Vísir - 29.03.1957, Qupperneq 4

V4SÍR
-í'ostudaginn 29. marz 1957
Leifin lá úm
bar um sð
ÍEkki dugði þetía ráð. og Witos
ivar aftur gerður nfturréka.
i
Þrátt, iyrn 1 sa forsmán,
gafst hann ekki upp. Að síðustu
nr eraná
Náiregt hádegi 15. apríl 1954
mátti heyra skothljóð í Freie-1
strasse í Ziirich. Skothríðinni j
var beint að Cadillacbifreið
sem stóð þar kyrr. Bifreiðar-j
stjórinn féll fram á stýrið, at- (
aður blóði, og lézt hann skömmu
eftir að honum hafði verið
komið í sjúkrahús.
Fyrir árásina hefði hinn
látni getað greint frá nafni^
morðingjans. Eftir að hann var^
særður orðinn, gat hann aðeins
stunið upp orðinu „fjárkúgur“,|
en skjöl þau er hann bar á scr (
leiddu í ljós, að hér hafði verið,
myrtur Janek Klaymann, kaup-j
maður af pólskum Gyðinga-;
ættum.
Meðan á líkskoðun stóð, gaf
sig fram við lögregluna í Zuv-
ich þrítugur maður, sem kvaðst
vera valdur að ódæðisverkinu.
Hann var samkvæmt vegabréfi
sínu ungverskur að uppruna og
hét Jerzy Casjan. Hann kvaðst
vera Gyðingatrúar.
Einkennileg
sálsýki.
Casjan hafði undarleg áhrif
á rannsóknarréttinn. Hann gaf
undarleg og skrítin svör og
greinilegt var, að hann var sál-
sjúkur, a. m. k. að einhverju
leyti. Til dæmis var hægri hönd
hans, sú sem haldið hafði á
byssunni, algerlega lömuð.
Hann baðst þess enn fremur,
að hann yrði fluttur í eitt af
samkunduhúsum Gyðinga, þar
sem yfirheyrslunni yrði síðan
haldið áfram.
Eftir að þangað kom breytt-
ist viðmót Casjans allt, og var
hann nú hinn samvinnuþýðasti.
Lömunin var einnig horfin. Að
síðustu játaði hann einnig að
hann héti alls ekki Casjan,
heldur Sanek Witos og væri
|S|ekki frá Ungverjalandi, heldur
£■•;d frá fyrrverandi pólsku Ukrainu.
f Eftir eins og hálfs árs rann-
’í sóknir og yfirheyrslur var Wit-
i os síðan dæmdur í 7 ára fang-
? elsi af hæstarétti í Ziirich. Dóm-
urinn komst enn fremur að
ÍV.
. oþeirri niðurstöðu, að morðið
hafi verið framið af því sem
■skalla mætti „heiðarlegt hatur“.
'iþ j Fyrir sáttarétti
Gyðinga.
í svissneskum blöðurn var
mikið um þetta talað og reynt
að sýna fram á, að hér væri
um einn þeirra dómsúrskurða
tókst honum að komast í rúss- I fessorsins
Hann fór nú að ráðgast um
það við tvo verzlunarvini sína,
Berkowitch og Ribác, h.yernig
þeir gætu komið auði pró-
í fé. Berkowitch
að ræða, sem bæri of mikinn
keim sálfræði og ætti í raun
réttri ekki við fullkomin rök að
styðjast. Morðinginn hafi fram- j
ið verknaðinn af misskildri
réttlætistilfinningu og hafi þar
tekið sér alræðisvald sem eng-
um leyfist.
Klaymann, sem af tilviljun
var staddur í Zúrich, er hann
var myrtur, hafði viku áður
verið boðaður til þess að mæta
í svokölluðum sáttarétti Gyð-
ingatrúarmanna. Síðan átti
hann að fá fjöguri’a daga frest
til þess að ákveða, hvort hann
ætlaði að sætta sig við úrskurð
þann sem felldur yrði sam-
kvæmt Mósebókunum fimm.
Þar sem Klaymann hafði
ekkert látið frá sér heyra 48
stundum eftir að þessi frestur
var liðinn, gerði Witos honum
fyrii'sát fyrir framan eitt leik-
hús borgarinnar. Fórnardýrið
var þar aftur á móti umlukið
svo mikilli mannþröng, að ekki
varð af tilræðinu. Daginn eftir
var Witos samt aftur kominn á
stúfana. Hann komst í færi við
Klaymann, en áður en hann
hleypti af, bað hann til Guðs,
að hann gæfi eitthvert merki
um að Klaymann mætti verða
hlíft, ef hann í raun og veru
væri saklaus. Síðan hleypti
hann af.
Vildi koma
fram hefndum.
Samek Witos er ættaður úr
austurpólska smáþorpinu Luzk.
Faðir hans verzlaði með leður-
vörur og fisk; heittrúaður var
hann svo um munaði. Þegar
Rússar tóku A.-Pólland, flæktist
Samek Witos inn í seinni heims-
styx-jöldina. Hann flæktist um
með rússneskum herdeildum
sem aðstoðarmatsveinn.
í hjarta sínu var hann samt
sem áður póískur Gyðingur og
átti sér aðeins eitt takmark.
Háhn vildi ganga í pólska
fi'elsisherinn, til þess að hefna
sín á Þjóðverjum, en þeir höfðu
myrt alla fjölskyldu hans og
varpað í fjöldagrafir.
Pólverjar vildu samt ekki
líta við honum. Witos var Gyð-
ingur, en pólsku „frelsishetj-
urnar“ yfirleitt á móti Gyð-
ingum. Þá var það, að Samek
Witos breyttist í Jerzy Casjan.
Hann náði í vegabréf látins
Ungverja og hengdi kross um
háls sér, til að villa á sér sýn.
Witos var viss um að Kiaymann
hefði bent á þá ftlaga sem
n'jósnará, til þeSs að komast
undan því að skiþta penitxgun-
um, sem hann átti að hafa feng-
nesk-pólska herinn sem ákafur nefndi þá Janek Klaymann, senx ið. Witos fór nú tú ■. r i\ n , : , s
nh sagna.
látið
, sem
á síð-
friðarsinni. Á síðustu dögum
stríðsins, varð Witos fyrir
sprengjubi’oti, sem að áliti
hinna svissnesku dómstóla
svipti hann ábyrgðartilfinning-
unni.
„Prófessor“ kenxur
til sögunnar.
Eftir stríðið setti Witos á
stofn verzlun í hinum pólska
hluta Stettinborgar. Vörurnar
náði hann í á svarta márkaði Innihaldið
hann sagði að hefði góð sam- til þess að krefjast ha
bönd við Rússa. Witos dró and- Klaymann hufði einhig
ann heldur léttara, úr því að leggja jildru Iyriv Whot
hann hafði fundið svo óvænt hann naumlega slapp frá
mann, sem honum virtist fylli- ustu stundu.
lega treystandi til viðskiptanna. |
Klaymann sagði aftur á móti,
að fyrst yrði að rannsaka inni- ‘
hald kistunnar í Moskvu og I
fyrr en þaðan kæmi greinargerð
væri ekkert hægt að gera. I
Berlínarboi'gar. í Stettin komst
hann í kynni við landa sinn,
Eltur land
úr landi.
Witos fór nú frá Berlin til
Parísar. Þar biðu hans slæmar
fréttir. Rússar höfðu með að-
stoð Klaymanns látið taka til
fanga vin hans Ribac.
Witos fór aftur til Póllands,
og þar sannfærðist hann um.
einskisnýtt.
Dag nokkurn kom svo hin
Janek Klaymann. Sá síðar- hryllilega frétt. Rússarnir1 ag Ribac væri Ircminn til
I nefndi hafði komizt yfir 20 ldló' höfðu komist að þeirri niður- ' Siberiu og nú ákvað hann að
I af kaffi í Berlín. Með því ætl-jstöðu, að ,,pi’ófessorinn“ væri gera upp reikningana við Klay-
j aði hann að koma undir sig fót- svikari og innihald kistunnar mann.
unum sem kaffibraskari og ^ einskisnýtt. Skömmu síðar lét | 1953 var Klaymann kominn
svartamarkaðsbraskari. Witos^ Klaymann Witos hafa hina ^ til Israel þar sem hann lagði
gazt þegar að þessari hugmynd
Klaymanns. Hapn tók hann
með sér til Berlínar og kom
honum þar í vina hendur.' og fullyrti að innihaldið hefði
Skömmu síðar fór Witos aftur
frá Berlin og Setttín. Þar hóf
hann síðan verzlun sína á ný,
og einn dag kom til hans maður
sem kallaði sig „prófessor“.
tómu kistu. Hann reyndi að | stund á viðskipti. W r.o-, boðaði
sefa vonbrigði Witos rneð því hann til sáttadóms Gýðinga-
að greiða honum 5000 dollai’a samkundunnar. Klaymann
féllst á það, en hljóp brott til
Bandarikjanna. Sá dóuaur er
felldur yrði gat orðið Klay-
mann dýr, því aó þar með
myndu honum lokaðar allar
I dyr að samtökum G; i* ingatrú-
samt sem áður ekki verið með
öllu vei’ðlaust.
Nú nagaði hinn hræðilegi
gi’unur Witos. Kistan hafði
auðvitað haft að geyma radium
Witos komst aldrei að hinu þrátt fyrir allt, og Klaymann armanna.
í’étta nafni „prófessorsins“, en hafði því svikið hann. Hann Þannig hélt Witos áfram að
dag nokkurn sýndi hann Witosj sendi Berkowitsch og annan eita Klaymann þar til hann
innsiglaða kistu sem innihalda mann að nafni Pelmann, til skaut hann í Zurich 1954.
átti radiurn. Nú fannst Witos Klaymanns í Austur-Berlin.
farinn að vænkast hagur sinn. Berkowitsch var tekinn fastur
Loksins var hið gullna tækifæri af Rússum og sást aldrei meir,
komið. I en Pelmann komst undan.
Þessi sérkennilega mynd er frá borginni Valettu á Möltu. Mörg hundruð ungar konur létu
í ljós andúð sína á Rússum og framferði þeirra með ’því að fara í slíka göngu. Höfuðbúnað-
urinn er einkennandi fyrir e.vjuna og heitir faldetta.
W
p
ú3
undir höfði. Það er nefnilega!
svo, að þegar stjórn einhvers
lands er búin að múlbinda blöð
þess, og lokar þá jafnframt
fréttalindum erlendra fi’egn-
ritara, ei’u alltaf til óteljandi
sjálfboðaliðar úr hópi stjórnar-
andstöðunnar, senx gæta þess,
að erlendu blaðamennirnir hafi
alltaf úr nógu að moða. Þar við
bætist, að náttúruhamfarir,
óeirðir og óánægja þykja alltaf
meiri fréttir en ró og regla, svo
að ríkisstjórnir þær, sem hlut
eiga að máli, finnst að ei’lendu
blaðamennirnir leitist alltaf við
að draga ‘ upp sem dekkstar
myndir af landi þeix-ra. Eg hefi
reynt, undir slíkum kringum-
stæðum, að sýna mönnum fram
á sjónarmið blaðamannsins og
að þannig riti Lundúnablöðin
einnig um England. Eg segi:
„Ef mannlífið væri slíkt forað
glæpa, hjónaskilnaðá, hneyksla,
morða, slysa og stjói’nmálaei’ja,
sem fregnirnar gefa til kynna,
þá væri brezka þjóðin sannar-
lega illa komin.“ En hver ein-
ræðisherra heldur jafnan, að
öllum skeytum sé beint að
landi hans og er ekki ánægður,
nema miklu betur sé skrifað
um það en England,
Eins og eg sagði áðan, fór eg
mér nú varlegar en áður, en
það kom fyrir ekki, því að eink-
ar saklaus frétt varð til þess, að
eg var gerður landrækur úr
Júgóslavíu. Það vildi þannig til,
að dag einn heyrði eg fregn,
sem mér fannst hin brosleg-
1 asta. Myndasaga, þar sem
Mickey Mouse var söguhetjan,
var bönnuð í blaðinu Politika.
Sagan greindi frá því, að Mic-
key Mouse tók við stöðu tví-
fara síns, er var konungur í
landi sínu. Varð Mickey mjög
vinsæl fyrir að lækka skatta á
alþýðu manna, uppræta alla
fátækt í landinu og skera nið-
ur laun embættismanna. Frændi
konungsins, sem langaði til að
ná völdunum, óttaðist vaxandi
vinsældir hins unga konungs
og fór að undirbúa uppreist
gegn honum. Einmitt er svo
var komið, var. myndasagan
bönnuð.
Nú vildi svo til, að í Júgó-
slavíu var xmgur sveinn kon-
ungur landsins, en frændi hans,
Páll pi’ins, var ríkisstjóri hans.
Stjórnarandstæðingar di’eifðu
út sögum um það, að Páll pi’ins
ætlaði sér að koma í veg fyrir,
að sveinninn yrði konungur til
langframa. Enginn hugsandi
rnaður lagði trúnað á þessar
sögur og þær mimdu áreiðan-
lega aldrei hafa borizt til er-
lendra blaða, ef ritskoðandinn
hefði ekki verið svo skyni
skrcppinn, að fara að setja þær
í samband við skopmyndirnar
heimsfrægu. En okkur varð þó
ekki ljós heimska hans fyrr en
siðar, þegai’ við komust á snoð-
ir um það, að myndasagan var
ekki bönnuð vegna ráðabruggs
frændans vonda, sem áður var
frá sagt, heldur vegna næstu
myndaræmu, sem menn fengu
ekki a' sjá. Þar sást Mickey
I ,
‘ prins ljuka upp rikiskassa sm-
um og verða þess áskynja, að
hann var tómur, þótt þjóðin
‘ styndi undir skattabyrðinni og
1 r.áðherrarnir vissu ekki aura
sinna tal. Einhverjum hlýtur
1 a ð hafa fundizt, að Walt Disney
• hitti þarna naglann á höfuðið
að því er Júgóslavíu snerti.
Mér fannst þetta frekar
„brandari“ en frétt og var ekki
að hugsa urn að senda neitt um
bannið á Mickey. En eiginkona
mín, sem var von að hvetja
mig til gætjni og varfærni, benti
mér á það, að milijónir manna
úti um heim fylgdust af lifandi
áhuga með öllu því, sem á daga
Mickeys dreif og það væri
Frh. á 9. síðu.