjm getið að
bókin ,um „erfiðir íslenzkrar
gullsmíði“, er meðal -þess.-.feg-
ursta og vandaðasta. se.m sésí
hefur í íslenakri bókagerð á
síðari tímum.
er að veita með opinberum ráð-
stöfunum. Loks er rétt að geta
þess, að réttindamissir af ýmsu
tagi, sem áður var samfara því
að þiggja af sveit, er nú úr
sögunni, svo að enginn þarf
lengur að offra atkvæðisrétti
sínum eða manni'éttnidum fyr-
ir mat eða klæði handa barni
sínu.
Börnin og heimilið,
Af öllu þessu væri eðlilegt
að draga þá ályktun, að áhætta
bai'nsins væri orðin svo lítil í
nútímaþjóðfélagi, að hún væri
varla umtalsverð. En reynslan
sýnir þó allt annað, og kemst
enginn ábyrgur maður hjá því
að hugsa það mál, eins og nú
er ástatt. Samfara framþróun-
inni hefir orðið öfugþróun í
vissu tilliti. Er hún í því fólg-
in, að börnin eiga ekki lengur
þá tryggingu í heimilinu sem
stofnun, er þau áður áttu. —
Þrátt fyrir margs konar skiln-
ingsskort á þörfum bamanna
fyrr á tímum, var þó jafnan
fullur skilningur á því, að heim
ili yrði hvert barn að eiga. Ráð-
stafanir sveitarinnar voru und-
ir öllum kringumstæðum neyð-
arúrræði. Nútíminn aftur á
móti er á góðri leið með að leysa
upp þessa aldagömlu stofnun.
Kemur þetta á ýmsan hátt nið-
ur á börnunum. ísland er frægt
út um heiminn fyrir það, að
hér fæðist meiri íjöldi. óskil-
getinna barna en í öðrum m.enii
ingarlondum, ef undan 'skilin
eru sóðahverfi heimsborganna,
þar sem siðmenning er talin
einna lægst. Uefir þetta út af
fyrir sig skapað meira óálit á
þjóð vorri en svo, að úr þyí
vei'ði bætt með þeirri land-
kynningu, sem vér annars höf-
um með höndum. Ekki væri
ég að fást um það, ef hér væri j
um hættulausan hlut að ræða
að öðru leyti. En hvað sem
líður mannorði þjóðar vorrar,
sýna skýrslur hagstofunnai', að
nálega fjórða hvert bax’n, sem
í landinu fæðist, á ekki þá trygg
ingu, sem í því felst, að faðir
og móðir búi saman og hafi
jafna ábyrgð sem foreldx-ar þess.
Það þýðir, að annað hvort dvel
ur barnið hj á móður sinni einni,
sem auðvitað hefir misjafnar
ástæður til að sjá fyrir sér og
barni sínu, eða móðirin verður
að láta bax-nið frá sér til ann-
ana. Verða þá oft fyrst fyrir
vall’nu afi og amma, svo sem
vænta má, af því að þeim stend
ur ekkj á sama um barnabörn
sr.h; og eru vön því að hlaupa Xwv%MA.w^v.vw«“i.v«vjwuwiflflfliVuvwvwvwuvwwi
P\\ AMERlCAft WORLD AIRWAYS
Vetraráætlun frá 1. növ;
Alla laugardagsmorgna: Fi.á Keflavík til Prestwick, Oslo,
, Stockholms og Helsinki.
Öll sunnudagskvöld: Frá Kcflavík til New York.
Frá Pi'estwick er flugferð til London sama dag.
Pan American nötar aðeins Douglas DC6 Super flug-
vélar með loftþrýstiútbúnum (pressurized) fax'þegaklefum
Pan American flugvclar hafa bæði „Tourist“ og fyrsta
farrými.
Aoalumboðsmenn:
G. Hdgason & Melsted h.f.,
H:<fnrn'Stræti 19 — Símar: 80275 — 1644