Vísir - 14.12.1954, Page 3

VÍSffi
Þriðjudaginn 14. desember 1954.
m
3
rnsson
Ðramatísk, söguleg skáidsaga um stórbrotna
atburði og hörð átök í sögu þessari er lýst
örlögum margra hinna sömu persóna, sem
komu fram i bókinni ELDRAUNIN eftir sama
höfund, er út kom 1952, en höfuðatburðirnir
snúast um hina ungu, glæsilegu stúlku, sem
flýði inn á öröfin til að komast hjá galdra-
bálinu.
Sr. Sigurðnr Einarsson:
Ferðapistlar V
I ostabænum Alkmar, þar sem osta-
lyktin er dularfull eins 09 eilífðin.
Mjólkurbu Flóamanna mundi blygðast sín
fyrir að sýna það verð, sent þar fæst
fyrir ost, í reibiinpm sínum.
Blví er ckki efoí til ostauppboða
liei* eins og í líftília*i*ii ?
í Medemblik býr fræncli minn
íslenzkur, kvæntur hollenzkri
konu. Hann heitir Marinó Guð-
munusson, sonur Guðmundar
Jónssonar skósmíðameistara á
Selfossi.
Marinó er loftskeytamaður og
hefur siglt um víða-veröld, nú
síðari árin 'með amerískum skip-
uih. Nú er hann heima í nokk-
urra mánaða fríi, hjá kónu sinni
og lítilli dóttur. Og það hefur
orðið að samkomulagi, að við
byggjum hjá þeim í nokkra daga
á meðan við érum hér í Norður-
Hollandi. Okkur þykir not.alegt
að búa stundarkorn lijá kunnugu
fólki, því að frúin hefur verið
hjá okkur heima í Holti. Og svo
ferðast. þau með okkur á daginn.
Við stillum dagleiðum í hóf og
ætlum oklcur ekki meira en svo,
að við náum heim að kvöldi.
Medemblik er skemmtilegur
gamall bær með ósviknum liol-
lenzkum yfirsvip. Aðalprýði bæj-
ar’ins cr kastali ævaforn frá 8.
öld, það er að segja sá hluti Iians,
sejn elztur er. Kastalinn heitir
Radband. Ganga um liann marg-
ar sögui' og að öllu leyti ei- hann
ertn í dag hin merkasta bygging.
Við göngum um kastalann, skoð-
uni' íbúðarhcrbergi kasíalabúa,
íiddarasalinn, fangeTsið, tnynd-
ir löngu liðinna alda svífa fyrir
augu, myndir af lífsháttum og
sjónarmiðum, som löngu efu lið-
in undir lok. Frá okkar sjónar-
miði er svona kastali dapurleg
vistarvera, dimmur, loftillur og
kaldur. Á sinni iíð var hanh
umgerðin úin það, sem þá tald-
ist íburðarniikið glæsilíf. Og hef-
ur efalaust verið það á vissán
hátt'.
Kæliþró við hendina.
Til dáemis sá. ,ég. á . .pinum
stað ofúr sakleysislegar dyr á
útvegg, jsem ekki virtust, þjóna
neinuni! sýnilogum iilgangi, þvi
beint nxeðan undir var hyldjúpt
kastalasíkið. En viti inenn! þess-
ar dyr liöfðu sannai'lega sínu
hlutverki að gegna. jtögar menn
gerðust., óþægilcga fyj'irferðar
miklir 1 vcizlum, svo aö hús-
bóndanuiu þótti sem húsfi'iðin-
um gæti vei'iö hætta búimi, þá
var gestinum í j'ólegiieitum
muti'að út uiri þessai' dýr til þcss
að ka-Ui í sér hlóðið, en drykkjr
an hélt áfram í i'ólegljeitum. Eg
fór að liugsa um það, liv’órt ekki
væi'i rétt að. benda. Reýkvíking-
um A þessa einföldu aðfei'ð, ,og
hvort ekki væri rétt að liafa
svona kicliþró til hliðar við'sani-
komuhús i sveitum með króka-
lausum^útgangi beint af gólfinu.
]fað kahn að vera, að með nýju
áfengislöggjöfinni; verði það ó-
þarfi. En ekki er ég frá því, að
þessar litlu, meinleysislegu dyr
liafi á sínum tíma haft ofuiTítið
sefandi áhrif á hina blóðheitu
og lífsglöðu í-iddara NiðuiTend-
inga.
þó að Medemblik sé friðsam-
legur og vingjarnlegur bær, þá
geisar þar eigi að síður kyrrlát
styrjöld, eins og víðar í Niður-
löndum. það er baráttan milli
kaþólskra og mótmælenda. Hún
er rekin af atorkusamri þybbni,
þó að aldrei komi til hávaða-
sarní'a árekstra, en hún gegrjum-
smýgur allt daglegt líf fólksins
í ótrúlega ríkum rnæli. I Rang-
árvallasýslu tilheyra menn við-
skiptalega ahnaðhvort sjálfstæð-
iskaupfélagi eða framsóknai'-
kaupfélagi og í ósýnilegri lífs-
bók þessara merkilegu og þörfu
stofnana, er stjómmálahjátrú
Ijorgaraima- ski'áð af jafnmikilli
nákvæmni og innstæður þe.irra
eða skuldir í löggiitum viðskipta-
bókum. En þetta bagar engan
og menn verzla á víxl án minnsta
ii' mcnn.
Trúar- og viðskiptastríS.
Svo ofstækislaust kærulcysi
'myndi ekki þolast í hinni
samvizkuangui's, eins og frjáls-
ir menn. Svo ofstcékisláust kau'ji-
leysi myndi ekki þolast i hinni
hollenzku kiiLjustyi'jöld. Ka-
þólskir vorzla við kaþólska, borða
á kaþólskum matsölustöðum,
sækja kaþólskar . skemmtanir.
Mótmælendur slikt hið saiha, en
ég fékk það einlivei'ri veginn á
tilfinninguna., að það væri frem-
uí' af sjálfsAöi'n. Mótmíetemiui'
segja ckkert við því, þó að ejnn
úr þeii'J'a hópi kváenist kaþólskri
stúlku, og hún má halda sína
ti'ú, og ti'ú barnanna, þ. e. í hvor-
uiri sið þau skuli alin upp,' er
samningsatriði. Eri f.rá fejónar-
miði kaþólskra liorfir málið ’allt
öðru y.ísi við. þar fæst engiu n
friður innan fjölskyldunnai,;.
noma með því móti að evangel-
ískur piltur eða stúl.ka taki ta'ú
maka sínSj og gangi kaþóisku
ki'rkjunni a.hönd’. Ög ei' þáð fæst
ekki, vofir við 'synjuii sakra-
mentis ,og þyngstu viðurlög
kirkj.uagans. þetta vcrkáði licld-
ur illa.á mig og varö til þess aö
ég keypti mér einu sinni allgóð-
an tóbaksforða, ginflöskú, tvemra
sokka óg skyi'tii:: alít. í \ iðí’-r-
kcnndum mótmailendabiiðum,
fyrjr nákvsemlega sama verð og
,ég hefði fengið þá'ð hjá kaþólsk-
um. 'Ég vil ekki segja áð ég hafi
gert þetta beinlínis til þess að
stvrkja trúbræður mína í harð-
vítugu viðskíptastríði, því að
sokkana og skyrtuna þurfti ég
að fá mér og t.óliakið. Og: reynd-
ar hitt líka, þegar á allt er litið,
en það er ef svo mætt.i segja frem-
ur einkamál. — En liitt er ekk-
ert einkamál, að hver um sig af
þessum nauðsynlegu —- og ó-
nauðsynlegu — vörutegundum
kostaði t.æplega Vz þess, sem hún
kostar á íslandi. Og þar sem þær
voru allár keyptar, í mótmæl-
endabúð, þá sýnir það, að bölv-
un dýrtíðarinnar er ekki beinlín-
is örlögbundin 'nauðsyn f’yrir
mót.mælendur, þó að það sé erf-
itt að verjast þeirri hugsun á Is-
landi.
Osfur.
Einn góðan veðurdag ókum við
til Alkmar, cn þar er frægasti
ostamarkaður veraldai’innar,
eidri og frægari, en blómamark-
aðurinn í Haarlem. Nú veit ég
það ofurvel, að það hefði vitan-
lega verið skáldlogra og fagur-
fræðilcgra að fara á blómamark-
aðinn í Haarlen, en nú er ég á-
kveðinn í því að helga mig osti
og landbúnaðarinálum í dag.
Hver veit nema óg geti gefið
mjólkurbúi Flóamanna einhverja
góða hugmynd í sambandi við
óst, einhvern tíma við tækifæri,
þó hún verði kannske ekk-i eins
stórfengleg, eins. og hugmyndir
þær, sein Páll Zóphóníasson kom
hieð af iandbúnaðarsýningu Sov-
étríkjanna sællar minningar. En
hver er óg, að ég líki mcr við
Pál!
Við nemuni staðar á ostatorg-
inu í Alkmar. Allt um kring eru
fornar ostaskenunur, mcð stöll-
ótta, slutandi gafla frain að toi'g-
inu. Lyktin er ekki góð, rammur
kæsiþefur cins og af gömlum há-
karli, álcitinn og stækur, sem
fyllir vitin, leggst í fötin, breið-
ii' siS um allt, cins og ósýnilegur
hjúpui'. þessi ostalykt er dular-
full eins og eilíðin, óræð eins og
fáianlegt talnadæirii. Hún smýg-
ui' upp úr síeimmum, smitar af
viðum skemmuhúsanna, leikur
sér í loftinu kringum aíafornar
ostabörui'.
Osturinn seldur á uppboSi.
það er tekið að aka ostinum út
á torgið, lionum er dyngt þar í
hrúgur á bert grjótið. Sumar eru
stórai', allt að því smálest eða
meira. Aðrar niinni. það vii'ðist
fara nokkuð eftir handahófi. það
munar ekki um einn osthleif á
markaðsdaginn! En tegundunum
ci’ vendilega haldið aðgrcindum.
Brátt er allt torgið alþakið osta-
hi’úgum. þær standa þarna þétt-
ara en sæti á síbreiðuteig. Og
svo kemur uppboðshaldari: Gerið
þið boð í þessa! Og kaupendurn-
ir fara að bjóða. þetta gengur
með rífandi hraða, hávaða og
fjöri. Brátt er allur þessi óhemju
osf'ui’ seTdur, og seldur fyrir verð,
sem mjólkurbú Flóamanna
myndi lilygðast sín fyrir að láta,
sjást í nokkrum rcikningi. Eftir
dálitla slund er allur ostur horf-
inn af torginu. Kaupcndur búnir
að hirða hann og seztir inn og
fafnir að súpa Genever og gera
upp reikningana. Og allir liarð-
ánægðir. Og því ckki það. Nét
gota fimmtíu þúsund húsmæður
úti nni víða veföld átt von á þvf
að fá indælis ost næstu vikuna.
—- En við stöndum eftir á torg-
inu umvafin þessari óútmálan-
legu lykt, keyptum engan ost og
Framhald á 9. síðu.
I# '\
iíoiiifð viða við
BERGLJOT
er áhrífarík saga, sem lengi verður
minnistæð.
Endurminningar og sagnaþættir
eftir Þórarin G. Víking.
:ér lýsir stílsnjall og víðförull
aður viðbui’ðaríkri ævi. Bók-
ín skiptist í tuttugu og níu
kafla, er nefnast Víkingavatn,
Sveitin mín, Jarðskjálftinn
mikli 1885, Æskuheimilið, Lóu
hreiðrið,. Næturvökur yfir kvía
ám:, Guðmundur Hjaltason,
Ferming, Félagslíf í Keldu-
hvérfi. ■ Farið úr föðurgarði,
Sokkáj Hljóðin á Reykjaheiði,
Hfeindýraveiðar, Minnisstæð
jólj Spanska veikin, Reimleik-
af; á Núpi, Ég staðfesti Váð
rriitt, Kvaddir átthagar, í fanga-
stakki innan járngrinda, Bar-
izí í bökkum, Búskaparbasl,
Laxveiði í Alaska, Dregur að því, sem verða vill, Enn barizt í bökkum, Búskapur á Vattar-
nesi, Á mölinni, Sumardvol í.Fær.eyjum, Nýbýli, Hallar degi.
KOMIÐ VÍÐA VIÐ er athurðarík bók.