Alþýðublaðið - 26.02.1958, Blaðsíða 7

Mí5vifeud.agur 26. febrúar 1953
& I þ f ð u b 1 a 8 1S
Dr. Gunnlaugur Þórðarson:
1 FYMtADÁG hófst í Genf
alþjóðariáðstefna á vegum Sam-
einuðu þjóðanna um landhe.'g-
ismál og fleira þar að lútandi.
RáðStefna þessi fjaliar um þau
mój, er varða ístenzku þjóðina
miklu, og er því rétt að fjaila
hér llti'21'ega um hana og land-
helgismólið.
Árið 1930 var á vegum Þjóða
bandalagsins haldin alþjóðaráð
stefna í Haag til þess raeðal
annars að setja reglur um
landhelgi. ísland átti sinn sér-
staka fulltrúa á þeirri ráð-
stefnu, sem var óvenjuiegt á
þeim tímum, þegar Danir fóru
með ufanríkismá! vor. Fulitrúi
fslands á ráðstefnunrií var hr.
Sveirin heitinn Björnsson, þá
sendiherra íslands í Kaup-
ma'nnahöfn. Hélt hann 'þar að
nokkru fram hinum forna rétti
íslands til 16 sjómílna land-
helgi, svo sem vikið er að í rit-
gerð minni. Vegna þess hve
sboðanir (hínna ýmsu ríkia voru
skiptar um öll megiriatriði, varð
enginn teljandi árangur af þess
arj merkilegu tilraun.
TIÍXAGA, SEM EIGI
VAR FLUTT.
Fyrir tæpu ári étti undirrit-
aður sæti é alþingí um háHs
mánaðar skeið og hafði þá bú-
ið tiil flutnings tillögu til þings
ályktunar varðand undirbún-
ing að þátttöku íslands í
néfndri ráðstefnu. Tillaga bessi
ásamt greinargerð var svohljóð
andí:
Tillaga til þingsályktunar
um kosningu neíndar til undir-
búnings löffffiafar um fiskveiða
landhelgi íslands o. fl.
,,Alþingi ályktar að kjósa
fjögurra manna nefnd tii þess
að semja fruxnvarp til laga um
fiskveiðalandhelgi fslands, og
skal við það miðað, að nefndin
hafi lokið störfum fvrir haustið
1958.
Enn fremur skal nefndm í
samráði við ntanríkisróðuneyt-
ið undirbúa þátttöku íslands í
fyrirhugaðri ráðstefnu um land.
helgismál, sem haldin verður í
Genf í apríl 1958.“
Greinargerð:
„Garnlar tilskipanir og laga-
boð eru einu ákvæðin, sem
hægt er að vítna til varðandi
' fiskveiðalandhelgí íslands, síð-
an l.andhelgissamningurinn frá
1901 féll úr gildi, en með þeim
samningi var landhelgin bund-
in við 3 sjómilur um hálfrar
aldar skeið, en við uppsögn
hans skapaðist aftur sama rétí-
arástand og fyrir gildistöku
hans. Til þessa hafa íslenzk
stjórnarvöld ekki haldið fram
þeim augljósa rétti, en látið
sitja víð það eitt að friða fvrir
togveiðum fjögurra sjómílna
belti, svo sem gert var með
reglugerð frá 19. marz 1952.
Átti svo að heita, að hér væri
verið að framkvæma lög nr. 5
frá 1948, um vísindalega vernd
un landgrunnsinjs. Efr reglugferð
þessi var sett, var eneinn fyrir-
vari gerður um að ísland ætti
meiri rétt en reglugerðin gæfi
til kynna, enda þótt hún tæki
t. d. að’eins tíl nokkurs hluta
landgrunnsíns. Síðar kom á
daginn, að í reyndinni gat reglu
geriio eíns vel talizt útfærsla á
Iandheleinni. Margt bendir tál
bess, að frekarí aðgerða hafi
eiei verið vori, og að þjóð'in
skyldi iíta ó þessar aðgerðir
Dr. Gunnlaugur I>órðai*son
sem endanlega afgreiðslu land-
helgismólsins. Þannig var reynt
að þagga niðux allar raddir,
sem töldu, að of skammt væri
gengið, enda þótt nú sé svo
komið, að þeir, er skemmst
vildu ganga, láti sem svo, að
reglugerðin frá 19. marz 1952
haíi aðeins átt að vera byrjun-
arframkívæmd í landhelgismál-
um, enda hafa þessir menn
fundið vilja þjóðarinnar og sjá
sig tilneydda að taka tillit til
hans.
Aðairáðunautur stjórnarinn-
ar í þessu mikilvæga máii var
lögfræðingur, sem lagt hafði
stund á þjóðarétt í Bandaríkj-
unum, og að vonum hefur þess
gætt nokkuð, að hann hafði ver
, ið undir handleiðslu manna,
sem foúa við engilsaxneslcar
réttarivenjur. En svo sem kunn-
ugt er, halda engilsaxneskir lög
fræðingar fram kenningu um
þriggja sjómíina viðáttu land-
helginn.ar. Þannig vildi hann
gera sem minnst úr fornrí sér-
stöðu Mands og sögulegum
rétti íslenzku þjóðarinnar til a.
m. k. 16 sjómílna landhelgi.
hins vegar reyridi hann að heim
færa iandhelgi íslands til hinn-
ar svoköl luðu skandinavísku
reglu um 4 sjómílna landhelgi,
sem var bæði vanhugsað og
vafasamt.
Engin grein hefur verið gerð
fyrir fornri sérstöðu íslands á
alþjóðavettvangi fyrr en í des.
1956, en þá var á vettvangi
Sameinuðu þjóðanna af íslands
hálfu vikið að því fáum orðum,
að ísland hefði haft 16 sjómilna
landhelgi frá því á 17. öld og
fram á 19. öld, jafnvel fram
undir aidamótin,
Síðastliðið haust kvaddi sjáv
arútvegsmálaráðherra saman út
vegsmenn víðs vegar af landinu
til þess, að því er virðist, að
fá áréttaðar hjá þem kröfur
um aukna friðun fiskimiða og
stækkun landhelginnar. Þar
með virðist málið vera afgreitt,
og hefur því ekki verið hreyft
síðan.
En víð svo búið má ekki
standa, og er fyllilega tímabært
að alþingi láti þegar hefja und-
ifbúning að löggjöf um fisk-
veiðalandhelgi íslands, og láti
einnig til sín taka þátttöku ís-
lands 1 fyrrhugaðri ráðstefnu í
Genf um landhelgismól. Er þvi
rillaga þessi flutt nú.
Til þess að leggja áherzlu á
sérstöðu íslands í landhelgis-
málum, gæti Alþingi að sjálf-
sögðu sett lög um fiskveíðaland
helgi Íslands áður en Samein-
uðu þjóðirnar eða fundir á veg-
urn þeirra hafa sett alþjóðaregl
ur uin landhelgi. En úr þvi sem
komið er, getur verið hjrggi-
legra að 'bíða til loka fundarins
í Genf og jafnvel boða þar og
kynna fyrirhugaða íöggjöf um
fiskveiðalandhelgi íslands.
Svo sem bsnt he£ur verið á,
er nauðsynlegf, að málatil.bún-
aður allur sé sem vandaðastmy
þegar um jaifn mikilvægt mál er.;
að ræða. og landhelgismálið.
Flutningsmaður tillögu þess-
arar hefur með fjölmörgum
tímarits- og blað'agreinum bent
á og gagnrýnt það, sem miður
hefur tekizt um meðferð land-
helgismálsins og skal það ekkí
rakið nánar hér, hins vegar
fylgja tillögu þessari sem fylgi
skjal síðasta grein fiutning’s-
manns, þar sem í stórum drátt-
um er fjallað um afs'kiptí Sam-
eínuðu þjóðarina af landhélgis-
mólum o. fl. (Alþýðublaðið 20. ■,
og 21. febr. 1957).“
Utanríkisráðherra, Guðmund
ur. í. Guðmundsson taldi ekki
æskflegt, að mólinu yrði hreyft-
á þann Lhátt, er lagt var til í.til-
lögunni og bað þess að málið ■
yrði ekki flutt. Jafnframt full-
yrti r'áðherrarin að málið yrði ■
vandlega undirbúið, en hins
végar mætti skoða tillöguna
se.rn eins konár vantraust
á þá menn, sem farið
hefðu með þetta mál fyrir
ríkisstjórnina. Taldi ég rétt að
verða við tilmælum ráðherrans,
ekki sízt vegna þess, að þing-
seta mín var bundin við fjar-
veru hans.
En Ijóst- var að þannig hafði
verið á landhelgismáium hald-
ið í tíð þeirra ríkísstjórna, er
setið höfðu frá því að reglu-
gerðin frá 19. marz 1952 var
sett, að ifull ástæða var til ýtr-
ustu forsjálni um undirbúning
að þáutöku íslands í ráðstefn-
unni i Genf.
VEIGAMESTU ATRIÐIN
Skal nú vikið nánar að ráð-
stefunni eða réttara sagt þeim
atriðum, sem meginmáli skipta
fyrir okkur íslendinga.
í grein í Alþýðublaðinu 12.
marz 1953 og fleiri greinum
mínum er á það bent, hve ó-
höndulega hafi til tekizt um,
Framhald á 9. síðu.
Páll Oddgeirssott:
ÁREÐ seim ég -fór til' Ítalíu,
Jtynntist éo' .þá eintim kunnasta
<og stærsta fiskkaupmann i þar
í landi. Maður þessi spurði
mig mikið um. skreið — og
salgðiat vilia kaupa mikið
magn af íslenzkri skreið. Eg
tjáði honum eins og satt var,
að íslendingar væru erm ekki
farnir að framleiða þessa
yöru. En -ég lofaði þessum á-
íhugamannl að segja þessar
fregnir,. um. mikinn markað á
Italíu — og: gott verð, sem og
fovetjá útgexðarmenn til þess
að. hefjast; þegár handa mri
framljei'ðsliU: skreiðar á næst-
komandi vertáð, þ. e. áiið
1950.
i Þegar' éftir heimkomu mína
ihringdi ég til kunnustu at-
Jiaf'xiamanna í útgerð í Reykja-
vík og Hafnarfirði og á Suð-
vesturlandi og víðar og sagði
þeim þessar mikilvægu frégmr.
Auk þess fovatti ég ónafn-
greinda menn til þess að hefjast
þegar handa um skreiðarfram-
leiðslu, Enda var verð á skreið
á Ítalíu mjög hagkvæmt og ég
hafði tryggt. öruggan grundvöll
fyrir viðskiptum. Eriginn vildi
sinnaþessuþá — og er mér sér-
staklega minnisstæð svör eins
af kiinnustu útgerðarmönnum
þá. Hann benti ó alls koriar örð-
uglfeika, éiris og t. d. að ekkert
efni væri til í fiskhjalla. Ég
svaraði því.til að útgerðarmenn
væru því vanir að kaupa inn
allar nauðsynjar sínr fyrir ver-
tíð hverja — og væri því eng-
inn sérstæður vandi hér í vegi.
Sem sagt: útgerðarmenn höfðu
þá ekki fengið áhuga fyrir þess-
ári verkun,
Grein í VLsi mn skreið og fleira.
Mér var ljóst að hér var um
að ræða mikið hagsmuna- og
velferðarmál fyrir útgferðina.
Hafði einnig mikinn áhuga fyr- i
ir að koma þessu máli í fram-
kvæmd. Ég tók því það ráð að
skirifa í Vísi nokkru fyrir ofan-
greind óramót. Lagði ég til,
miðað við hina miklu sölumögu
leika — og ágætt verð, að hert
yrði 35—40% af öllum þorsk-
afla, enda var þá dauf eítir-
spurn etftir saltfisM og taldi að
auki þessa verkun kostnaðar-
minni en aðra verkun. Samtím-
is taldi ég hyggilégt að skiþú-
lögð yrði verkun á fiskafla
Iandsmanna, eftir því sem hag-
kvæmast teldist. Vertiftina 1950 I
hófst skreiðarframleiðsla og
nam magnið það ár 93 600 kg.
Magn skreiðar á ári hefur hæst
komizt í tæpar 18 þúsund smá-
lestir,
Verja þarf skreiðina vætu
í okkar regnsama landi,
(Grein í Morgunblaðinu 1.
mal 1957.)
Árið 1940 verkaði ég skreið í
Vestmannaeyjum. Ég hafði yf-
irbreiðslu yfir þriggja þurrk-
hæða hjalli. "BreiddT’ ævrillega
yfir hjallinn þegar væta var í
vændum, en tók ævnlega yfir-
breiðsluna af þegar sólar naut.
End var sú skreið ekki sam-
bærileg að útliti við framleiðsl-
una nú. Mikið þykkri — og alit
að þvi eðlilegur roðlitur. í ofan.
áminnztri grein taldi ég að
skreiðiri rýmaði óeðiilega
vegna hinnar miklu vætu — og
léttist af þeim sökum um 10 af
hundraði. Árið 1956, sem ég
legg til grundvallar þessari
grein, .voru vætudagar í Vest-
mannaeyjum 75, ó Suðvestur-
landi 65 dagar af þurrkunar-
tímabilinu, sem var 4 mámiðiv
eða 122- dagai". Það mun koma
fyrr eða síðar á.daginn a@ verja
þarf skreiSina fyrir vætu, BæÖi
vegua hetri vörugæSa, þyngdar
auka og að ógleymdum jaröslag
anum. Enn fremur að nú er far-
ið að hengja upp allt árið.
Hr. Jóhann J. E. Kúld skreið
armatsmaður skrifar í Þjóðviij
ann 3. janúar sl. grein, sem
inniheldur ýmíslegt markvert
varðandi skreiðarverkun, sern
vert er að taka til greina. Og
ber þar hæst hve alvarlegt það
er, áð aðeins 10—12% er hægt
að meta í 1. flokk, en 80—90%
í 3, og 4. tflokk. Eriri fremúr seg-
ir: „Komið geta ár, sérstaklega
hér á Suðvesturlándi, sera evu
nijög ó'hagsfæð til skreiðar-
herzlu sökum votviðra. Sérsf ak
lega getur jarðlagasveppurinn,
orðið erfiður í slíkum árum.“
Þá segir og: „Útlit skreiðarinn-
ar skapast fyrir hagstæða veðr-
áttu í surnar (þ. e. árið 1957) og'
veðrótta ó síðastliðnu vori og
sumri var yfiiieitt mjög hag-
stæð til skreiðarherzlu.“ Hér ér
ein sönnún þess, að vætan eyði-
leggur gæðl skreiðar ásamt þvi
sem húá skaþar jarðslágaim.
Yfirbreiðsla á skreiðarhjalla
mun reýnast rnikil vörn gegn
jarðsíaga, jafnvel öruggt ráð.
Jóhann bendir réttilega á, að
'vandá þúrii foetur hráéfni (fisk-
inn), sem hengdur er upp til að
ffamleiðá góða skreið,
Stj órnarf ormaður Saml ags
skreiðarframleiðenda, hr. Ósk-
ar Jónsson, skrifar meðal ann-
ars þetta í ársrit samlagsins fyr
Framhald á 8. síðu. ,