Alþýðublaðið - 07.11.1928, Blaðsíða 2

2
ALPÝÐUbLAÐIÐ
Forsetakosningm í Bandaríkjunnm.
ALÞÝBUBLáÐIÐ
kemur út á hverjum virkum degi. |
Afgreiðsla i Alpýöuhúsinu viö |
Hverösgðtu 8 opin frá kl. 9 árd. I
til kl. 7 síöd.
SteriMofa á sama stað opin kl. |
BV, —10‘/, árd. og kl. 8—9 siðd. [
Sitnar: 988 (afgreiðslan) og 2394 >
(skrifstofan). [
VerBlag: ÁskriftarverO kr. 1,50 á t
mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15 j
hver mm. eindálka.
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
(i sama húsi, simi 1294).
Sovét-Rússland
11 ára*
1 dag exu liðin 11 ár síðan rúss-
neska ráðstjórnarríkið var s'.ofn-
að, Mnn 7. nóvember 1917. Dag-
urinrt sá mun ávalt talinn einn
binn allxa merkasti dagur mann-
kynssögunnar.
Pá var auðvaldinu í stærsta og
fjölmennasta riki pessarar heims-
álfu steypt af stóli Öld eftir öld,
kynslcð eflir kynslcð haíði múg-
urinn rússneski, meira en hund-
rað milljónir, polað kúgun og á-
pján keisara, aðaJsmanna, stór-
iðjuhölda og gerspilts embættis-
mannalýðs. Hver frelsisvið e'tni
var barin niður, drekt í bláði.
Hver mannvinur, sem reyndi að
vekja hinn sofandi lýð til mcð-
vitundar um kjör sín, mátt og
xétt, var fluttux til Síberíu t'.l æfi-
langrar prælkunar. Múgu.inn
kúgaði var fákunnadi og iifði við
sárustu örbirgð, meðan aðallinn,
iðjuhöldarnir, keisarinn og gæð-
ingar hans lifðu ofboðslegasta bí-
lííl.
Ofan á alt petta bættist svo
stxíðið og Itörmungar pess. Svip-
ur hungurs og klæðleysis vöktu
múgicn af svefni, til fullrar mieð-
vitundar um kjör sín. Stríð.ð, bar-
dagarnir, kendu honum að f rina
tll máttar sins og leggja hýtt og
lægra mat á miannslí.in. Blóðsút-
hellingar gerðu hann blóðpyrstain.
Skorturi m og prælkun n vöktu
hefndarhug. Örbirgðri sáras'a
‘kendi honum, að hann halði engu
að tapa. Þá kom byl iagin miída.
Hún hiaut að koma. Og hlaut
að koma tinnitt meö peim hætti,
sem hún kom, verða svipleg og
blóöug. Blóðug skvndibylting
hlýt'ux jafnan að verða ávöxtur á-
pjánar og örbirgðar.
Stórhuga, fram.ýnir byl'.ingar
menn stýrðu áhlaupinu. Auðvafd-
inu var steypt af stólp En peim
Jánaðist ekki að hneppa flóð
byJtingarinnar í fiastan farvrg,
'enda var pað á engra menskra
manna færi. Fór pví margt ann-
an veg en peir ætluðu og vildu,
En prátt fyrir pað unnu peir stór-
yirki.
Á rústum hias forna skipulags
reistu peir annað inýtt, par sem
vinnunni, staríinu, var æilað önd-
vegið, par sem réttur hins vimh-
andi manns var gerður meiri en
Samkvæmt útvarpsskeytum í
nótt og í moigun. er talið fullvíst,
iðjuJeysingjans, sem lifir á eógn-
um sínum, á annara sveita.
FuJIut ógerningur er að meta
sannlega alla pá örðug’.eika, sem
by 1 tingamonnirn;r rússnesku ha a
átt við að striða. Þegar peir tóku
við vaT alt á ringulreið. Alt vant-
aði: matvæli, samgöngutæki, vél-
ar, klæðnað, hús og kvikfénað.;
Fólkið var fákunnandi, ómcniað
og fult af tortryggni eftir kúgun
og harðrétti í aldir. Auðvald
Vesturianda lagði herfjötur um
landið, bannaði alla aðfluri'.nga
og sótti að verkamannalýðveldriu
nýstoínaða.
Á ótrúlega skömmum tima lán-
aðist rússnesku s'jórninni pó að
reka hina erlendu óvrii af hcnd-
um sér og koma skipulagi á
stjórn landsins. Er pað stórvirki,
sem gengur kraftaverki næst og
óhrekjandi sönnuri pess, hversu
frábærum foringjum byltinga-
mennirnir höfðu á að skipa.
Hitt verkefnið, að manna lands-
lýðiirn, skapa hoinum e.rialegt ör-
yggi og koma á til fulls skipu-
lagi sameignar og samymnu, hefir
reynst langtum torleystara og erí-
iðaxa viðfangs. Og oft hafa for-
ingjarnir orð ð að hvika allmjög
fxá stefnunni, sem peir í upphafi
höfðu ákveðið.
Enn er ekki á komið fullkomið
llýðræði í Rússlandi, enin fá eri-
stakir menn lönd til séreignar og
auðgast á annara vinnu, enn
eru þar ríkir menn og snauðir.
Enn er ekki samkomulag um
st arísaðíeí ðir meðal foringjianna.
— Trotsky er í útlegð.
Lenin er dáinin. •
11 áx er skammnr tími í æti
pjó'ða. Enn er pvi of snemt að
leggja fnllnaðardöm á ávöxt rúss-
nesku byltingariinnar. Henni er i
raun réttri ekld lokið enn. Mik-
ilsverð afrek ímenningar- og um-
bóta-staríi hiaía verið unnjn. Oki
auðsiiis létt af hinum vjnriandi
lýð. Þó er takmarkinu ekfci náð
enin.
Það er ósk alpýðu um alLan
heim, að verkalýðurinm rússineski
beri gæfu'til að ná skjótlega tak-
markiim, sem hann helir sett sér
og barist svo djarflega til að ná,
takmarlrinu, sem hinar. v.nnandi
tetéttir í öllum löndum keppa að.
Það er:
Yfii'ráain til aljiybumvir.
Samningatilraunum mxili sjó-
manna og útgerðanirannaliætt.
SamrJnga: ilraunum mlli sjó-
manna og togaraeígenda var slit-
ið í gær. Samninganerndimair
hafa hialdið fjóra fundi án nokk-
urs árangurs, pvi að mikið ber á
milli í peim tiillöguim, sem hvorir
um sig hafa lagt fram.
að Hoover verði kosinn forsetl
með miklum meiri hluta.
Rikisafmæli Tékkóslava.
Otto Ginz í Praha ritaði
á Esperanto
fyrir Alpýðublaðið.
Þessa dagana halda Tékkóslaf-
ar armæli rikis síns hátíðlegt í
tíunda sinn. Sjálfs'æði- pað, sem
pjóðin öðlaðist 28. okt. 1918, var
áxangur af laingvinnu starfi og
ötulu. Helztu menn pjóðarinnar
höfðu þar forystuna.
I alt að pví 300 ár voru lönd
pau, sem nú kallast Tékköslóva-
kía, hlu ar úr aus'.urríska vcldiiu.
En pjóðin hafði práð sjálfsforræði
,alt frá áiiau 1526, pegar Habs-
borgarrætt hófst til keisaratign-
ar. Allar pær vonir urðu pó að
engu árið 1620, pegar Austurrík-
ismenn unnu lokasigurinn á
Hvítafjalli hjá Praha (Prag). Þá
hófst öld kúgunar og ápjánar,
og virtist pá um langt skeið vera
úíi um tékknesku pjóðina og mál
henniar, málið, sam peir höfðu
notað Jóhann Húss siðbóíarfröm-
uður og Komensky (Comiemius)
uppeldisfræðingur.
Franska stjórnarbyTíngin og
umróíiÖ 1848 vöktu öllugan end-
urhljóm hjá peim Tékkum. Fr.
Palacky sagnfræðingur og Fr. L.
Rieger stjórnmálamaðux hófu pá
baráttu gegn valdagræðgi ‘Habs-
borgara. En fullar framkvæimdir
peirrar háu hugsjónar að ná fullu
sjálfslorræði, heppnuðust ekki
fyrr en í lok styrjaldarinmar
xniklu.
Heimspekingur einin vel pektur,
Tómas Garrigue Maisaryk, sá saimi
og nú er forseli lýðveldis Tékkó-
slafa, sá pað og skildi, að nú
var 'tækifærið fyrjr pjóðria hans
að láta öllum heimi í ljós ein-
læga sjálfstæðisprá sína. Þegar
fyrstu skot styrjaldarininar gullu,
hóf Masaryk jafnskjótt starfsemi
isína í pá átt. Hanin starlaði er-
lendis og naut par stuðnings
tveggja ágæ ismanna, E. Beness
pg R. Stefániks. Þesslr prír merrn
komu á föt herfylkjum útlendra
Tékkóslafa, og peim tókst að færa
stríðspjóðunum heim sanninn um
pað, að kröfur Tékkóslafa stydd-
ust við alla sanngirni. Óánægja
var að vísu rík í landinu, en pó
datt engum í hug upphlaup og
Oiíríkisbylting meðan á styrjöld-
inni stóð, En enginn gekk pess
heldur duiinn, að senn myndi á-
nauð peirri létta af, sem pjakað
hafði pjóðina í tæpar prjár aldir.
Á varstu stríðsárunum var og
állri alpj óð manna mikill and-
legur styrkur fluttur í Filhöfuuda-
sampyktinni svoneridu • (;ma.í
1917), en par kom fraxn öskifíur
vilji á fullu sjálfstæði.
Félag angra |afnaðannanna»
Jkfmseilsffiátill*
Á morgun á F. U. J. afmæll
Var pað stofnað 8. nóvember í
fyrra. Af tilefni afmælisins held-
ur félagið hátíð í Iðnó annað
kvöld og hefst hún kl 9. Þar
Verður margt tjl skemtunar, s. s.
ræður, einsöngur, upplestur og
danz, og munu ágætir hijöm-
listarmenn leika dillandi danzlög^
Skemtun sú, ex F. U. J. hélt í
fyrrahaust, var að álifi allrs
peirra, sem hana sóttu, ein bezta
skemtunin á pví ári, Verður árs-
hátíðin annað kvöld ekki óskemti-
legri Og má telja vist, að fjöl-
ment verði par af æskumönnxmi
Aðgöngumiðar að skemtuninrii
verða seldir í Iðnó frá kl. 4 á
morgun,
„Kyndill“.
Eins og sagt hefir verið frá héx
í blaðinu áður kemur „Kyndill“
út á morgun, 12 síður að stærð,
með möxgum myndum, fjölda
greina og tveimur kvæðum, Er
blaðið veglegt hátíðablað fyrir
unga jafnaðarmenn og peim til
sóma. Er fyrsta síða blað-inis
rauðprentuð. Eirtist par „Baráttu-
söngur ungra jafnaðarmanna“, eií
Guðmundur Gíslason Hagalín hef-
ir orkt- Þar er og mynd af ungum
alpýðumanni, er heldur rauða fán-
anum hátt á Jofti. Enn fremur erut
í blaðinu greinir eftir Áma Á*
gústsson, Sigurð Halldðrsson, E.
B„ Örninn unga, Son alpýðunnar
o. fl. o. fl. Blaðið er fjölbreytt
og skemtilegt aflestrar, öll-
um A1 pýð uf lok k s-mö nnum er
skylt að styðja starfsemi ungra
jafnaðarmanna, bæði með pvi að'
kaupa blað peirra og sækja árs-
hátíð félagsins. Starfsemi ungra
jafnaðarmanna er pýðin;arm kill
fliður í samíakákerfi íslenzkrar alr»
pýðu.
Mikil umskifti urðu á öllu, peg-
ar austurrísld herinn var leystur
upp. Fréttin um pað kom til Pra-
ha 28. okt., og er pað talínn fyrstií
dagur lýðveldisins.
Tíu ár eru liðin frá peim degi,
áxatugur látlausra starfa, Alt f
kiing um Tékköslóvakíu eru lönd,
sem áttu hvergi nærri fullum
friði að fagna, jafnvei löingu eftir
að friðarsamningar höfðu verið
gexðir, en par í landi hafa ófrlð-
axsáiin gróið fuxðu fljótt. Leið-
togar pjóðaiinnar lögðu sig í líma
fyrir lýðveldið unga, skipulögðu
stjó'rnarfarið eftir mætti ogsömdu
lög í &amræmi_ við nýjustu pekk-
ingu, ’enda leið ekki á löngu par
til Tékkóslóvakía pótti standa
öðrum ríkjum samhliða.
Mikil niauðsyn var að finnia er-
lenda sölustaði, pvi að 80°/o af