Vísir - 11.01.1957, Síða 4

4
VÍSIR
Föstudaginn 11. janúar 1957.
Leikfélag Reykjavíkur 60 ára:
hafa leikið
. ViðiaS xiii FjÚPMS '&i$$ua*<b$öa*nssom.
Leikfélag Reykjavíkur er sextíu ára í dag. Af tilefni af-
mælisins hefur Leikfélagið frumsýningu í kvöld á leikritinu
„Þrjár systur“, eftir rússneska skáldið og rithöfundinn Anton
Tsékov í þýðingu, sem gerð er beint úr frummálinu: Lcikstjóri
er Gunnar R. Hansen.
Alt-Hidelberg 1913: Guðrún Indriðadóttir og Jens B. Waage.
Indriði Einarsson leikritaskáld,
frömuður ísl. leiklistar og for-
vígismaður Þjóðleikhússins. —
1871 var Nýársnótt hans sýnd í
fyrsta sinn Jhér í bæ og hlaut
höfundur þá viðurkenningu, að
menntamenn í „Kvöldfélaginu“
efndu til samskota handa liin-
um unga höfundi og með 150
ríkisdali upp á vasann sigldi
skólapilturinn til hagfræðináms
í Kaupmannahöfn.
Af tilefni þessa merkisáfanga
í sögu félagsins hefir blaðið snú
ið sér til Lárusar Sigurbjörns-
sonar, rithöfundar, og beðið
hann að segja nokkur orð um
sögu og starfsemi félagsins. En,
sem kunnugt er, hefur Lárus
tekið mikinn þátt í leiklistar-
lífi Reykjavíkur síðustu tuttugu
og sex árin, eða frá árinu 1930.
Auk þess hefur Lárus verið
formaður Leikfélagsins í fjögur
ár og er einn af stofnendum
Bandalags íslenzkra leikfélaga
og er ritari þess.
— Viltu ekki, Lárus, byrja á
iþví að sega eitthvað almenns
eðlis um Leikfélagið?
— Þær gleðistundir, sem fé-
lagið hefur veitt Reykvíking-
um á liðnum árum eru ótaldar
og það hefði verið skarð fyrir
skildi, ef þetta menningarfélag
hefði lagt niður einhvern tím-
an á árunum, þegar á móti blés
og erfiðleikarnir virtust óyfir-
gtíganlegir.
í raun réttri hefur félagið
alltaf verið að sigrast á erfið-
leikum, stórum og smáum. Það
hefur orðið að hafa hamskipti
oftar en einu sinni eftir kröfum
tímans, síðast þegar það ákvað>
að halda áfram störfum, þó að
tekið væri til starfa í bænum
ríkisrekið leikhús atvinnu-
manna_ Þjóðleikhúsið. Þessi á-
kvörðun hefur reynzt heilla-
drjúg, skapast hefur milli leik-
húsanna hollur metnaður. Með-
an bæði starfa af fullum krafti
er ekki hætt við stöðnum í
hinni göfugu listgrein.
— Hversu margir voru stofn-
endur Leikjiélagsins og hverjir
voru hinir helztu þeirra?
— Leikfélagið var stofnað af
19 manna hópi áhugafólks og
sem áhugamannafélag hefur það
ætíð síðan starfað. Af stofn-
endum er aðeins einn á lífi á
sextugsafmælinu ungfrú Gunn-
þórunn Halldórsdóttir leikkona.
En brátt bættist í hóp stofn-
enda listfengt áhugafólk, sem
síðar átti eftir að marka leik-
listinni í þessum bæ þá braut,
sem enn er farin. Það er ekki
ofmælt. að leiklistin í bænum,
hvort heldur í Þjóðleikhúsi eða
í Iðnó gömlu, búi enn að ó-
eigingjörnu og ósérhlífnu starfi
brautryðjandanna. Af stofn-
endum skulu hér aðeins taldir
frú Stefanía Guðmundsdóttir,
Arni Eiríksson og Friðfinnur
Guðjónsson og af þeim, ■ sem
bættust í hópinn á fyrstu árum
félagsins frú Guðrún Indriða-
dóttir og Jens B. Waage. Víst
væri ástæða til þess að telja
langtum fleiri, konur og karla.
Eftir skýrslum félagsins hafa
nú um þessi áramót 490 manns
leikið á vegum þess frá byrjun,
en leikkvöldin eru orðin um
3450 talsins. Lengi býr að
fyrstu gerð, og er það mál fjöl-
margra, að glæsilegasta tíma-
bilið í sögu félagsins hafi verið
ahnar áratugur þess 1907—
1917, en ein'mitt þá voru þeir
listamenn og konur, sem hér
vöru nefndir, upp á sitt bezta.
Frá þestum tíma minnast enn
margir frumsýninganna á leik-
ritum Jóhanns Sigurjónssonar,
Fjalla-Eyvindi 1911 og Galdra-
Lofti 1916, þegar frú Guðrún
Indriðadóttir lék Höllu í fyrsta
sinn og þau Jens B. Waage og
frú Stefanía Guðmundsdóttir
Loft og Steinunni. Á þessu
tímabili náðu íslenzk leikrit
helmingi alls sýningarfjöldans,
e:»i það hefur ekki orðið síðar.
Þá má ekki gleyma þeim feikna
vinsældum sem Kristján Ó.
Þorgrímsson ávann sér í hlut-
verki kammerráðs Kranz í
Ævintýri á gönguför og má
enda segja, að leikritið búi að
þeim fram á þennan dag með
163 sýningar á leiknum, þar af
50 fyrir aðeins fáum árum í
nýrri sviðsetningu
— Komu svo ekki nýir leik-
arar fram á sjónarsviðið?
— Þegar líður á þriðja ára-
tug félagsins. og þó enn meir
á fjórða áratugnum, fer að
gæta starfs nýrra leikenda. Eru
þar einna fremstir í flokki Ind-
riði Waage og Brynjólfur Jó-
hannesson,' Indriði sem leikari
og leikstjóri félagsins í hartnær
25 ár og Brynjólfur með hærri
hlutverkatölu en nokkur annar
leikari félagsins að Friðfinni
Guðjónssyni einum undan-
teknum og jafnframt í stjórn
félagsins flest árin, þar af for-
maður í 6 ár. Hér verður ekki
farið inn á hina hálu braut upp-
talninga, en mikið og gott -starf
vann Valur Gíslason félaginu
bæði sem leikari og stjórnar-
maður, en með leikstjórunum,
auk Indriða, þeim Haraldi
Björnssyni og Lárusi Pálssyni
komu ný sjónarmið og nýir list-
rænir sigrar. Svo ber og að
minnast allra þeirra, sem féllu
frá, margir þeirra á miðjum
starfsaldri. Auk brautryðjand-
anna, annarra en þeirra frú
Guðrúnar og ungfrú Gunnþór-
unnar, sem góðu heilli líta 60.
afmælisdaginn með fjórðu og
yngstu leikarakynslóðinni,
skulu hér aðeins nefndar leik-
konurnar frú Soffía Guðlaugs-
dóttir og frú Alda Möller, og
eftirlætisleikari okkai’ Reyk-
víkinga, Alfreð Andrésson, sem
síðastur var hrifinn á burt svo
sviplega á fyrra vetri.
— Hvað geturðu sagt mér
um kjör og aðbúnað leixaranna
í Iðnó?
— Kröpp kjör og ónógur að-
búnaður var alltaf hlutskipti
leikaranna í Iðnó og er enn.
Eftir rúmlega 50 ára starf hlutu
flestir hinna eldri og nokkrir
hinna yngri leikenda Leikfé-
lagsins umbun síns erfiðis, er
þeir urðu fastráðnir leikarar
við Þjóðleikhúsið, sem komið
var upp fyrir þrotlausa baráttu
Indriða skálds Einarssonar.
Vitaskuld átti Leikfélag Reykja
víkur sinn þátt í því að undir-
búa jarðveginn, ekki aðeins
með því að leggja til leikendur
hins nýja leikhúss, heldur líka
með öllu starfi sínu að kveikja
og viðhalda sívaxandi leikhús-
áhuga, sem er með eindæmum í
ekki stærri borg en Reykjavík.
Það var í trausti þess, að þessi
áhugi brygðist ekki, heldur
kynni að aukast, að félagið tók
þá ákvörðun haustið 1950, að
halda áfram störfum þó að nýtt
leikhús og fullkomið væri tekið
til starfa. Missir* leikenda til
Þjóðleikhússins var tilfinnan-
legur, en bæði var það, að
nokkrir hinna fremstu og
reyndustu leikenda urðu ekki
fastráðnir og héldu tryggð við
félagið og svo hafði bætzt í hóp-
inn álitlegur skari ungra leik-
enda, sem var reiðubúinn til að
taka upp merki hins gamla fé-
lags. Var fyrsti formaður fé-
lagsins eftir endurskipulagn-
inguna kjörinn úr þeirra hópi,
Einar Pálsson leikari, sem jafn-
framt var annar aðal-leikstjóri
félagsins á þessu síðgsta skeiði
þess. En sá leikstjóri, sem fyrst
og fremst hefir markað listræna
stefnu félagsins þennan tíma,
var og er Gunnar R. Hansen,
gamall góðvinur íslenzkrar leik
istar, sem félagið var svo hepp-
Framh. á 9. síðu.
ímyndunarveikin 1910:
Stefanía Guðmunds-
dóttir og Bjarni
Björnsson.
annan hátt og býst við að hann
hefði heldur ekki þegið slík
boð. Hann er undarlegur mað-
nr, á sína vísu er hann hug-
sjónamaður, 'hugrakkur og
kænn, og auk þess lék heppnin
við hann. Aðeins einum af
milljón tekst það sem honum
tókst. Hann henti strax í upp-
hafi gaman að nazistunum og
hæddist að þeim og slapp líka
f;rá því. En svo kom að því, að
ságan um hann kvisaðist og
þáð er engin tilviljun, að hann
hefur ekki fengið neina stöðu
hjá stjórninni í Bonn. Mai-gir
hinna þekktu nazista frá þeim
dögum eru í dag í góðum stöð-
um hjá því opinbera, en þar er
ekkert pláss fyrir Wood.“
„Hefur þá ekkert veiáð gert
fyrir hann af hálfu Washing-
tonstjórnarinnar?“
„Auðvitað hefur ýmislegt
verið reynt til þess, en þessi
njósnamál eru nú einu sinni
sértaks eðlis. Njósnarar eru
yfirleitt ekki í hávegum hafð-
ir.“
Þegar við gengum út úr kaffi-
húsinu spurði eg vin minn hvort
hann vissi hvar hægt væri að
hitta Wood.
„Mér er ekki kunnugt um
verustað hans,“ svaraði hann, ]
„en maður að nafni Gerald j
Mayer hér í París ætti að geta i
sagt yður eitthvað meira umj
hann. Eg skal láta yður fá heim |
ilisfang Mayers. Hann starfaði
við upplýsingaþjónustuna á
stríðsárunum og tók þátt i hinni.
„sálfræðilegu styrjöld“ í Sviss.
Þér skuluð hitta hann að máli.“
„Eg tók þátt í því áð koma á
sambandinu við George Wood,“
sagði mér Gerald Mayer þar
sem við sátum saman á skrif-
stofu hans við Champs Elysées.
„Eg var meira að segja fyrsti
Amerikaninn, sem hafði með
hann að gera þegar hann var í
Bern árið 1943. Wood var afar
undarlegur maður, aldrei hefi
eg hitt fyrir neinn slíkan.
Skapgerð hans var sérkennileg.
Það var engin leið að geta sér
til um, hvað i raun og veru
vakti fyrir honum. Maður gat
aldrei vitað hvenær hann mundi
gera vart við sig' næst, eða hvað
hann mundi þá færa manni. En
hann kom alltaf aftur og í hvert
sinn með mikinn feng.“
„Margir menn eru haldnir
æfintýralöngun,“ skaut eg inn í.
Mayer hristi höfuðið. „Þessi
maður var ekki að leita að æf-
intýrum. Orsakirnar voru aðrar
og áttu sár dýpri rætur. Hann
minnti á engan hátt á hinn br.r -
áttuglaða riddara, en það var
eins og heilagur eldur brynni
innra með honum. Yður finnst
þetta hæpin skýring, en eg gæti
sagt yður ýmislegt — já, ýmis-
legt,“ sagði hann og kveikti í
pípunni sinni. „En ef yður
firmst saga hans svona merki-
leg þá þurfið þér að kvnnast
honum sjálfum." Eg svaraði,
að það væri einmitt með það
Frh. á 9. s.