Vísir - 20.06.1955, Blaðsíða 4

*
VÍSIR
„í jöklinum hljóða dauðadjúpar sprunguru
h
I

Frá leitinni að amerísku flugvélinni,
er fórst á Mýrdalsjökli.
JEi'i&v Sieiesesetv S*«» vs te» sss ss etst í
Mféifefís bw'eh ia bs .
Fyrir hálfu öðru ári fórst amerísk flugvél á Mýrdalsjökli.
Var strax brugðið við og reynt að komast að flakinu, ef þar
Kynni að vera einhver maður á lífi, en það tókst ekki fyrr en
þyrilvængja Ienti þar rétt fyrir jólin 1953. Greinin, sem hér
fer á eftir, er eftir Ragnar Þorsteinsson í Höfðabrekku, er
stjórnaði einum Ieiðangrinum á jökulinn. Birtist hún í blaði
Sjómannadagsins í byrjun þessa mánaðar, og leyfi Vísir sér að
birta hana hér.
'Ég er á léiðinni út í fjós, það
hefur verið stormur um daginn,
en er nú heldur að draga úr ofs-
anum, koínin SV-hraglandi, en
rofar til annað slagið. þá er
kallað á mig. það er landssím-
inn, Slysavamafélagið. Menn
eru hræddir um að bandarískri
íiugvélin hafi hlekkzt á einhvers
staðar í námunda við Mýrdal
eða Vestmannaeyjar. Ég er heð-
inrt að hringja í sveitirnar fyrir
austan og vestan mig og hafa
spurnir af, hvort nokkur hafi
heyrt í vélinni. Jú, það haföi
heyrzt í lienni frá þykkvabæjar-
klaustri og sést til hennar und-
ir Austur-Eyjafjöllum. þá virt-
ist hún vera á léið til Eyja.
Daginn eftir er bezta veður,
ég átti þá leið út í Mýrdal og
hugðist koma þar á tvo bæi.
Á bænum, sem ég kom síðar á,
lá fyrir mér símtal. Sonur minn
fiska, á þcssum klukkutíma, en
allt kapp lagt á, að komast sem
fyrst á stað, því að veðurspáin
daginn eftir var óhagstæð: -Ég
hafði ásett mér að ganga á jök-
ulinn frá Höfðaibrckkuafrétti, en
er austanmenn komu á Lérefts-
iiöfuð, en þar höfðum við mæit
okkur mót, töldu þeir mun að-
gengilegra að fara upp í krikan-
um vestan Sandfeiis, því að þar
væri greiðfærast að jöklinum á
bíl og stýtzt að bera særða menn
ef til kætni. Eftir nokkurt um-
tal féllumst við hinir á þetía.
Vorum við nú 15 saman sent
ætluðum á jökulinn. Mennimir
5 úr Reykjavík, ég og synir mín-
ir 2 og 7 menn úr ÁJftavcri. Kl.
9 um kvöldið var lagt af stað frá
bílunum, eftir að hafa fengið
ofurlitla hressingu. Menn hofðu
bundið á sig farangur, en æði
var sá útbúnaður misjafn og
taiar við mig. Flttgvélin fundin varð mér s’trax ljóst, að þar
á Mýrdalsjökli. Slysavarnafélag-
ið óskar cftir að björgunarsveit-
in Ieggi á stað í kvöld á jökulinn,
ef ske kynni, að lnegt væri að
bjarga eínhverjúm, er ef til vill
væri á lífi. Annað símtal á eft
ir. það var presturinn. Fimm
farfuglar úr f!ugbjörgunarsveit-
inni í Rvík bíða eftir þér. Eg
böið ekki böðanna, lattk erind-
inu og ráuk á dyi’.
Ég hrósaði ltappi yfir' að mæta
ekki itíl á leiðinni til Vikur,
braðinn hefur víst. verið úr hófi,
«ftir því, sem dætur mínar
þrjár sögðu, en þær voru með
mér og héldu séi' daúoahaldi, er
við staðnænulumst í Vík.
Reykvíkingafnir vildu halda
af st.að som fyrst og ég taldi, að
við myndum verða tilijúnir eftir
klukkutíma.
15 leggja á jökulinn.
Klukkan 6 um kvöldið var
'l'agt af stað frá Höfðabrekku.
Ekki var útbúnaður á marga.
stóðum við sveitamenn Reykvik-
inguhum langt að baki, cnda
urðu baggar þeirra nokkru
þyiígri að tiltölu. Á jöklinum
léttum við á þéim, er þyngstu
imggana bAru. Síðasta staðará-
kvörðun, sern viö liöfðum fong-
ið af finkinu, var að það væri á
fJAka 'N. af Kötlu.
' ■ \f J5*
Áttavitarnir ruglast.
Kl. 32,30 Vorum við komnir á
jökulbrún, véður var kyrrt,
tunglskin og nokkuri fi’Ost. Við
áttum iastloga von á að flugvcl
myndi verða yfir jöklinum um
nóttina og leiðbcina okkur að
flakinu, en því miður var engin
þá um kvöldið og nóttina. Við
skutum þó nokkrum mcrkjaskot-
um og bfgJííiskim næturblysuiu,
en árangursiaust. Við tókiim nú
fram áttavita og landabróf og
settum stefnu á þann stað, sem
okkur hafðj ven'ð gefinn upp,
Eftir klukkutínia. göjigu fór að
dimma í lofti og gerði kafálds-

Eftir að eg hafði skrifað grein
um ýms veiðiævintýri mín fyr-
ir nokkrum árum, barst mér
mergð af bréfuni með fyrir-
spurnum um hverskonar skot-
vopn væri bezt að hafa með
sér á bjarndýraveiðum. Sú ráð-
legging, sem eg gaf þá; er enn
í gildi: Fáið yður góðan 22ja
caliber riffil, haldið yður svo
heima og skjótið kanínur!
ísbjarnarveiðar geta aldrei
orðið, að mínu áliti, iðkunarhæf
íþrótt fyrir hvlta veiðimenn.
Híð sífellda flökkulíf bjarndýr-
anna gerir óframkvæmanlegt
að segja fyrir um, hvar þeir eru
dag frá degi; annan daginn
getur verið krökkt af- þeim á
vissu svæði, en næsta dag sést
ef til vill enginn. Þetta fer allt
eftir hreyfingu íssins. í sumum
árum k'emur fyrir að neðan við
tuttugu veiðast í öllu Alaska,
en svo getur komið fyrir að
tvöföld þessi tala sé felld á ein-
um degi nærri hverju Eskimóa-
þorpi.
Svo er hitt, að ferðalög um
næstum óbyggð svæði, þar sem
engin þægindi eða gististaðir
eru til fyrir ferðamenn, verður
mjög kostnaðasamt. Einn vin-
ur minn fór langa veiðiférð
norður á heimskautssvæðið
fyrir nokkrum árum; hann
muggu. Var þá ekki liægt. að
setja stei'nu á könnileiti og varð
að treysta eingöngu á áttavitann
úr því. Ég h'afði fengið lánaða
ibáða áttavita þeirra R'eykvík-
inga og hafði annan þéirr'a
spenntan á úlnlið. Er mér hvarf
miðið, fór ég að reyna að grína
á úlnliðinn. Mér brá í brún, við
héldum þá í austur, en áttum að
halda í N. 98° V. Ég staðnæmd-
ist svo skyndilega, að Reynir,
sem var bundinn við línuna næst
mér, rak sig nær því á inig.
„Áttavitinn er bándvitlaus,“
sagði ég og bölýaði. Svo stakk
ég stönginni niður og tók hinn
áttavitann upp, gekk nokkur
skref og bar þá sairian. þá brá
svo við, að báðir sýndu rétta
stefnu. Skvndilega rann upp ljós
fyrir mér, auövitað var það
stöngin, sem var úr vatns-
röri. Hún'var góð til að kanna
sprungur, en segulnálin liafði á
henni ýmigust. Ég lét því eihum
í hópnum éftir stöngina og fékk
í staðinn fjallstaf.
Fálmkénnt íerðalag.
Bi'átt fóm að verða á vegi okk-
ar gínandi, liyldjúpar sprungur,
stundum var aðeins. loftið tómt
framundan og niðurundan, er ég
otaði. stafnum. þá varð að taka
á sig beygju. Sýni var mjög tak-
markað og vildi hauður og loft
renna mjög saman, þó naiit
tunglsbirtu enn lítiRega. Fannst
mér þetta all fálmkennt ferða-
lag í svona. skyggni, því að ó-
gerlegt var að lialda beinni
stefnu út aí spnmgunurn. Ég
gerði fyrst nokkrar tilraunir til
að vega upp á móti krókunum,
með því að gcra afvik til austurs
cða vestui’s, akveðinn ski'cfa-
fjölda, en brátt urðu afvikin sv.o
mörg, að. ég gafst upp á því.
Um miðnætfi vár staðnæmst
og menn fengu sér bita. Alltaf
var muggubylur, ‘eh aðeins goía
af aust-ri. Margir voru farnir 'a.8
'blófna og sctfi 'sfrá.x hroll að
rnönnum, er þeir hættu göng-
unni. Álftveringar • liöfðu vcrið
svo forsjálir að hafa hi'eð’ sér
prímus, en olía var af skornum
skammti. Var nu slogið upp
■horni af tjaldi Álftveringa,
kveikt á prímqsnum og bræddur j
.(Snjór í k'íjtii, það ro.faði fyrir
tungli í hálofti og var þú skotið
.upp nokkrum mcrkjaskotum.
f : Í ;• iJ. 3 :i i V '' *
Sprunga vlð sprungu.
X' i i j
Nokkru seinna, er vatnið v;tr
að verða heit, hröpuðu tvcir iui-
leigði sér flugvél og var að öllu
leyti vel búinn. Þetta kostaði
hann 5000 dali — og hann sá
ekki eitt einasta bjarndýr!
Lifnaðarhættir Eskimóa eru
auk þess gersamlega ólíkir
lifnaðarháttum hinna venjulegu
veiðimanna af stofni okkar
hvítu mannanna. Séu hinir síð-
artöldu ekki viðbúnir því að
dvelja árum saman í heim-
skautslöndunum og læra lífs-
hætti Eskimóanna, er þeim
hollast að hugsa ekki um bjarn-
dýraveiðar. Eskimóar ættu að
fá að vera einir um ásbirninái
stöfum: „Eg sá. ljós, ég sá ljós.“
Ég hljóp fra katlinum og ætiaði
að verða fljótur að miða Ijósið,
en sá ekkert og enginn neitt frek-
ar. Töldum við þetta missýningu
cina. Ég sneri nú áftur að katl-
inum, cn prímusinn lá ]iá á hlið-
inni og ketillinn tómur. En aftur
var hitað og allir fengu öfurlít-
ið af vel volgu vatni.
Áfram var síðan hálclið í fulla
tvo kl'ukkuthuá, voruni við þá
kóntnir að gjá einni mikilli.
þarna á. tvo vegú var sprung'a
við spi'ungu og rfir að líta sem
ísbreiða, sem bcotnað hefur upp
í'stormi og liafróti. Umhverfið
var hið hrikaiegasta, snarbrattir
gjárveggir og þverhníptar, hyl-
djúpar sprungur. Við vorum nú
sannfærðir um, að við værum
staddir í, eða mjög nálægt,
Kötlugjá, Syrti nú að aftur, on
gerði blálogn. Hann v.ar aug-
sýnilega að snúa sér.
Nú var slegið upp ráðstefnu,
og kom öllum saman um, að
staðnæmast þarna og, bíða birtu,
þar sem við gátum Att á hættu
að fara fram iijá slysstaðnum í
þessu dimmviðri. Við völdum að
tjaldstæði alldjúpa gjá, yar hár
ísv.eggur að N. og V. Ég bjöst við
stormi og. yrði þá- betra að vera
ekkl alveg á bers.væði. Nú var
farið að tjalda.
Sjónhverímg og aðvörun,
Við Reynir ákvaðum áð reyna
á meðan, að komast upp á gjár-
barminn að norðan og kanna
betur umhyerfið. Við losuðum
ekki af okkur línuna og notuð-
um íshakann til að höggva með
spor. Komumst við yfir nokkra
bratta íshryggi, en rcvndist örð-
ugra og ískyggilegra eftii- því
seni norðar dró.' þorsteinn hafði
haldið í humátt á eftir og fylgt
línunni sem við létum dragast
austan við klungrin. Er við vor-
um að ski-íða eftir háum hrygg,
sem gjár lágu að á báða’yegu og
sáum við ekki í neinn botn, fór-
um við liægt og gætilega. þá
kaliai: þorstéinn skyndilega, og
var auðheyrt, að honum var
mikið niðri fyrir. „Farið ekki
lengra, þið eruð komnir í'ram á
örþuhna spöng; sem brothár, ef
þið haldið áfram,” og eftir
nokkra biö: „Nú stungúð þið
■stafmun í gegnum hana.” Okkur
Iþótti þetta reyndar harla ói rú
ilcgt, þýí :Áð- ekki var svo mjúkt
undir að okkur fannst, én vi'ld-
um þó ekki eigafsy.hæt.tu, að
liundsa þessa ákveðnu viðvörun.
Við fikruðum okkur því hægt til
baka. Daginn eftir komumst við
að því, að þetta var allt sjón-
hverfing, viljandi eða óviljandi,
hjá þórsteihi. þnrna var aðeins
að sjá gi'ænbláan ísvegg, sem
shitti heldui’- fram vfir sig og
sýnclist sá ekki til þess fallinn að
stiriga í gegnum hanu' tréstaí'.
Tjöldin voi'u komin upp, er við
komum til baka. Alftveringai'
v.oru-7 um sitt tjalcl, en við 3 frá
Höfðabrekku fengum annað
tjald vostmanna, ásamt einum af
þeim félögum. Höfðu þeir allir
svefnpoka, en félagj okkar fór
ekki í sinn, on lágði hann þvers-
um fyrir gafl og .h.öfðum' við fæt-
urna í honum, því við 3‘ vorum
rennandi blautir í fah.ur og ég
Mánudaginn £Q. j.újií ,195,5.
gegnbiautui' að ofan oftir slydclu-
b'ýlinh.
„í jöklinum hljóSa ..
Ég t'aldi rétt, að staðin væri
vakt þar til birti og skildi hver
standa hálftíma. Álftveringar
byrjuðu. það gæti viijað til, að
flugvél flygi yfir, og þá var nauð-
synlegt að hafa tal af henni. Nú
var klukkan langt gengin 3 eftir
miðnætti.
Um ld. 3,30 skall á ofsa SA-
veður ní'eð fáhnkomu. Urðu
þarna þá liin ferieguíitii hljóð,
er sviptivindar tókust á, all-
'harkalega þarna í gljúfrunum.
Komu hljóðin fram í hinuiri ó-
líklegustu íóntegundum. Stund-
um voru hljóðin svo ámátleg og
sár, eins og verið væri að kvelja
lífið úr mönnum með píningar-
tækjum, stundum svo ofsaleg og
grimmdáríeg, eins og ferlegar
forynjur ættust þar við í iilu.
Hríðin buldi á tjálddúKhum', við
þorsteinn lágum við súð 'sit.t-
livoru megin. Átti ég fullt í fangi
með að ýta af mér snjóþyngslum
sem lögðust á súðina mín megin.
Stormurinn s'vipti tjaidduknum
til og fiá með hörðum smelium
og er hríðargusurnar buldu á
dúknum, var eins og krafsað
væri með tröllslegum krumhun
niður éftir suðinni.
Nú fór kuldinn að segja óþaigi-
Tega til sín hvað mig sherti, éihs
gegnblautur og óg var, þó var
frost mjög lítið, einkum fannst
mér óhotalegt að láta hrábhmt-
an lialtkiúkinn leggjast ofan á
mig. Kalt fannst mér einnig á
þeirri hliðinni, sem niður vissi.
Ég þreifaði undir mig og fannþá,
'að ég lá orðið í vatnspolli. Jæja,
hugsaði ég, það er ekki urn ann-
að að ræða, en að skjálfa sér til
hita. Og tennumar glömruðu og
skullu sariian með hávaða mik.!-
um-Og-skrölti, en, illa gekk mér
að liitna. Veðrið færðist enn í
aukana. Ég kallaði annað slagiö
til vaktniannsins, svona til aö
fullyissæ mig um, að hann Værí
ekki fokinn út í veður og vind.
Ekki var mikill æðýuhreimur í
rödd þeirra Álftvcringa og 'var
ekki að heýrá^áð þcir kynnu
nciit v;ei' við sig á bersvæði en í
tjaldinu, crida þjálfaðir og hert-
ir hvers kyns harðræðum á sjó
og lancli og hef ég ekki h.aft
saman við að saTda öllu liaTð-
gérari og þ’réknibiri rrienn.
lt)—11 vindstig ekki úóg.
Um kl. (Ékallaöi ég tii va.kt-
nuums og kvað þýðingarlaust að
standa vakt úr þessu, engin flug-
vél íny nd i yoga sér inn y f i r jök ul
inn í þessu skyggni og ólátuiu.,
Er tennur' mii|airit|öf$q glamiþ
að það longi,, að ég taldi öryggj
þeirra í hættu, fór ég þess á leif
við féh minh ao vestan, að hann
skipti við mig að Jiggja út við.
ITann játti því strax og nú Imi
svo við, er ég' kom á milli þeirra
Reynis, að ég hætti að skjélfa.
Veðurpfsinn hélzt og .það. var
líkt og gjáin nötraði llfet og í
jarðskjálfta. Mórdatt Katla í hug,
laglegt cf hún tæki nú upp á því
núna að spúa eldi. það l.iefði
orðið tnyndarlcg fórn iiinni
gömlu klaustursráðskonu, liún
hefði að minnsta lcosti ekki þurl't.
<að geyma okkur í súr, eins og
sauðamanninn forðura, liið víð-
fræga, cklvígða altari herinar,
liefði séð um það.
';Ég v.arð var við að Reynir vai*
farinn áð ókyrrast mjög, liann
Víít all'taf áð iísa upp við dogg
I;
Framh. a 6. síðu. J