Vísir - 02.11.1955, Qupperneq 7

Míðvikudaginn 2. nóvember 1955.
V S SIB
Tíinabilið 1830—1874.
Fjölnismenn og Jón Sig-
vu'ðsson. Samið hefur
Jónas Jónsson.
Fyrir niörgum árum skrifaði
Jónas Jónsson fyrrv. ráðherra
■eftirrnæli um Jrórð Jensson
stjómarráðsritara. Jfessar minn-
irigár voru stuttár, einhver
styzta minningargrein, sem Jón-
as hefur i'itað. En þessi orð voru
ógleymanleg, þrungin af ritsnild
og þeim hugblæ, sem hlóð þarna
óbrotlegan minnisvarða liinurn
hógvœra, látlausa og trúa þjóni
stjórnarráðsins.
Nú er komið stórt rit frá þess-
um þjóðkunna manni, saga ís-
tendinga áttunda bindi, Fjölnis-
mérin og Jón Sigurðsson, tíma-
bilið 1830—1874.
í formála bókarinnar ségir
höfundur frá því, lívernig þessi
stóra Saga Íslendinga varð til og
hvernig hinir. merku menn dr.
Páll Eggert Ólason og dr. þor-
keil Jóhannesson hafa markað
In’aut liennar og stefnu.
1 formúlanum segir höfundur:
„Frá því að ísléndingar byrj-
uðu að varðveita sögulegar
íieimildir var sagnaritun þeirra
eins konar hetjudýrkuri. Norræn
goðafræði, skáldakvæðin, íslend-
inga sögur og könunga sögur eru
persónusögur cins og bókmennt-
ir sriðrœnu fornþjóðanna. Fram
A siðustu áratugi hafa íslending-
ar skrifað og lesið, lært og verið
hriínir af persónusögu. Skýlaus
viðurkenning á gilcli og þýðingu
ioi'feöranna eins og frá þeitn er.
sagt í sögum og ljóðum hefur
myndað giundvöll íslenzkrar
nsenningar írá því að laíidið
hyg'gðist og til þessa dags.“ —
Á hinn; bóginh minnist höf-
undur svo á Karl Marx og boðun
hans um persónulausa sagna-
ritun vegna hins kómmúnistiská
;ilræðisfyrirkomu 1 ags, þar sem
ríkið er aiit eu persónugildi
livers manns ckkert, þar seni
rnerin pru aðeins verkfæri ríkis-
yaldsins, og tekur svo höíundur
frain, að meir uð segja bylting-
arþjóðin sjálf, Rússkr, sé alveg
horfin frá þessum kenriingum.
Bókin liefst með kafianum um
einvaldskonvinga og einvalds-
stjórn Dana á árunum 1830—
1874. Er þar á frábæran og lif-
andi liátt lýst lrinum dönsku
kóngum þessa tímahils, stjói'n- *
málum þeirra, vandamálum
þeim, sem að Dönum steðjuðu,
á þessum stormasiimu árum. Jiar
or lýsing á konungunum sjálf-
oin, einkamálum þejrra, liirðlífi
»• ÍL í þessurn kafla og í þeiru
næsta er ncfnist danskir valda:
menn má sja þann udkla gæfu-
mwn ei' fylgdi anriars vcgar
starlsaöfi’rðuni danskra stjóm-
múlamanna, er vpru gripnir af
nhrifum þjóðfrelsisflokksins
dansku, að innlimá þýzku Kér-
uðin í' Slesvík, sem vai- óliæfa
og þvcrt á 'rivöti g'éi'ðrim : sanm-
ingum við stórvelilf - nifunnai',
og hins vegar stai-fi Jóns Sig-
urðssonar, sem í sjálfstæðisbar-
áttu sinni byggði á samhingum
og rétti íslenzku þjóðarinnar;
danskir stjónimálamenn lirifust
ai' st.undíu'íylgj þjóðfrelsisflokks-
ins, töpuðu svo ölIu og flokkur
þessi leystist upp, en Jón Sig-
urðsson byggði á ganda sáu-
mála, sainningum hiris forna
sjáll'stæða íslenzka ríkis og hann
hikaði ekki við að ganga á móti
almennings vilja, þcgar réttlæti
og'skvnsemi var sá gnmdvöll-
ur sem byggja mátti á eins og í
fjárkláðamálinu forðum. Ilans
sigrar byggðust á gerðum samn-
ingum; réttlæti og skynsemi.
Næsti kafli bókarinnar er urn
kirkjumál. Hvergi hef ég sóö
cins. vel ski'ifuð urn Pétur biskup
Pétursson og þar, þá koina'
skólamálin og liinir fnegii Bessa-
staðakcnnarar, ljósin sem lýslu
skærást fram á þennan dag.
J)á kemur kaflinn um bók-
menntir og listir og er hann
liundrað fjörutíu og finnn .síður
og ér kjámi bókarinnar. Er mik-
ið sniklurbragð yfir þoésvim
kai'la og er það hyort tvcggja að
engin bókirienntasaga er 1il og
þó svo væri" þá nvætt.i eía, að
skáldunum væri.i bet.ur g.jörö skil
en. þarriá, \ il ég í því sarnbandi
rriinna á oi’ð Iki’fiindarins i l'or-
málanum þar sern hann segir:
„það þótti mér mikils virði, að
aukin kynni rnin við söguhetjur
þessa tímabils urðu (>I I þann veg
að auka viröingu inína fyrir
í'lesturn þessum niönnum og
starfi þeii'ra. Vona ég, að.sá hug-
blær fylgi með til lesendanna."
ill helgidómur, að Herdís amma
min sagði m'ér að Sveinbjöm
Egilsson hafi skrifað Lexicon
po.eticuin með griplum, þcgar
frosthöi'kur voru til þess að
slaka ekki á vinnunni og að
Gísli Koiiráðssori saguaritiu’i í
Flat.cy liafi baðað augu sín úr
bt'émiivini á morgnami, því það
börnum vegalengd, sem tekur hátt og fullorðið fólk. Bíll sem.
tíu mínútur að ganga. Hún var er mjög nærri. í augum okltar,
hálftíma á leiðinni og ástæðan sem fullorðin erum, getur veri‘5
var sú, að hún þurfti að fara og er oftast langt í burtu í
yfir tvær fjölfarnar götur. Um- augum lítilla barna. Bílstjórar
ferð var mikil um þetta leyti og foreldrar, sem undra sig á
dags og engum bílstjóra af því hversu óvarkár lítil börn
þeim, sem fóru þessa leið, datt geta verið í umferð ættu a5
í hug að sýna konu með tvö lít- minnast þess, að allt umhverfið
var háns- sannfæring,' að nieð jil börn þá tillitssemi, að nema tekur sig öðru vísi út í þeirra
slíku móti myn'di honuiri endast' staðar svo að hún kæmist augum en í augum hinna full-
sjónin bezt til sagriarituiiar, sem áhættulavist yfir götuna. Sjálf- orðnu. Sennilega er náið sam-
var Iians liclga köllun.
það cr sagt að Bjarni frá ö’ogi
liafi einhverju sinni verið sum-
ur hefi eg oft ekið börnunum band milli þess að foreldrar eru
þessa sömu leið og á þeim fjór- eðlilega hrædd um börnin sín í
um mánuðum, sem eg hefi gert umferðinni og þess að hvergi í
ferða dönskum stjórnmálamanni þag daglega, að undanskildum Evrópu brjóta börn og ung-
frá Kaupmannahöfn til íslands, |Sunnudögum, hefir það tvisvar lingar umferðarreglur eins al-
þegar þeir nálguðust landgrunn- .homið fyrir, að bílstjóri hefir mennt og með eins góðri sam-
ið og fjallkonan rcis fir sa; numig staðar og gefið mér vizku eins og hér í Reykjavík.
í alhi sinni tign og dýrð þá hai'i meypi umj ag gangbrautin væfi Það er sem sé miklu algengara
þefta hefur Jóöasi Jónssyni
vel tekizt. Hitt má aftur á móti
dcila um, hvort úrtöl og ævi-
þráður hcfði átt að takast lictur
fram. þvi er til að svara, að þá
getur hver og einn, sem fær lif-
Bjarni átt að segja við stjórn- fær.
íriálamanninn danska: Finnst
yður þetta v'era yfirsvipur skatt-
larids? Ekki fylgdi þaö sögunni 5% valda 35% slysa.
Iiverju sá danski svaraði, en só , Eg hefi áður bent á það í 3^5^ migbænum eru nokkur
J>essir bók Jónasar lesin og farið útvarpserindi, að fjöldarann- undantekning frá reglunni og
yfir þcssa Ódauðlcgu fylkingu sóknir, sem gerðar hafa verið mun það stafa af því að lðg.
l'orustumantíá, skálda og vís- á bílstjórum í Bandaríkjunum, reglan amast meira við gang-
indamanna og þjóðlegra endur- Kanada og nokkrum Evrópu- stéttahjóireiðum í þeim bæjar-
roisnarmarina, þá sést. á atgcrfi löndurn sanna, að um það bil hluta en t úthverfum. Hinsveg-
að sjá börn og unglinga hjóla
á gangstéttunum eða því svæði
sem jafngildir gangstéttum
en á götunum sjálfum. Garig-
þeirra og lifstarfi að þettn voru 5 prósent bílstjóranna vaida
ar liggur í augum uppi, að það
ancli áhuga iyrir einhvcrju | lenduveldi Englendinga.
j skáldi, vísindamanni eða stió'rn-|
Með þessaii nýjn, ágætu bók
sannarlcga ckld rivenn til þess rúmlega 35 prósent allra slys- er ofætlun að ætlast til þess að
aö vera skattþegnai' annars rík- anna beinlínis og fleiri
is.
1 Tate Gallery í Lundúnum ei'
frægt inálverk.- Ungur sveimj
situr á sandinum niður við sjó-
inn og hjá honum fullorðinn
maður, sem segir honmn sögur
af undralöndunum handan hafs-
ins og hendii' honurn um leið út
á hið bláa hat'. Litli drengur-
inn varð' síðarSirWalter Raleiglv
frægui1 stjórnmálamaður, land-
könriuður, skáld og einri sá rnað-
nr, sem grnndvallaði hezt ný-
jor
málaforingja þessarar bókar,
aflað sér íyllri lieimilda um
harii), þcgar þessi bók hefur vak-
ið áliuga hans. þessi hók er
fyrst óg íremst skrifuð t.il þess
að vnkja lesandann, gera hon-
limi Ijósa. hiná miklu tilbi-eytni,
sinni beiidir Jónas .lónsson hin-
tira unga, uppvaxandi æskulýð1
íslarid út á hið í'agra lirífandi og
liugljúfa liáf islenzks skáldskap
0_ 1 lögreglan geti kennt hverju.
beinlínis. Meðan ekkert er gert einagta þarni og unglingi
til þess að koma í veg fyrir, að hvemig þa5 eigi að haga sér £
slíkir hrakfallabálkar fái oku-Jumferð gú skylda hlýtur að
skírteini má ganga að þvi visu, hvíla á foreIdrunum og það
að árekstrar og umferðarsiys' liggur f augum uppi að um_
aukast jafnt og þétt eftir Þvi ferðarbrot barna og ungiinga
sem bílum fjölgai á götum °gjværu ekki eins a]menn eins og
þjóðvegum. Allöruggar aðferðir ;þau epu ef foreldrar væru vel
hafa nú verið fundnar upp tilj á verði £ þessu efni. Sennilegt
þess að mæla hæfi bílstjóra þykir mér að grundvöllurinn aS
og e.ru Finnar nú í fararbroddi umferðabrotum barna sé lagð-
hvað þetta varðar. Ef við not- ur meðan þörnin eru kornung.
færum okkur þá kunnáttu, sem
Finnar ráða yfir á þessu sviði, Þegaj. tvihjóli#
gætum við dregið stórlega ur tekm. vift
slysahættunni, en það verður
því aðeins gert, að löggjafar-
og framkvæmdarvald vilji
1 leggja í þann kostnað, sem slíku
Eg' hef tekið eftir, að fjöldi
lítilla barna ekur á þríhjólum
og þá vitanlega á gangstéttun-
um, og engum heilvita manni
ar hugs'jóna og lista á þan
amiö.ris þjóðarauð ísléndinga á
árunum 1830—74, se.m aldrei
n 1 fyleir. Raunar myndu slíkar mynd£ detta annað j hug ell
prófanir verða fljótar að borga
leggja þeim ríkt á hjarta að
hugsána, auðlegð og skáldloga!
fegui'ð þcssa t.ímábils, scm er hið ! V0,"®UI' In.rrausinn né oíméthm,
ódauðlega tímabil i audlegri I 6n verður alltaf fordæmi, styrk-
, , j ur og bakhjallui' fvrir iíf, starf
skaldsskapar-1 ■ , ’
j og húgsun livers þess Islendings,
sig, Því þær myndu stórdraga hj-)la ekki & götunni En hvað
úr því mikla tjóni, sem bíl-
gerist svo þegar þríhjólið er lagt
endurreisri og
þrótti íslendinga
• sem. á kórnandi tímum vill verða
Jriið er gott dæmi að minnast i trúr þjóð.sinni, tungu hennar og
þess i sambandi við kafíann uni' þjóðmeimirigu, liugsjónum henn
visindi og listir, sem sýnir hveiar og endurreisnarstarfi.
tslendingum voru ritstörfin mik-1 Jóis Thorarensen.
Umferðin, siysahætfan
stjórar verða fyrir sökum á- m hUðar Qg annað stærra tekiS
rekstra allskonar. Góðaksturs- . notkun? Antof oft það. að
keppnin, sem framkvæmd var gangstéttin verður áfram hjól.
hér fyrir skömmu syndi, hversu reiðabraut og þegar sv0 hefur
átakanlega gálauslega margir verig um nQkkur ár efu hjól_
menn aka bílum. Að þessu sinni reiðamar á þessum forboðnu
tóku þátt í keppni menn, sem stögum orðnar sv0 sterkur vani
gáfu sig fram af fúsum vilja
og hafa vafalaust ekið mun
betur en venjulega. Eigi að
að unglingarnir hætta að finna
til þess að þeir eru að orjóta
lög og stofna öðru fólki í hcettu
Leikrými fyrír börn þarf að vera
við hvert bús.
síður óku 16 af 20 yfir heypoka, meg framferði sínu Það virðist
sem settur hafði verið við aft
urhjól bílanna eftir að þeir
höfðu numið staðar, en poki
þessi var álíka fyrirferðarmikill
og lítið barn. Þess ber sérstak-
lega að minnast, að þarna voru
vera rík ástæða til þess að for-
eldrar endurskoði afstöðu sína
i Jjcssu efni og að skólarnir
leggi enn ríkari áherzlu á um-
ferðarkennslu en verið hefur.
að verki reglumenn, sem hafa j
Umferðar- og öryggismál að þessu sinni. Á það má benda, sett sér það marlímið, að bæta
vegfarenda eru nú mjög á að umíerð er mun tillitslausari unifergina og draga úr slysa-
dagskrá. Vísir birtir hér hér en t. d. á Englandi, þar sem: hættunni. Hvernig myndi hafa þvl f hversu morg börnnota
kafla úr útvarpserindi urn. bílstjórar virðast gera sér að farið) ef valdir hefðu verið úr Sángstettirnar ttl
daginn og veginn, sem um skyldu að hjálpa hver öðrum þeir lélegustu og aíhygli þeirra,
þetta f jallar, en Ólaftir ( eftir því sem unnt er. Ekki er viðbragðsflýtir, tillitssemi og
Gunnarsson flutti erindi um; heldur því að leyna, að það er fieira sem máli skiptir hefði
'þetta fyrir skemmstu. allt annað og verra að ferðast Verið athugað.
Undanfarna mánuði hefir: fótgángandi í Reykjavík en :
nokkuð oft verið ffá því sagt mun stærri enskum borgum.
,j líeimsmynd
!' Ivarnanna.
Vafalaust á skortur á heppi-
leg'um leikrýmum sinn þátt í
irg börn nota
I þess að hjó!a
á meðan þau eru.pínulítil. Hér
í Revkjavík má það fremur
kaUast undantekning en regla
ef byggt er hús þannig að séð
sé fyrir heppilegu leikrýnii
handa iitlum börnum. Borgar-
arnir hafa árum saman verið
verðlaunaðir : ifyrir , fegurstu
bæði í blöðum og útvarpi, að
áreksti’um og umferðarslysum; Tillitslcysi hér.
allskoriar fari sífjölgaridi. Deild! Þar er það sjálfsagður siður! Eg geri ráð fyrir því, að allir skrúðgarðana en aldrei fynr
arstjóri í bíladeild eins stærsta
tryggingarfélagsins sagði mér
að hleypa gangandi fólki yfir heilbrigðir foreidrar hafi nokkr bezta leikrýmið. Gróðri jarðar
gangbrautir rneð stuttu milli-; ar áhyggjur vegna lítilla barna er þannig gert hærra undir
nýlega, að hann og fólk hans bili. Bílstjórar, sem sjá að fólk' sinna, sem ferðast daglega í höfði en mannanna bornum.
kæmist naumast yfir þá feikna b;ður eftir að komast yfir götu, umferðinni. Ekki myndu þær Nú má ekki taka þetta þanmg,
.......-......... nema staðar og gefa merki um, minni ef foreldrarnir almennt að mér þykir ekki skruðgarðar
að óhætt sé að ganga fyrir vissu, að heimsmynd barnanna faHegir. Eg vil aðeins benda á,
framan bílana. Til samanburð- er allt önnur en heimsmynd að eg tek ekki jurtirnar fram
ar skal eg geta þess, að fyrir hinna fullorðnu og barn innan yfir börnin og þess vegna tel
fáum vikum ók konan mín tólf ára aldurs getur ekki met- eg að ætla ben börnum leik-
barnavagni með tveimur Utlum ið stærðir og fjarlægðir á sama rými á lóð hvers einasta húss
vinnu, sem fylgdi sífjölgandi á-
rekstrum og tjónið, sem af
þeim hlytist væri gífurlegt.
Ástæður til aukinna árekstra og
slysa eru margar og skal eg
ekki nefna nema fáar þeirra