Vísir - 22.08.1957, Blaðsíða 5

Fimmtudaginn 22. ágúst 1957
Ví SIR
Axel Thorsteinson:
Heimsdkn í Calder Hall í Cumberland.
Þar var garð fyrsta mikia tiiraunin í heim-
inum tii framleiðslu rafmagns úr kjarnorku
Að kvölcli föstudag-sins 21. júní
Högrðum við fréttamennirnii’ af
stað frá Lundúnum i nætuiiest
áleiðis til Seascale, sem er á
norðurströndinni milli Anglesey
og' Liverpool, en þar til norð-
vesturs er eyjan fornfræga, Mön
á Irlandssjó. — í þessari ferð
skyldi skoða Calder Hall kjarn-
orkustöðina.
Er til Seascale var komið kl.
rúm.Iega 8 að morgni var haldið
rakleitt til Scawfell-gistihúss og
sezt að morgunverði. Áttum við
góða stund á þessum kyrrláta og
fagra sumardvalarstað við sjó
frammi. Þaðan var svo haldið á
járnbraut til Sellafield og ekið
baðan i bifreiðum til Calder Hall,
nállægt Windscale í Cumberland.
Kjarnorkuöld.
Við vorum þarna á vegurn
kjarnorkumálastjórnar Bret-
lands (The United Kingdom At-
pmic Energy Authority) og tóku
helztu sérfræðingar þeir, sem í
Calder Hall starfa, á móti okk-
ur í Sellafield.
Af mnnd þeirri, sem hér er
birt fá menn allglögga hug-
mvnd um stöðina, eins og hún
blasti við augum okkar, á leið-
inni frá Sellafield, með sínum
margbrotnu og mikilfenglegu
rnannvirkjum, er úr fjarlægð-
inni vekja mann til nýrrar um-
hugsunar um, að kjarnorkuöld
er upp runnin, með stórkostleg-
itstu tækifærunum, sem hlotnast
hafa, með beizlun kjarnorkunn-
ar, til framkvæmda, er gætu ger-
breytt högum mannkyns og orð-
ið því til blessunar. Á hinu leit-
inu er svo sú hætta, að kjarn-
orkan verði notuð til tortíming-
ár, leiði meira böl yfir mannkyn
en sögur fara af, þvi að margra
sérfróðra manna ætlan, vofir
eyðing mikils hluta heimsbyggð-
arinnar yfir, ef til kjarnorku-
styrjaldar kæmi. Til slíks kemur
þó ekki. ef lialdgóðar reynast
bær \’onir þjóðanna, s.em byggj-
ást á fyrirætlunum um samstarf
til friðsamlegrar hagnýtingar
kjarnorkunnar.
Radioisotopar.
Bretland er sem stendur mesti
framleiðandi radioisotopa í heim-
inum. Dr. Seligman, forstjóri
ísóptopa-deildarinnar í Harwell,
skýrir_ s.vo frá, að útílutningur
isótopa frá Bretlandi 1954 hafi
verið meiri en frá öllum öðrum
löndum samanlagt. Útflutningur
þeirra frá Harwell og Amersham
hefur aukizt stöðugt frá 1947 og
var framleiðslan komin upp í
22.000 1956, að verðmæti 483.000
stpd. Þar af fór !á til útflutn-
ings. Notkun þeirra í brezkum
iðnaði er sivaxandi, — stöðugt
virðast opnást nýir möguleikar
til notkunar þeirra á því sviði, og
sömuleiðis við ýmiskonar rann-
sóknir á sviði landbúnaðar.
Kjarnorkan til
rafmagnsframleiðslu.
Þar hafa Bretar forystu. Hinn
26. jan. 1953 tilkynnti brezka
stjórnin að til íhugunar væru á-
form um að koma upp kjarn-
orkustöð til rafmagnsíram-
leiðslu (prototype atomic power
Station)'. Það var því næst til-
kynnt, að slík stöð yrði reist í
Calder Hall og vinnan hófst
sumarið 1953, en hinn 1. marz
var tilkynnt ákvörðu.nin um að
koma á fót kjarnorkustöð í til-
raunaskyni til rafmagnsfram-
leiðslu, í Dounray, Caithness,
Ekotlandi, og í febrúar 1955 var
birt hin mikla kjarnorkuáætlun
stjórnarinnar, en samkvæmt
henni skyldi reisa á fyrstu 10 ár-
unum (1955—1965) 12 kjarn-
orkustöðvar til rafmagnsfram-
leiðslu og verja til þess 300 millj.
stpd. Gert var ráð fyrir, að raí-
magnsframleiðslan mundi nema
frá 1500—2000 megaw. 1965.
Raforkujrörfin.
í hinni opinberu skýrslu um
þessi mál var gerð grein fyrír
vaxandi rafoi’kuþörf landsins.
Talið var að raforkustöðvar
landsins myndu þurfa 65 smá-
lestir kola, eða jafngildi orkunn-
ar i þvi kolamagni 1965, og 100
millj. smálesta 1975, miðað við
40 millj. smál. 1955. Það sem á
hefur vantað til þessa hefur
fengizt með auknum innflutn-
ingi olíu, og sumar hinna nýrri
raforkustöðva eru útbúnar með
tvennskonar vélum, svo að hægt
er að nota ýmist kol eöa olíu. En
gert er ráö fyrir svo mjög vax-
andi orkuþörf, að aukin kola-
framleiðsla mundi hvergi nærri
duga né aukinn olíuinnflutning-
ur. og væri því sérstök þörf á
því i Bretlandi, að gera eins stórt
„Calder A“-hlutiiui í fullri notkun.
átak og frekast væri unnt til
hagnýtingar kjarnorku til raf-
magnsframleiðslu.
Fyrsta tilraunin
í stóruni stíl.
Með kjarnorkustöðinni til raf-
magnsframleiðslu i Calder Hall
er gerð fyrsta tilraunin á Bret-
landi — og að því er vitað er i
öllum heiminum, til þess að nota
kjarnorku til rafmagnsfram-
leiðslu í stórum stíl. 1 maí í fyrra
var stöðin farin að framleiða
rafmagn til eigin þarfa, og
smám saman voru færðar út
kviarnar. Fyrri hluti þessarar
miklu kjarnorkustöðvar (Calder
Hall A) var opnaður af Elisa-
betu drottningu 17. október 1956.
1 henni eru tveir kjarnorkuofnar
(reactors). Raforkuframleiðslan
nemur 92.000 kw., en með síðari
hluta stöðvarinnar (Calder Hall
B) eykst framleiðslan upp í
184 000 kw. Sá hluti stöðvarinnar
verður fullbúinn 1958—59, og af
því magni fara 150.000 kw. inn í
landskerfið (írá Calder Hall A
65.000 kw.). Rafmagn framleitt
úr kjarnorkú er ekki talið munu
verða dýrara en úr kolakyntum
raforkustöðvum.
•
Yfir 20 kjamorkuofnar.
Kjarnorkúmállastjórnin hefur
nú komið upp 21 kjarnorkuofni
að meðtöldum þeim sem eru í
smíðum. Tveir eru í Windscale
til framleiðsslu á plutonium,
fjórir í Caldér Hall, og fjórir í
Chapel Cross, Skotlandi. Þeir
eiga að framleiða plutonium og
rafmagn frá þeim verður leitt
inn i landskerfið. Hinir eru i til-
raunastöðvum, en frá stöðinni í
Dounray verður leitt nokkuð raf-
magn inn í landskerfið.
Aðeins á valdi
sérfræðinga.
Það er að sjálfsögðu ekki á
minu valdi, að lýsa stöð sem
Calder Hall, því að til þess þarf
mikla sérkunnáttu, og hætti ég
mér ekki út í það, en vildi benda
á nauðsyn þess, að þróuninni á
þessu sviði verði meiri gaumur
gefinn hér en hingað til, og fróð-
leiksfúsum almenningi gefinn
kostur á, að fylgjast sem bezt
með þróuninni á þessu sviði,. og
þá fræðslu verður að fela þeim
mönnum, sem hafa þá sérþekk-
ingu, er til þess þarf.
Þá er vert að geta þess, að á
Bretlandi hafa mörg fjársterk
fyrirtæki sameinast til rann-
sókna og átaka á þessu sviði.
Þeirra meðal rafmagns- og véla-
framleiðslufyrirtæki, eins og
Associated Electrical Industries
og John Thompson Ltd! í Wol-
verhampton, er stofnuðu saman
AEI — John Thompson Nuclear
Engergy Co., til að framleiða
kjarnorkuvélar og koma upp að
fullu kjarnorkustöðvum á Bret-
landi, og vafalaust fi'amleiða vél-
ar til útflutnings — General Ele-
ctric Co. og Simon Carves, (iðn-
fyrii-tæki í Stockport), sem fram-
leiðir vélar í efnaverksmiðjur,
katla og hitabreytitæki, og enn
má nefna Nuclear Power Plant
Co., sem var stofnað í samein-
ingu af 8 félögum. Enn má nefna
þessi kunnu félög og fyrii’tæki:
English-Electric og Wilcox-Tay-
lor Woodrow samsteypuna, Imp-
erial Chemical Industries Ltd.,
Mitchell Engineering Co. í Lond-
on og Peterbórough, Vickers-
Ai’mstrong, Rolls Royce og Fost-
er Wheeler og Hawker Siddeley
samsteypuna, sem hefur með
höndum rannsóknir varðandi
fi-amleiðslu kjarnorkuhreyfla í
flugvélar.
Allt á liröðum
framfaraveg'i.
Allt er á hi’öðum framfaravegi
— í öllum iðngi’einum er skygnst
um af séi’fi’óðum mönnum, og
þi’eifað fyrir sér — alls staðar j
virðast möguleikar fyrir hendi j
-— til þess að nota hina nýju 1
þekkingu og reynslu, sem menn
eru að öðlast með í’annsóknum
sínum á kjarnorkusviðinu, er
hið opinbera, fyri’nefnd félög og
i ótal mörg önnur vei’ja hundruð-
um milljón til. Hin friðsam-
lega hagnýting kjarnorkunnar
boðar nýja tíma og bættan hag.
Ef vel tekst til um samstarf
i þjóðanna í þessu efni munu hin-
! ar smærstu njóta góðs af hinni
nýju þekkingu.
Verdensrevyen,
scgir fréttir úr heimi
skevimtanalífs og kvik-
mynda. — NA, nor'ska
myndablaðið, er hlið-
stœtt Billedbladet. ..
Norsk ukeblad,
fjölbreytt heimilisblað,
flytur margar skemmti-
legar greinar og sögur..
Kvennasíða, drengja-
síða, myndasögur,
Aiidrés önd o. fl. í sein-
ustu blöð ritar Ingrid
Bergman framhalds-
greinar um líf sitt og
starf.
Rlaðaturninn
Laugavegi 30 B.
BEZT AÐ AUGLÝSAIVÍSI
Stjórnandi, sem vill
fá oltu.
Hann og forfeður hans hafa lengi
deilt við imaminn.
í Mið-Austurlöndum eru til
tvær tegundir af stjómendum —
þeir sem eru rikir af olíu og þeir
sem vilja verða rikir af olíu.
Soldáninn Said bin Taimur,
þi;ettándi maður af konungsætt-
inni í Muscal og Oman er í síð-
ari hópnum. Brezka stjói’nin og
bandai’isk oliuflög hafa sams-
konar vonir og það gerir vanda-
mál hans ei’fitt og áríðandi.
Þetta var ein af ástæðunum til
þess að soldáninn bað sína góðu
vini í flugher Breta að ráðast á
vii’ki imamsins í Oman, Chalib
bin Alis sheiks. Bi’etar og olíufé-
lagið i Irak hafa i tvö ár verið
að leita að oliu i Oman.
Soldáninn og forfeður hans
hafa átt í ei-jum við imaminn og
til þess að halda honum í skefj-
urn.
En í þetta sinn var það ekki
nægjanlegt. Omansbúar hafa
hingað til haft gamaldags rifla,
en nú hafa þeir fengið sjálfvii’k'
vopn — og hafa sumir haldið því
fram að þau hafi komið yfir eyði
mörkina frá Saud í Saudi Ara-
bíu.
Olían gæti lapazt.
Ef imaminn vinnur- að þessu
sinni, gæti soldáninn og Ii’ak-
félagið misst olíuna en félagið er
rekið af Rretum þó að Frakkar
og Bandaríkjamenn séu þar hlut-
hafar. Bretar vonast eftir stórri
uppsprettu. á þægilegum stað, t.
d. austurodda Arabiu, sem hægt:
er að verja, í stað olíulindanna
við KuWait og Bahr-ein, sem eru
illa settar innst við Pei’saflóa.
Soldáninn skilur allt þetta.
Hann er menntaður í Baghdad
og á Indlandi meðan Bretar réðu
þar enn í’íkjum og talar ensku
eins og menntaður Indverji.
Soldáninn veit, að ef hann og
Bretar tapa Oman, geta hann og
Bretar ef til vill líka tapað vin-
inni Bui’aimi, sem er hernaðai’-
lega mikilvæg og þá gæti kom-
ið í’öðin að 7 litlum hei-radæm-
um, sem Bretar stjórna fyrir
norðvestan hann. Þá væri stjórn
Breta á Kuwait og Bahi’ein í
hættu og allur Pei’saflói gæti
fallið í hendur Saud konungi og
ei’indrekum Gamels Abdels Nass
er.s, forseta Egyptalands.
Soldáninn veit, að fyrir gettir
komið að Bretar tapi og að hugs-
ast getur að engin olia sé í Om-
an og hann bíður átekta.
Við ströndina í suðui’héraði
hans, Dhofai’, eru tvö Banda-
ríkjafélög og hafa leyfi til að
leita að oliu.
Það getur verið að hann hafi
ekki farið þangað í ár af því að
hann hafi búizt við vandræðum
í Oman, en annars er ástæða
fyrir hann að fara þangað frá
hinum ofsalega hita í Muscat,
þvi að loftslagið er miklu betra
í Salala, sunnan til í Dhofar.
Þó að hann eigi Chryslerbíl,

SIMt Z-41-44