Vísir - 31.08.1957, Blaðsíða 4

VÍSIR
Laugardaginn 31. ágúst 1957
Páll S. Pálsson, hæstarétt-
arlöginaður, flutti í sunmr í
útvarið um heimanám barna.
Par sem slíkt snerth’ mikinn
fjöhía lieimila, og yngstu
böniin hef ja nú einmitt skóla-
göngu eftir helgina, liefur
Vísir farið þess á leit við höf-
uiHlinn, hann heimilaði
blaðinu birtingu á erindinu,
1 og hefur hann góðfúslega orð-
| ið við þeim tilmælum.
Eg hef fallizt á, (með hálfum
Ihug þó vegna hinna mörgu, er á
mál mitt hlýða og betur vita), að
flytja nokkrar hugleiðingar um
heimanám barna, frá sjónarmiði
mínu sem foreldris, þar sem ég
á fjögur börn á skólaskyyldu
aldri, nokkur enn yngri og
fékkst þar að auki við barna-
kennslu endur fyrir löngu.
Það, sem hér verður sagt, mið-
ast við aðstæður hér i Reykja-
vik. Svipað mun eiga við í öðr-
am kaupstöðum og kauptúnum.
Hins vegar er hætt við að það,
sem hér verður drepið á, eigi að-
eins við aðlitlu leyti i sveitum.
Fyrsta vandamálið:
Eesturinn.
Fyrsta vandamál okkar for-
eldranna í sambandi við heima-
nám barna er lestrarnámið, en
það er undirstaða fyrir öllu síð-
ara námi barnsins. Þetta vita all-
ir foreldrar og þvi er eigi að
undra þótt við viljum leita svars
við þeirri spurningu, hvernig
toezt verði tryggt að barnið verði
fluglæst eins og það er kallað.
Þetta spjall mitt hér, um
heimanám barna, er miðað við
toarnaskólaárin, þ. e. þegar börn-
Sn eru 7—12 ára, en þó get ég
ekki stillt mig um, vegna lestr-
arnámsins, að minnast á heima-
nám barna á því sviði, áður en
skyldunámið hefst.
Reilt um aðferð.
Sérfræðingum kemur illa sam-
an um, hvernig lestrarnámi barn- ^
anna skuli hagað. Er þess ^
skemmst að minnast, er miklar
blaðadeilur urðu um það, hvort
réttara væri að nota svonefnda
stöfunaraðferð eða hljóðaðferð
við lestrarkennslu. Báðir deilu-
aðilar höfðu nokkuð til síns
máls, og sennilega er bezt að
tolanda þessum aðferðum saman,
til þess að sem skjótastur árang-
ur náist.
En það er að líkindum ekkert
álitamál, að ef börnin, eiga að
læra að lesa að einhverju leyti
eða öllu á heimilum foreldra
sinna, þá er gamla stöfunarað-
ferðin, sem flestir núlifandi for-
eldrar á íslandi hafa lært að lesa
eftir, sú eina aðferð, sem getur
komið til greina við heimanám
toarna í lestri.
Að læra fyrst lieiti stafanna,
læra síðan að kveða að og loks
að lesa heil orð og setningar,
stöfunaraðferðin, er seinleg að-
ferð, en hún er örugg og hefur
þann kost, að börnunum verður
orðmyndunin hugstæðari og þau
eiga léttara með að muna ritliátt j
orðamia, en eftir liljóðaðferðinni
svonefndu.
Eg minnist á lestraraðferðina
fyrst vegna þess, að margir kenn-
arar halda því fram, að við for-
eldrar spillum stórlega fyrir
lestrarnámi barnsins í barna-
skólanum, með því að veita því
heimatilsögn í lestri.
Þetta á ekki alltaf við. Ef
kennarinn notar stöfunaraðferð-
5na, þá er flýtisauki að þvi, að
toarnið stafi heima. En ef kenn-
srinn notar hinsvegar hljóðað-1
ferðina, þá mun það rétt vera, að
heimakennsla með stöfunarað-
ferð getur haft óheppileg áhrif á
lestrarnámið.
Hemianám yngstu
barnanna.
Skyldunámið hefst, er bömin
hafa náð 7 ára aldri. Sumir for-
eldrar láta börnin ekki læra að
lesa, áður en þau fara í barna-
skóla. Aðrir kenna þeim að lesa
heima eða setja þau i tíma-
kennslu á aldrinum 5-6 ára, svo
að börnin hafi sem mesta lestrar
íyrir morgundaginn. Aðrir láta
sér nægja að barnið lesi kafl-
ann einu sinni yfir.
Og heimanániið eykst.
Þarna hefst heimanám hjá
barninu. Því hefur verið „sett
fyrir" og það á að skila árangri
næsta dag. 1 reikningi hefst
heimanám einnig mjög snemma.
7 ára börnum er gjarnan sett
fyrir dæmi að reikna heima. Og
heimanámið eykst, er lesgrein-
arnar, kristinfræði, saga, landa-
fræði og náttúrufræði bætast
Páll S. Pálsson, hrl:
Hvað «r við það að afhicga, og
hvernig má það bæta ?
þekkingu, er þau hefja nám i
barnaskólanum.
Fyrri aðferðinni hefur verið
mæit með á þeim rökum, að
ólæst barn sé betur sett að til-
einka sér lestrarkunnáttu á
skólabekk, (þar sem oftast sé
notuð hljóðaðferð) heldur en
barn, sem komið er stutt áleiðis
með lesturinn, og hefur lært
eftir stöfunaraðferðinni.
En þá kemur það til athugun-
ar, hvort ekki sé æskilegt, að
barnið hafi lært að lesa, áður
en 7 ára skyldunámið hefst. Ég
hefi ^ haft reynslu af hvoru-
tveggja, . að bíða með lestrar-
nám barns, unz skyldunámið
hófst, og að kenna barni að lesa
heima áður, svo að það var
orðið sæmilega lesandi, er það
settist á skólabekkinn. Af þess
ari reynslu er ég sannfærðuv
um, að það er æskilegast, ef
nokkur tök eru á, að barniö haf'
lært að lesa, áður en þaö liefur
nám í barnaskólanum. Þetta
ekki hvað sízt við um börn, sem
eru námfús og fremur bráð-
þroska.
Þegar skyldunámið hefst.
Hér i Reykjavík er 7 ára börn-
unum skipt í stofudeildir (bekki)
eftir lestrarkunnáttunni, Því ,er
meiri hætta á að börn, sem eru
mjög misjöfn að námshæfni til,
lendi saman í stofudeild, ef þau
fara ólæs i skólann. En það er
heppilegast, að börn i hverjum
bekk séu á sem svipuðustu
þroskastigi.
Um byrjunarlesturinn hefur
áður verið rætt. En lestrarnám-
ið heldur áfram, eftir að þarnið
hefur náð fyrstu leikni í iestri.
Barninu er fengin lesbók í
skólanum og þvi sagt að lesa
tiltekinn kafla heima. Sumir
kennarar segja barninu að lesa
kaflann yfir mörgum sinnum
við. Fljótt vaknar i þessu sam-
bandi spurningin hjá foreldrun-
um: Eigum við að spyrja þarn-
ið daglega, hvað þvi hafi verið
sett fyrir i skólanum og eigum
við að líta eftir því, að barnið
geri heirnaverkeíninu góð skil?
Hvert sem svarið er við þess-
ari spurningu, þá er vist, að
meginþorri foreldra hefur
hvorki tíma né tækifæri til þess
að hjálpa börnunum við heima-
nám, eða lita eftir því, hvernig
börnin rækja það.
Reyndin verður þvi sú, að
heimanámið verður að mestu
levti háð ákvörðun og vilja
barnsins sjálfs, undir því eftir-
liti einu, er skólinn veitir.
Skilyrðin til hehnanáms
eru níjög misjöfn.
Ég áiít mjö'g varhugavert, að
skóli geri strangar kröíur
til heimanáms barna. I skóla-
stofunni er aðstaðan tii náms-
ins sama hjá öllum'börnunum.
Þau hafa öll sama næðið til
námsins, sitja á góðum stólum
og við. hentug borð, Heirna fyrir
qru aðstæður jafn ó.líkar og
börnin eru mörg. Húsnæðisskort
ur og þrengsli í heimili, fjöldi
heimilisfólks og e.t.v. hávaða- ]
söm umgengni getur valdið því,
að nokkur hluti barpanna hafi
engar ástæður til að .gera heima-j
verkefninu skil, Þegar i skólann j
kemur næsta dag er munurinn:
auðfundinn. Sumt af bornunum j
hefur lesið vel og iært lexíurnar:
utan að. Öniiur hafa varia opnað
bókina heima. Það or ómögulegt
fyrir kennaraim að dæma um
það, hver orsöiún er fyrir hinu
siðarnefnda. Það gat verið svo
rnargt og m.a. heimilisástæð- ^
urnar, sem kennarinn, hversu
góður sem hann er, getur engin
áhrif haft á. i
Kennararnir brýna börnin.
Þegar kennarinn verður var
við það að einljver barnanna slá
slöku við heimanámið, reynir
liann að hvetja þau og brýna
eftir beztu getu að vinna sam-
vizkusamlega og lesa betur
heima.
Og skyldurækninni er stimd-
mn misboðið,
Skyldurækni er hverjum
manni í blóð borin, þótt í mis-
jafnlega ríkum mæli sé, og
börnin eru þar ekki eftirbátar
fullprðinna. En sá er munurinn,
að börn taka yfirleitt nær sér en
fullorðið fólk, ef þau finna, að
þau geta ekki framkvæmt það,
sem til er ætlast af þeim.
Uppeldislega er því hæpið að
rétt sé að farið, að ætlast til
heimanáms af öilum börnum,
jafphliða skólanáminu, þar eð
mörg af þeim búg við erfið skil-
yrði til heimanáms og geta
ekki uppfyllt þessa skyldu, þótt
þau langi, tjl.
Hinsvegar er svo um önnur
börn, að þau vanrækja heima-
námið, án þess að gildar af-
sakanir séu ; fyrir þvi. Það er
heldur ekki gott, að börnin kom-
ist áfram með það. að gera ekki
skyldu sina, eingöngu af þeim
ástæðum. að svo erfitt er að
fylgjast með því af kennurum
og foreldrum, hvort heimanámið
er vanrækt og einkum, að þ\'í er
kennarana snertir, hverjar or-
sakirnar eru.
Samband kenhara og
foreidra.
Samstarf kvenna og foi'eldra
um þetta vandamál getur rutt
mörgum hindrunum úr vegi. Það
er mjög æskilegt. einmitt að þvi
er varðar heimanám barnanna,
að kennarar liafi samband við
foreldrana, segi okkur hversu
heimaverkefnirj eru unnin og
leiti frétta um ástæður og á-
stundun barnsins við bóknámið
heima. En þó að þetta sé sett
I hér fram sem ósk, þá er Ijóst,
að kennarar við barnaskóla í
kaupstöðum hafa það miklu
verkefni að sinna við kennslu
margra barna, að timi þeirra
leyfir ekki mikla vinnu t;’ kynn-
ingar á heimilum barnanna.
Upprifjun iniyndaðs lærdoms.
Ég er helzt á þeirri skoðun,
að skólarnir ætlist um of til þess
að börnin læri námsfögin heima
fyrir.
Kennslustundin' verour oft á
tiðum einskonar upprifjun eða
endurskoðun á því, sem kennar-
inn imyndar sér að börnin hafi
lært heima. vegna þess að hann
sagði þeim að læi'a heima fyrir
þessa kennslustund.
Það er mjög athugandi, hvort
ekki sé vænlegra til árangurs,
að skólanámið byggi ekki á
heimanámi barnanna.
Aðrar leiðir.
Lestur námsbókanna gæti far-
ið fram í skólanum sjálíum,
! annaðhvort þannig, að hverri
] kennslustund í lesgrein væri
skipt milii námsbókalesturs og
I viðræðu kennarans við börnin,
eða t.d. með þeim hætti, að síð-
ustu kennslustundinni á degi
hverjum sé varið til námsbókar-
lesturs fyrir næsta dag.
Lestur námsbóka undir eftir-
liti kenrjara hefur þann kost,
að kennurum gefst tækifæri til
að leiðbeina börnunum við nám-
ið. Það er ekki sama, hvemig
lesið er. Börnin komast af með
langtum minni tima en ella ef
skýrt er fyrir þeim að þekkja
aðalatriði frá aukaatriðum og á
hvern hátt fljótiegast er aö til-
emka sér kjarnann i hverri frá-
sögn,
Tilsögn 3i þessu tagi myndi
verða vai'anlegra veganesti til
seinni tíraans en marg't annað,
sejn kennt er á barnaskólastjg-
inu.
Ég kynntist eitt sinn sem nem-
Frh. á 9. síðu.

Þessi myud er tekin við inngöngu bænahúss Móhameðstrúar-
manna í París. er haldin var guðsþjónusta til minningar um
Aga Klian. Eins og allstaðar í hinum móhammeðanska ljeimi
hafa memj dregið skó af fótum sér, áður en gengið var inn í hið
helga bænaliús.