Vísir - 10.01.1956, Qupperneq 4

<r ? S I h
Þriðjudaginn 10. janúar 1956.
iMAWWVVWVVWWVWVWMAftft/VVVWUV%
DAGBLAÐ
Ritstjóri: Hersteinn Pálsson.
Auglýsingastjóri: Kristján Jónsson.
Skrifstofur: Ingólfsstræti 3.
Afgreiðsla: Ingólfsstraeti 3. Sími 1660 (fimm línur)
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f. J
Er ekki rétt að breyta
Andvara og Almanakinu?
Maimanöfn og ættarnöfn.
Undaufarið hefiu- legið fyrir Alþingi frumvarp um manna-
nöfn hér á landi, og er það nú búið að fara gegnum aðra
deild þingsins, en á eftir hina til þess að verða að lögum —
hvort sem það sleppur óbreytt gegnum hreinsunareld þing-
deilda eða ekki. Um hitt er ekki að villast, að það hefur ékki
sloppið óbreytt gegnum hreinsunareld almenningsálitsins eða
almannaróms, enda snertii- frumvarpið almenning meira en
flest annað, þótt á sérstöku sviði sé. Óvist er þó vitanlega, hvort.j
almenningsálitið hefur einhver áiu-if á þingið í meðferð þess
á málinu eða ekki, hvort gerðar verði einhverjar breytingar í
samræmi við þær skoðanir, sem þingmenn hljóta að hafa heýrt
meðal almennings, þegar frumvarp þetta hefur borið á góma.
en það hefur mikið verið rætt af öllum hávaða mánna.
Svo sem getið liefur verið hér í blaðinu, er svo ráð fyrir gert,
að íslenzkir menn heiti nöfnum, sem eru íslenzk og lúta lögum
íslenzkrar tungu, og verður sett sérstök mannanafnanefnd, sem
á að hafa eftirlit í þessu efni. Eru slíkar nafngiftir vissulega
undirstöðuatriði, ef þjóðiiini er áhugamál að varðveita tungu
sína að þessu leyti eða fornar erfðir. En að vissu marki er einnig’
Iiægt að fallast á röksemdir eins af höfundum frumvarpsins, sem
telur, að gengið sé of nærri rétti manna með of mikilli ein-
skorðun í þessu máli. Bendir hann á, að menn taki oft ástfóstri
við ýmis nöfn, sem finni ef til vill ekki náð fyrir lögum tung-
unnar — eða starfsreglum nefndarinnar, sem á að fjalla um
þetta mál — og þykir þá illt við það að una, að mega ekki
íiota þau áð vild. í þessu efni verður þó að taka af skarið,
þegar um það er að ræða að vemda tunguna fyrir áhrifum,
gem gætu bakað henni tjón, ef ekki er snúizt gegn þeim þegar í
Stað.
’ Gert er ráð fyrir því, að leyfa eigi eftir sem áður, að menn
taki upp ættarnöfn, og eru þó þau innfluttur siður, sem upp-
haflega átti vafalaust rót sína að rekja til tildur og prjáls, og
var undirrót margra ættarnafna, er tekin hafa verið upp síðar.
Hefur Alþingi áður gert tilraun til að uppræta þenna sið, og
ættu þau smám saman að hvérfa, ef farið hefði verið eftir lög-
um, sem verið hafa í gildi um síðasta mánnsaldur. Hins vegar
ihéfur raunin orðið allt önnur, því að þeim hefur einmitt fjölg-
að stórlega síðustu áratugina, auk þess sem útlend ættarnöfn
hafa borizt til landsins með mönnum, sem fengið hafa borgara-
l'étt hér eða börnum íslenzkra kvenna og útlendinga,
Alþingi tók af skarið í þessu efni fyrir skemmstu, þegar það
kvað svo á að útlendir menn skyldu ekki fá íslenzkan ríkis-
borgararétt, fyrr en þeir hefðu tekið sér íslenzk nöfn. Sýndi
'AIþingi með því móti vilja sinn til þess að girða fyrir hættuna,
sem stafar af því, að ýmis orðskríþi komist inn í nöfn lands-
manna. Um þær múndir þótti þó mörgum, að nokkuð harka-
lega væri farið að mönnum, þar sem hinir nýju borgarar fengju
ekki að bera nöfn sín áfram, og vildu, að afkomendum þeirra
væri gert að skyldu að taka sér íslenzk nöfn, en ekki þéim
sjálfum. En gegn því var vitanlega sú röksemd, að engin trygg-
ing var fyrir því, að afkomendurnir notuðu ekki ættarnöfnin
eftir sem áður, alveg eins og ættarnöfn innlendra manna voru
ekki lögð niður samkvæmt fyrirmælum um það í lögum, en
þau nöfn áttu aðeins að fá að standa, meðan þeir bæri þau, er
hefðu tekið þau upphaflega, en ekki að ganga í erfðir til af-
komenda þeirra manna,
I*að et enginn vafi á-því, að ef engin breyting verður gerð,
,..að því. er ættarnöfn snertir hér á landi, munu þau breiðast
jafnt og þétt út, þar til þeir menn verða um síðir eins sjald-
gæfir og geirfuglinn varð undir lokin, er bera nöfn að fornum
íslenzkum hætti. Á. þessa hættu bendir próf. Alexander
Jóhannesson í greinargerð þeirri, sem fylgir frumvarpinu, og
var álit hans og greinargerð birt hér í blaðinu í síðustu viku.
Leggur hann tií, að öll ættamöfn verði bönnuð, og telur það
einu; leiðina til að firra okkur þeirri hættu, sem af ættarnöfnum
stafar og fer yitanlega vaxandi.
yið verðtun að gerá upp við okkur, hvort við viljum halda
hinum forna sið, eða beygja okkur fyrir þróun, sem er útlend
ograffifengin. ,f>að er -varla .mikill vandi áð velja i þessu- efni.
'Vtð eigum :að vera íhaldssamir á foma siði.
Hið íslenzka þjóðvinafélag
hefur nú gefið Almanakið ut í
áttatíu og tvö ár og Andvara í
áttatíu ár.
Hvottveggja eru þetta gagn-
merk rit og í þeim hafa birzt
merkar ritgerðir á ýmum svið-
um auk annála og annarra
fræðandi greina, smárra og
stórra. Báðum þessum ritum
var ákaft fagnað, er þau hófu
göngu sína á seinni hluta síð-
ari aldar, enda mun því ekki
að neita að þau komu bæði að
meiri notum og fylltu meiri
skörð í bókmenntum okkar
heldur en þau gera nú. Mátti
heita að þau væru bæði ein-
stæð rit, hvort á sínu sviði.
En því ber heldur ekki að
leyna, að bæði Andvari og Al-
manakið voru fjöibreyttari að
efni, að sumu leyti skemmti-
legri aflestar og betur við.hæfi
alþýðu heldur en þau eru nú,
Áður fyrr flutti Andvari stór-
merkar greinar um náttúnr-
fræ-ði, greinar sem g'efa And-
vara stórmerkilegt gildi í heild.
Slíkar greinar eru illa heilli
hættar að koma í Andvara, af
hvaða sökum sem það kann að
vera og efnið færist æ meira
inn á svið sagnfræði og sögu-
rannsókna. Þetta væri sízt að.
lasta, ef öðru efni væri gefið
jafn mikið rúm, én því er ekki
að heilsa. Er þetta þeim mun
undarlega sem eitt af .höfuð-
bókmenntaritum íslendinga —
Skírnir —- hefur fyrst og fremst
helgað sig þeim málum sem hér
um ræðir, og þár virðist því
hinn rétti véttvangur . fyrir
mikinn hluta þess, éfþis-, sém
Andvari flytur nú.
Eg héfi orðið þess var að
mörgum féíögum Þjóðvinafé-
lagsins og lesendum Andvai’a
finnst orðið nóg um og þykir
Andvari hafa staðnað hin síð'-
ari ár. En öllum er þeim sam-
éiginlegt að þeim þykir vænt
um ritið og vilja veg þess sem
mestan. Nú er spurningin þessi:
Er það ekki vettvangur Þjóð
vinafélagsins í samvinnu við
Bökaútgáfu Menningarsjóðs að
gera Andvara að skemmtilegu,
alþýðlegu og fræðandi ársfjórð-
ungsriti er flytti landsbúum í
senn mikið og fjölbreytt efni,
þannig að það yrði við sem
flestra hæfii Mér skilst blátt á-
fram að félagið og Bókaútgáfa
Menningarsjóðs þurfi á ein-
hverju þvílíku málgagni og
tengilið að halda og því þá ekki
að nota Andvara til þess? Því
fyrr sem slíkt kemst í kring
þeim mim betra,
Mér virðist Almanakið einnig
mega taka breytingum. Það var
óneitanlega skemmtilegra og
meira líf í því á meðan það
flutti hverskonar fróðleiks-
mola, ýmsar stuttar greinar,
skrítiur, kýmnisögur og myndir.
Ekki tel eg þó beinlínis nauð-
synlegt að það taki á sig fyrri
mynd í öllu. Og að einu leyti
finnst mér það standa til bóta
frá því sem áður var. Það.eri
hinn ítarlegi annáll sem það
flytur árlega og hefur stórum
aukið hin síðari árin. Og mér
er spurn — svo fremi sem And-
vari yrði gerður að ársfjórð-
unp'sriti og stækkaður til muna
— hvort ekki væri æskilegt að
aðalefni Almanaksins (eða
jafnvei eina efnið fyrir utan
sjálft dagatalið) yrði annáii-
inn. Með því að leggja hann til
muna er jafnframt hægt að
draga úr skýrsluforminu og
gera hann læsilegri og atburð-
um ársins betri skil. Myndir
mætti birta af atburðum, mönn-
um eða öðru eftir því sem á-
stæða væri til. ,
Þ. J.
Rúmfega 20 átfaraáiifar sækja
um
I*ó ekki ftfn' pmsr* ’hufu lw*#/íf)
éslensk- míiím. ■
Ríkisstjóniin liefur nýlega
lagt fram á alþingi fruinvarp
til Iaga um veitingu ríkisborg-
araréttai'.
Tuttugu og þrír menn .öðlast
ríkisborgararétt skv. till. þess-
ari, tíu Danir, 7 Færeyingár, 1
Tékki, 2 Þjóðverjar, 1 Norð-
maður og 2 Spánverj.ar-
Þeir sem öðlást eiga ríkis-
borgararéttin, eru:
) Ahrens, Erlendur Arne,
. húsasmiður í Reykjavík, f. í
Danmörku 13. okt. 1913. Brinks,
Frodet garðyrkjumaður að
Reykjalundi í Grímsnesi, f. í
Danmörku 16. febr. 1921.
Christiansen,, D. J. G. Einar,
smiður í Reykjavik, f. í Fær-
eyjum 8. febr. 1926. Gandil,
Erns Wally, nemandi í Reykja-
vík, f. í Danmörku 17. marz
1828. Gandilt Hedda Louise,
símastúlka í Reykjavík, f. í
Danmörku 17. ágfist 1933.
Holm, Flemming, eand. oécoii.,
! í Reykjavík, f. í Færeyjum 16..
júní 1928. Isaksen, N. A. Chrisí-
ian, vélstjóri, Narðvjkúrkrépþi,''
f. í Færeyjum 27. máj 19ll
Joliannessen, Peter Herluf,
verkamaður .á Fáskrúðsfirði, f.
I Færeyjum 13. júní 1929.
Jensen, Bérthine Godtfred,
rá'ðskona í Reykjavík, f. í Fær-
eýjum. 24. des, 1907. Jensen,
Carlo Marinus, vefari að Ála-
fossi, f. í Danmörku 18. okt.
1918, Jensen, Jón Harry, sjó-
maður, Sandhölaferju, Djúpár-
ihreppi, Rangárvallasýslut f,- í
(Ðanmcrku 7. nóv. 1939. Jensen,
Leif Guido, verkamaður í
iReykjavík, f. í Danmörku 1.
I jan. 1939. Mikulcak, Miroslav
[Randolph, forstjóri í Reykjavík,
f. í Tékkóslóvakíu 10. sept.
1927. Múller, Kurt Heinrich
Friedrich, járnsmiður, Sel-
tjárharnesi, f. í Þýzkalandi 25.
nóv. 1921. Nagel, Hans Pcter,
nemanái í Reýkjavík, f. í
Þýzkalandi 21. okt. 1937, Niel-
Sen, John' Fóg,' verkamaður,
Felli í Mosféllssveit,.. f. í bari-
riiork.u. 31. ágúst 193.3. Nielsén,
Whly Black, rakarameistari í
Reyfcjavík, f, í Damnörku 6.
öes.f 1913. Olsen, KOrnelius
. ‘Máéíia, sjómaður í Vestmanna-
Bergmáli hefur borizt cftirfar-
andi bréf:
„Vinsamlegast leyfið mér að
leggja orð í belg um ættarnaína-
málið. Eg vil taka það fram í
npphafi, að ég lief alla mína ævi
borið ættarnafn, en engin laun-
ung er mér, að allt frá unglings-
áruin og til þessa dags hefði ég
heldur kosið, að fylgja hinum
gamla, þjóðlega sið, og skrifa
mig son föður míns. Nú er ætt-
arnafn mitt gamalt og af þeim
sökum Iief ég eigi viljað brjóta
ættarhefð, en reiðubúinii væri
ég, fyrir mitt leyti, að sætta mig
við það, að öll ættarnöfn væru
bönnuð í landi hér, og fæ ég ekki
skilið, að nokkur íslendingur
þurfi að telja brotinn á sér nokk
urn rétt, þött hann yrði að hlíta
sömu lögum og venjum og aðrir
landsmenn.
Eilífur ruglingur.
Ef haldið verður áfram a‘ð
hringla með þetta mál, eins og
gert hefur verið, láta — að nafn-
inu til —- vera i gildi lög, sem
enginn fer eftir, lög, sem gera
ráð fyrir undantekningum, sem
skapa misrétti og rugling, og
kannske verður svo breytt eftir
nokkur ár, — þá kann það ekki
góðri lukku að stýra, Á þessu
máli finnst engin lausn á öðr-
mn grundvelli en þeim, að banna
öll ættarnöfn, og hefur dr. Alex-
ander Jóhannesson lagt fram svo
okýr rök í málinu, að engu er þar
við að bæta.
Hverjir vilja halda
ættarnöfnunum — og
hvers vegna?
En mér er spurn, hveriir vilja
halda ættarnöfnunum — og hvers
vegna? Ætli ástæðan sé ekki oft
og tíðuni metnaður á misskiln-
ingi byggður — eða blátt áfram
einber hégómaskapur? Það er
enginn meiri maður, þótt hann
beri ættarnafn, hversu „fínt“ sem
það kann að vera talið — það
er engu minni heiður, að kenna
,sig við nafn föður, sem var
Iieiðarlegur og gegn inaður,
menntamaður, verkamaður eðu
bóndi.
Vegna álits nefndarinnar, sem
lagt var fyrir Alþingi, og alveg
sérsaklega fyrir greinargerð dr.
Alexariders, tel ég, að gott hafi
verið, að þessu máli var hreyft
nú — ef það gæti orðið til þess,
að þjóðin losnaði að fullu og öllu
við ættarnafnafarganið. —• fs-
lendingur, sem ber ættarnafn.“
Bergmál fellst að vísu ekki á
þessa rölcseindafærslu bréfritar-
ans, en þakkar samt fyrir frain-
iag hans í umræðunum um þetta
mál. — kr. .
eyjum, f. í Noregi 30. nóv- 1907.
Riba, José Magrina, hljóðfæra-
leikari, Kópavogi, f. á Sþáni 2.
okt. 1907. Riba, Pedro Magrina
Ólafsson, . nemandi, Kópavögi,
f. á Spáni 22. okt. 1935. Thor-
steinsson, J. A,, Edmund( -verka-
maðuy í Njarðvíkurhreppi, f. í
Færevjum 24. okt. 1924. Fil-
bert, Karl William Johansen,
málari í Reykjavík, f. í Dan-
möfku 5, des. 1-919. ■ Harisen,
Esfcild, Hendric, verkamaðuf í
Sandgerði, £■ í Eæreyj um 1.
sept. 1920.
þeir, - sem heita. erlendúm
nöjnum, skulu þó ekki öðlast
íslenzkan ríkisborgararétþ með
lögum þessum, fyrr e,n þeir-hafa
fengið islenzk nöfp. samkvæmt
lögúm um mahnanöfn. , ,.