Vísir - 04.02.1955, Qupperneq 9

Föstudaginn 4. febrúar 1955
VlSIB

herskip Aþenfnga, í launsát,
og tóku svo á; siS langan ; krók
til að forðast þau. Þetta, þótti
Aþeninguni gaman að friétta.
Sjálfur spáguðinn Apollón
gaf véfréttina í Delfi fyrir
munn hofgyðjunnar, sem á
meðan var í nókkurs konar
dvala, sem nú mundi .líklega
vera kallað niiðilsástaird. Gyðj-
an Aþena var vemdari Aþen-
inga og meðalgangari , milli

Í:IÍÍ11I
WxmWMM
i
■ • ;
ÍÍÉ

Bréf:
HágEega fór úfhEutun-
Nú hefur úthlutunarnefnd,
skipuð þeim, Þorsteini Þor-
steúnssyni, Þorkeli Jóhannes-
syni og Helga Sæmundssyni,
kveðið upp sinn dóm yíir lista-
mönnum vorum, að því leyti,
sem að úthlutun fjár til þeirra
lýtur. Er úthlutunin, að ýmsu
hin furðulegasta.
í fyrsta fl. úthlutunarlistans
getur að líta, Davíð Stefánsson,
Guðmund G. Hagalín og Tómas
Guðmundsson. Um þessa menn
er það að segja, að þeir eru
ekki samtækir né sambærilegir.
Þ. e. leikur ekki á tveimur
tungum, að Davíð ber langt af
þeim, að afköstum, vandvirknj,
andstyrk og fjölhæfni. Það er
skylt að viðurkenna, að Tómas
Guðmundsson,. er maður ljóð-
rænn, þýður í Ijóðagerð og
blæfagur. Sum kvæði hans er
og verða smáperlur í ísenzkum
bókmenntum, sem eru lofsverð-
ar, en hann skortir samt mikið
á verðleika til að gista sama
bekk og Davíð.
Það er sjálfsagt að unna
Guðmundi G. Hagalín sann-
mælis. Hann er maður gæddur
miklum framsagnarhæfileika,
hefur gott vald á málj, en þyí
miður of lítið heflaður í
framsögn og fágun hans því
ábótavant, en hann er afkasta-
maður og óaðfinnanlegur hvað
það snertir.
Að hafa þessa menn í sama
Jaunafl. er vægast sagt gáleysi,
sem sjálfsagt er að benda á.
Um það verður ekki deilt, að
Davíð er okkar mesta stórskáld
og beint framhald af 19. aldar
skáldjöfrum voru og á að hafa
alveg sérstöðu, að því er tekur
til skáldalauna.
Þá sé ég að í 3ja launafl.
koma tónskáldin, dr. Páll ís-
ólfsson og Jón Leifs. Og mér tií
mikillar undrunar sé ég að
nafn dr. Hallgríms Helgasonar
er í næst síðasta launafl.
Állir þéssir menn eru kjör-
synir guðanna, sem hafa hlotið
óvenjustóra tónlistahæfileika
að vpggugjöf; hafa hlotið tón-
mennt sína þar, sem vagga tón-
vísmdanna hefur staðið um
aldaraðir; hafa farið beinum
víkingshöndum um auðlindir
tónaríkisins; borið hámenntir
þess heim til ættjarðarinnar;
standa í fylkingarbrjósti há-
menntuðustu tónlistamanna á
erlendum vettvangi; hafa
ávaxtað sitt pund með þeim
ágætum, að sjálfir guðirnir
hljóta að dá þá. Þessir menn
áttu alveg skilyrðislaust að
vera í 1. launafl., ef um v'eru-
lega athugun væri að ræoa í
úthlutnu launanna. Þó úthlut-
unamefndin sé skipuð mætum
mönnum, sem vilja vel, þá
hygg ég þá skorta hæfni á hin-
um ýmsu listgreinum til þess
að geta dæmt um verðleika
listamannanna, svo vel fari.
Ekki hefir Ásmundur Jóns-
, son frá Skúfstöðum verið tek-
inn inn á ská].dlistann við út-
hlutun þessa. Er það þó mála
sannast, að hann yrkir svo vel,
að góðskáld vor væru sæmd af
sumum kvæðum hans, Hann
' er • grétodur - hugsjóhajttaður;
- vandvixkur mjög í> kvtðskaþ
fiinum;- frantsögii hans ér- stil-
hrein og stígandi í kyæðum
hans, þannig, að , hann lokar
þeim. mjög vel; vald hans á
rnáli er -ágætt, -hómim felluf
afdréf orð; áf. sjúkum muhni, en
heÖbrigði-og'-hreinnhugsun■ ér í
kvæðunum. Hann stendur
framar mörgum þeim, sem á
listanum eru.
Ekki hafa , rímnaskáldin
fundið náð fyrir augliti’ úthlut-
unarnefndarinnar. Er þó mála
sannast, að þau hafa gert og
gera sitt til þéss að halda við
hinni þjóðlegú list' og tengja
fortíð og nútíð saman um-þessa
sérstöku bókmenntag'rem þjóð-
arinnar. Eru .aðeins tvö rímna-
skáldin, sem þjóðin á nú.
Annað þessará skálda heíir
samið bragfræði, sem sýnir all-
verulega þekkingu i þeirri
grein; hefir orfc vísur úndir 450
mismunandi brögum og „leyst
það verk vel af hendi. Endá
þótt sitt hvað megi að þessari
bragfræði finná, :þá sýnir hún
ágæta viðleitni tíl áð skýra
rimnábragina og benda á hinar
ýmsu ættir og afbrigði þeirra.
Er þessi tilraun virðingar-
verð, þar sem méistarar 'fræð-.;
anna skjóta sér undan þeirri
siðferðilegu skyldu sinni, að
gefa þjóðinni alþjóðlega brag-
fyæði, sem þó er svo mkil þörf
fyrir.
Hitt rímnaskéldið hefir gert
sitt til að viðhalda þessari þjóð-
legu íþrótt, efla hana og bæta;
meðal annars með því að yrkja
kenningalausar rímur og með
því að yrkja rímur í hástuðlaðri
hringhendu. Ekkert rímnaskáld
fyrri alda hafa leikið þennan
hátt, enda ekki fær nema brag-
slyngustu manna, sem hafa
víta óskeikult brageyra.
í lægsta og síðasta launafl.
eru flestir. Er skammturinn
þar svo smár, að bæði er skömm
og skapraun listamönnum, að
þiggja. Er þetta hefndargjöf
þar sem hætta er á að þessir
menn líti á sig sem listamenn,
svelti sig á þessum launum og
verði af því andlega og lík-
amlega hordauðir aukvisar
listamanna.
Margt: .fleira mætti benda á,
sem miður fer i .þessari.úthlut-
un, en hér verður staðar numið
að sinni.
Veit eg vel að hægra er að
kenna heilræðin en halda þau,
að hægra er að finna að en
vinna verkin, að hægra er að
byggja tvenn hlóð. en halda
eldinum í einum o. s. frv.
P. Jak.
Véfréttin um trémúr
Véfrétt þessi, sem.hér kemur
á íslenzku, er injög merkileg,
því hún réð því, hvort ríkja
skyldi í Evrópu menning,
sem við höjfum lifað á fram &
þenna dag, eiða menning Asiu-
manna. En hversu sú menning
hefði verið heþþileig, má bezt
sjá á aðförum Tyrkja í Grikk-
landi, meðan þeir réðu þar.
Það er heldur ekki syo langt á
að minnast,. aðeins frá tímum
Byrons skáíds. Íslendingar
þekkja líka slikt af eigin reynd,
þó ekki væri nema Tyrkjarán-
ið. Véfréttn réð heimssögu-
legum viðburði af þvi, að
Aþeningar leituðu hennar og
fóru eftir henni, þá urðu ein-
mitt þeir, þessi litla borg, til
að verja alla Norðurálfuna
fyrir ókjörum Persa og reka
| þá á flótta. Trémúr Aþenu
j táknaði herskip Aþeninga, en
þau voru úr tré. Véfréttin er
Istíluð til sérhvers Aþenings
yfirleitt og svo hræðileg sem
hún er, þá standa þar þó þessi
oið:
Ef til vill ennþá svo .fer,
að þú öndverður fáir þó staðizt.
Þessi orð xættust í hinni
frægu sjóorustu við Salamis,
þar sem Aþeningar gersigruðu
Persa og ráku á flótta heim til
Asíú. Svo hræddir voru þeir og
konungur þeirra Xences á
flóttanum, að ef þeír á sjóléið-
: inni sáu ; klettábríkur i m'md
við eýjájy svo sem oft vill vex-ða,
þá héldu þeúy að þeita veeru
þeirra og föður síns, Zeifs ins
æðsta guðs. Aþena átti staðinn,
þar sem borgin var byggð og
því heitin eftir henni, en nafn-
ið var haft í fleirtölu svo sem
það er emi hjá Grikkjum og
viðar, (smbr. Athens á ensku),
því í borginni voru svo margar
líkneskjur gyðjunnar, mai'gar
Aþenur. Aþena var hin heilaga
mey, herská,_ þegar hún vildi,
en hjálpsöm og trygglynd og
laus við alla ástleitni. í há-
borginni var helgidómur
Aþenu, Parþenon, sem þýðir
meyjarhof. Það var úr marm-
ara, svo sem enn sér merki.
í fymdinni vildu þau bæði
eiga staðinn, þar sem borgin
síðar var byggð, Aþena og
Poseidon sjávarguð, frændi
hennar. Þau deildu um staðinn
og Aþena varð hlutskarpari.
Til merkis um þetta kom þeim
saman um að skilja eftir minj-
ar, þar sem nú er háborgin.
Aþena skildi eftir olíuvið, en
Poseidon saltpækil. Olíuviður
Aþenu stóð í blóma öldum sam-
an á háborginni. En Persar
brendu hann til kaldra kola
eins og annað. Eftir brunann
hafði hann þó á einni nóttu
skotið það frjóanga upp af rót,
að hann var orðinn á hæð tæp-
lega ein alin, að sögn Heródóts
sagnaritara.
Nafnið Aþena þýðir sú ó-
dauðlega. Borgin var ekki orðin
nema 600 manna lítilfjörlegt
þorp, þegar Tyrkir skildu við
hana sem áður er hér að vikið,
en hefur líklega aldrei verið
fjölmennari en hún er nú.
Borgin ódaúðlega gat ekki dá-
ið. Um hana hefur þetta verið
sagt:
í Aþenu mætast fomöld og
nútíð. MiSaldimar vantar.
Véfréttin um trémúr Aþenu
(Heród. 7., 140).
Veslingar! Vegna hvers sitjið?
En vertu á brautu og flýðu!
Yfirgef afskekkta bæi
og hátuma hringmúra borgar.
Hvorki mun höfuðið haldast,
né heldur mun líkáminn vara,
fætur og hendur þá farast
og fylgir þeim allt þar í milli.
Allt þetta hverfur, því eldur
og Ares hinn beiski því sundrar,
akandi Asíu vagni
sem óðast að leggja í rústir.
Annara borgir hann eyðir
og munar ei mikið um þína.
Goðahof gefur hann líka
þeim gráðuga eldi að svelgja,
öll sem í ofvæni titra
af ótta og boga í svita.
Dreyri af þökunum dökkur
nú drýpur, er ófarir grunar —-
Haldið í brautu úr hofi,
á hugann þið orkið með böli.
Aþeningum ofbauð svo þessi
véfrétt, að þeir jafnvel báru
sig upp undan henni við þá í
Delfí. Einhver helzti maður þar
ráðlagði þeim þá, að þeir skyldu
leita véfréttar að nýju og nú
sem nauðleitarmenn og hafa
með sér nauðleitartákn. Þeir
vildu reyna þetta. Þegar þeir
voru komnir inn í hofið, þá
sögðu þeir: Herra! Spá þú föð-
urlandi okkar einhverju betrr
og virð þessi nauðleitartákn:
sem við komum að færa þér.
Að öðmra kosti bíðum við hér
þangað til við erum dauðir.
Þá flutti hofgyðjan þeim
þessa Véfrétt:
Aþena megnar það ekki,
að Zeifur að fullnustu sættist,
beitir þó hyggni sem bezt
og hún biður með fegurstu
, orðum.
Þetta eg segi þér samt
með þeim sanni, er jafnast
við stálið;
Annað þá tekið er allt,
sem er innan við landamörk
Kelcrops,
afmarkað einnig af fylgsni
ágætu Kíþæronsfjalli,
trémúr þá eftir er enn,
sá er Aþenu Zeifur mun gefa,
óbrotirm áfram að vari
sem öruggust vöm þér og
bömum.
Óhultur bíð þú samt eigi,
úr austrænum löndum að komi
fótgöngu liðsmanna fjöld,
sú er fylgist með riddara liöv
helzt er þá undan að halda
þeim hermönnum, snú við þeirú
bakv
ef til vill en þá svo fer, '■
að þú öndverður fáir þó staðizt,
■ Ágæta Salamisey!
Þú sem eyða munt niðjunumt
kvenmsa,.
sæði hvort sáð er í mold,
eða safnað er korni í hlöðu. ’
Sig. Norland.
.... "ý/u á--.
jfyrir nokjum dyöldu þrjár daetur dönsku kon ungshjónanna í Noregi og stunduðu skíðaíþrótl-
ir."' Hér ni$ur landgöngubrú „Kronprins Olav1*, skipsins, sem er í áætíunar*
s ferðum miili Hafnar og OsJóar.