Alþýðublaðið - 28.12.1957, Side 7

Laugardagur 28. des. 1957.
Alþýðuhlaffið
7
'* «v~* >-*
Suunudagur.
— •— — ÞETTA er sá
suiínudagur, er flestir ganga
um borgina og skoða í búð-
arglugga. Sérstaklegá eru
bömin sólgin í að sjá, hverju
út er stillt, og hvað til sölu
ér fyrir jólin. Veður var að
visu gott í dag, en þó var
margt manna ó ferð í élja-
ganginum, og bömin flöttu
nefin við gluggana að vanda.
-Því fér-fjárfi, að góðar út-
stillingar í • búðargluggum
séu Mtili: virði, burt séð frá
gildi þeirrá fyrir sölu varn-
ingsins. Smekklega útbúnir
búðargluggar setja mikinn
svip á borgina. og váfalaust
yrði borgarlífið fábreyti-
legra, ef menn hættu að geta
stanzað við glugga og skoð-
að vörur. í stórborgum er-
lendis eyðir fólk ótrúlega
miklum tíma í að skoða í
búðarglugga, og sumir hafa
þáð beinlínis fyrir tóm-.
stundagaman.
Bándaríkjamenn kalla
þetta , ,windowshopp i ng“ —
eða ',,gluggainnkaup“. Þess-
ár innkaupaferðir hafa
þarin mikla kost, að þær hafa
ekki utgjöld í för með sér,
að minrista kosti ekki í þánn
svípirm.
Mánmlagur.
: — — ' Kunningi minn
kom að máli við mig í dag
og lét þau orð falla, að nú
ættu sér stáð mikil átök víða
úti um landið á bak við
tjöldin. og þó ekki síður hér
'í ReykjaVík. Átti hann við
uppstillingu til bæiarstjórna
og hrepnsnefnda. Mikið jaml
■ og japl og fuður væri í
kringum val manna á lista,
og ekki állt sársaukalaust.
Sumir menn eru með þeim
ósköpum fæddir, að þeim
finnst þeir ekki geta runníð
lífsskeiðið til . enda riema
sitja í bæjarstjórn eða
hreoosnefnd. Og kannski fá
þessir menn svo aldrei að
komast í þetta eftirsótta
stand. Svo er gengið á eftir
öðrum að vefa kost á sér til
þessarar fremdar. en þeir
eru ófáanlegir til! Hún er
sannsrlega misiafnlega inn-
réttuð, mannskennan, enda
gefur bað líka lífinu aildi.
Ekki væri það ýkja skemmti
vikunnar
legt, ef allir væru steyptir
í sama mótið. Hvað um það,
vafalaust hefur kunningi
minn rétt fyrir sér: Óttalegt
taugastríð hlýtur víða að
vera þessa dagana vegna
kosninganna eftir mánuð.
Má mikið vera, ef allir njóta
jólanna þess vegng.
Þriðjudagur.
—-------Mikið er aUglýst’
af bókunum í útvarpinu.
Von er, að bækur séu dýrar,
þegar orðið kosíar 5 kr. og
heillangar lexíur eru lesnar
um sumar bækur. Allt þetta
leggst að sjálfsögðu á bæk-
urnar, og svo kaupum við
bókabéusarnir auglýsingarn-
ar með bókunum. Manni
finnst þetta vera komið út í
öfgar. Því ódýrari sem bæk-
ur eru, því fleiri geta menn
keypt. Það væri því míkil
þörf á að draga úr auglýs-
ingafárganinu. En sennilega
er hér við ramman reip að
draga. íslendirigar eru svo
ýkja stórir í sér. Þeim finnst
ekkert gjaldgengt nema það,
sem kröftugt er, mikilfeng-
legt óg hástemmt. Við meg-
um bví vafalaust eiga von í
miklum straumi bókaaug-
lýsinga í útvarpi og annars
staðar, og lítil von er víst
til, að bækur lækki. Þetta
er allt í háalofti hjá okkur
hér, allir hraða sér að lifa
og lifa sem ákafast og eyða
sem mestu. og bá þarf auð-
•^vitað að afla mikils.
Miðvíkudagur,
--------Fallegt var í borg
inni, þegar ég gekk heim úr
vinnunni í dag, snjóföl hafði
fallið í logni ofan á eldri
sm’ó, og allt var hvítt og
milt. jafnvel kóngurinn okk
ar á 'Stiórnarráðsblettinum
rétti snióhlass út til mann-
fjöldans á Lækjartorgi. Ég
mætti kunningja mínum á
horninu hiá Árna B. Biöms-
svni. og h=mn var fjöðrutn
fenginn yfir þessari hvítu
dvrð. ,,Nú ættu jólin bara
að vera komin,“ sagði hann,
„ég get ekki þolað ra\ið jól.
Svona eiga þau einmitt að
vera, hvítablæja yfir allt.
Ég vildi gjarnan flýta jólun-
um um þessa viku, svo við
missum ekki af snjónum.11
Svona geta menn orðið róm-
antískir í miðri Reykjavík i
miðri viku, þegar fallega
snjóar. Ég hugsaði með mér:
„Ýmsir hefðu vafalaust
margt við það að athuga, að
jólunum yrði flýtt upp úr
þurru. Eflaust eiga menn
margt eftir ókeypt og óselt
fyrir þessi jól.“ En við kunn
ingja minn sagði ég: „Ef til
vill verðum við svo heppn-
ir, að fá hvít jól, þótt við
bíðurn."
Fimmtudagur.
—-------Ég kom snöggv-
ast inn á pakkaafgréiðslu
Bifreiðastöð íslands. Þar var
mikið að gera, stöðugt verið
að koma og fara með pakka.
Ofurlítils kvíða kénndi hjá
ýmsum, sem komu með pakk
ana, veður var méð vans'tillt-
ara móti, og. viða að höföu
borizt fréttir um þunga
færð. Skvldu pakkarnir nú
komast norður, * austur eða
vestur fyrir jól?
Þegar maður kemur á
slíka staði, er manni ljóst,
hvað jólagjafirnar eru al-
ménnar, og hvað margír
reyna að láta vini og frænd-
ur í fjarlægð vita af sér,’
þótt í litlu sé. Víst er það
fallegur siður, ef í hófi er.
Hangiketslæri heiman úr
sveitinni hlýtur að bragðast
hálfrótslitnum manni í borg
inni betur en. ketbiti, sem
keyptur er í næstu búð, án
þess að vitað sé um upp-
runann. Er næsta furðulegt,
hve margir borgarbúar eru
enn bundnir byggðarlagi
sínu og sveit, þótt þeir hafi
lengí dvalizt í borginni. Hm
það vitna öll átthagafélögin.
— Og meðan ég stóð þarna
í afgreiðslukiallaranum og
horfði á fólkið taka við
bögglúm sínum, hugsaði ég
með mér, að sennilega ætu
ýmsir sig lieim um þessi jól.
Það er á margan hátt hægt
að férðast til bernsku sirmar
og uppruna!
Föstudagur.
, — — — Sérfræðingur
minn í heimspólitíkinni,
Kalli á kvistinum, var
furðu reifur í dag. Ég hitti
hann snöggvast upp -úr há-
deginu. og hann yar bara til
með að spjalla. „Þetta er
skák,“ sagði hann, „þeir
sögðu bara skák við Rúss-
ana í París, sérðu, klára
skák. Nú verða þeir að gera
svo vel að hætta að þvæla
þetta sýnt og heilagt, nú
verða þeir að gera eitthvað
raunhæft, eins og þeir stóru
kalla það.“ „Já, það er nú
heila málið,“ sagoi ég, „en
mér finnst þeir stjómmála-
mennirnir hafi alltaf verið
að burðast við að gera eitt-
hvað raunhæft nú um langt
skeið.“ „Já, en þetta er samt
skák, lagsmaður," endurtók
Kalli þrár að vanda. „Þeir
geta glímt við hana fram.
yfir hátíðirnar, Rússarnir.“
Líklega liggur Eiserihower
meira á heim fyrir jólin en
Hermanni. Að minnsta kosti
er hann floginn vestur, en
Hermann sprangar um í
London. Það er svona að
búa á stóru bæjunum, þá er
margt að sýsla fyrir jólin.
Ike hefur vafalaust í mörg
horn að líta og má því ekki
Slóra, en smábændur geta
tekið á sig smákróka í kaup-
staðaferðinni.
Laugardagur,
---------Þá er það aðal-
verzlunardágurinn fvrir jól-
in, eftir því sem • sagt er.
Reyndar segja sumir kaup-
menn mér, að Þorláksmessa
sé hlutskarpari, þá sé víða í
búðum eins og á uppböði.
Ekki veit ég það, ég kem
varla í búð á Þorláksmessu
nema sárnauðugur. En í dag
þvældist ég um götur, bara
til að horfa á mannaferðina.
Ég þreytist seint á að horfa
á mannaferð á götum. Lög-
reglan stjórnar umferðinni
mæta vel, og margir öku-
menn eru farnir að sýna til-
hliðrunarsemi. Það er góðs
viti. Eg horfði á tvo bifreið-
arstjóra stanza á Laugaveg-
inum í dag og leyfa öðrum
að komast inn í röðina. Þetta
er byrjun á umferðarmenn-
ingu. Kannski kemur hún.
Mér kémur í hug sagan
um jólagjöfina mína. Við
vorum saman uti að verzla,
tveir landar, i New York á
aðfangadagskvöld. (Þar eru
búðir opnar fram á rauða
iólanótt.) Við brugðum oltk-
ur inn í veitingahús við
Times Square og gerðum
okkur veizlu. Máltíðin kost-
aði eitthvað þr.já dali fyrir
hvorn, sem þá var gizka mik
ill peningur. Þar er siður að
greiða við útgöngudyr, sam-
kvæmt nótu frá þjóni. Við
kassann sat elskuleg stúíka,
ung og fallega snyrt og sagði
,,þökk“ og „gerið svo vel“ á
báða bóga. Félagi minn
greiddi með tíu dala seðli
og fékk eittihvað sjö dali til
baka og ástúðlegt bros. Ég
greiddi með fimm dala seðli
óg fékk líka sjö dali til baka
og sama brosið, ásamt hinni
venjulegu „þökk“. Nú er ég
með þeim ósköpum fæddur,
að ég tel aldrei það, sem ég
fæ til baka. Samt læddist
það inn í mig, að ég hefði
hér fengið drjúgum meira
en mér bæri. Ég sneri því
Við í dyrunum, gekk til baka
til stúlkunnar og sagði: „Ég
get ómögulega verið að hafa
af yður svona á sjálft jóla-
kvöldið. Ég • greiddi með
fimm dala seðli.“ Ég hef
sjaldan séð meiri undrunar-
svip á nokkru andliti en svip
þann er á stúlkuna kom. Vel
ræna brosið hvarf fyrir öðru
betra og ..bökkin“ varð bein
línis frá hjartanu. Og þegar
ég var aftur kominn fram í
dyr, kallaði hún gleðileg jól
á eftir mér. Þessi svipur og
þessi ..gleðileg jól“ var eina
jólasjöfin, sem ég fékk þetta
kvöld; en hun var líka tölu-
verð.
21.-—'12.—’'57.
- Vöggur.
S
s
s
s
s
s
V
s
s
s
S'
s
V
V
s
S
s
V
s
s'-
V
V
V
V
s
V
y
v
s|
s
s
S;
V
s:
y
s;
y
ý
ý
v
ý.
ý
v
V
si
s!
V
V
v
ý
v
ý
s
s
s
V
s;
y.
v
v
V
s
S;
V
V
V
V

( Bæteur og höfunciar )

Vilhj. S. Vilhjálmsson: Við
sem byggSum þessa borg. -—
bættir af átta Reykvíking-
um. Bákaútgáfan Setbere. —
Prentsmiðjan Oddi. Reykja-
vík 1957.
NtJ FYRIR skömmu hefur
Vilhjálmur S. Vilhjálmsson
sent frá sér annað bindi bókar-
innar „Við sem byggðum þessa
foorg“. Er bessi éins og sú fyrri
yiðtöl við Reykvíkínga. Að
þessu sinni skráir hann ævi-
lýsingar átta. en í fyrri bók-
Inni er viðtal við níu Reykvík-
inga. Þetta er orðið mjög merkí
legt ævisagnasafn og er von. að
Vilhjálmur auki enn við það á
komandi árum.
Vilhiálmur er fyrir löngu
þekktur setn blaðamaður og rit-
höfundur. Hafa komið eftir
hann nokkrar skáldsögur, sem
lýsa mjög vel kjörum alþýð-
unnar um og eftir byrjun þess-
arar aldar. Én með ritun bók-
arinnar „Við sem byggðum
þessa borg“ sneri hann sér að
nýjum viðfangsefnum. Hanri
fer ekki troðnar slóðir í þess-
ari bók, heldur velur sér við-
fangsefni með nýju sniði. Að-
ferð hans öll við uppsetningu
bessara þátta er einnig ný-
lunda. Hann byrjar hér á nýrri
aðferð við ævimiriningaritun,
sem honum tekst mjög vel að
gera svo úr garði að með ágæt-
um er. í þessum þáttum sam-
einar Vilhjálmur tvennt, að
1 skrifa g'óðar og skilmerkilegar
æviminningar og flétta inn í
þær ýmiss konar fróðleik úr
samtíð þeirra, ér hann skrifar
um. Honum hefur tekizt sér-
staklega vel að sýna margs kon
ar myndir úr lífi Reykjavíkur,
og hvernig hún hefur breytzt
úr litlu fiskiþorpi í stóra borg
með breið stræti og miklar
byggingar. Þetta tvennt hefur
hann sameinað á skemmtilegan
og snjallan hátt, svo að ég tel
víst, að bækur hans verði dýr-
mætur fjársjóður fyrir fræði-
menn framtíðarinnar, þegar
þeir skrifa um íortið Reykja-
víkur.
Vilhjálmur hefur með þessu
riti hafið nýja sag^agerð á ís-
iandi með þjóðlegu sniði en nú-
ímalegum blæ. Hann fer ekki
troð'nar slóðir eins og flestir
rithöfundar gera að skrifa um
næstu kynslóð á undan. Hann
skrifar um samtíð sína og læt-
ur samtíðarmenn sína segja að
mestu frá sjálfá. Þetta gerir
ritun hans mjög merkilega og
ennþá skilbetri heimild fvrir
framtíð og nútíð. Hann er mjög
smekkvís í vali á mönnum til
að ræða við og skrífa um. Hann
velur þá úr ýmsum stéttum
höfuðstaðarins. Þannig ristir
hann þverskurð úr lífi borgar-
innar uppbyggingu hennar og
starfi. Þetta er mjög snjallt í
ritun eins og þessari. Með þess
ari aðferð fékk hann heiísteypt-
ari mynd og skýrari drætti í
þá þóðlífsmynd, sem hann ætl-
aði sér að móta. Og með því
að láta sögumennina sjáifa
segja frá að mestu eru frásög-
urnar meira virði fyrir fram-
tíðina, jafnvel ennþá verðmæt-
ari en ef þær væru byggðar á
heimildum, sem vandaður fræði
maður safnaði. Vilhjálmur ger-
ir því með þessari ritun sinni
tilraun, sem heppnast mjög vel,
að færa hina gömlu þjóðlegu
sagnaþáttaritxm í nútímalegt
form. Blaðamannastarf hans
undanfarin ár hefur leitt hann
á þessa leið, og honum hefur
Itekizt svo vel að skrifa þessa
iþætti, að þeir bera ekki um of
keim af blaðamennsku og eru
ekki heldur of nærri hinm
hefðbundnu sagnáþáttaritun af
líku tæi.
Það er vandi að fara nýjar
götur i hverju sem er, en ekki
sízt á rityellinum. Sýnir það
vel, hve Vilhjálmur er snjall
rithöfundur, hve honum tekst
vel í þessari nýju ritun sinni.
Hanri slær hvergi skeifhögg.
Mótun hans í frásögn og stíl er
jöfn, hvort heldur hann skrif-t
ar um prest, stórkaupmann,
verkamann, rakara eða sjó-
mann. Hann nær alltaf tökum
á viðfangsefninu. Leysir það
með snilld, svo þættirnir verða
allir hinir skemmtilegustu og
um leið fróðlegir.
Vilhjáimur bregður upp
skýrri þjóðlífsmynd í þessari
bók úr lífi Reykvíkinga síðuslu
áratugina. Það er vel, að reyk
vískur rithöfundur hefur tekið
betta verkefni fyrir og' leyst
bað með jafngóðum árangri og
hér er gert. Það er einnig vel,
að bókaútgáfufyrirtæki skuli.
gefa slík rít út með eins mikl-
um myndarbrag og hér er gert.
Þetta allt sýnir, að þeir sem
hér eiga hlut að máli kunna
Framhald á 2. síða.