Alþýðublaðið - 02.04.1958, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 2. apríl 1958.
&lþý8abla8i8
7
— Hinar sögulegu og menn-
ingarlegu forsendur eru ailar
aðrar. Bússar hafa aidrei þekkt
neitt demokratí í vestrænni
merkingu. Á Austurlöndum er
allt fullt af metafysik og við-
honf öll önnur. Þarna eru að
gerast stórmerkilegir hluti-r, og
þegar þessar tugmilljónaþjóðir
hafa iðnvæðzt og komið á hjá
sér skipulagi við sitt hæfi. þá
fer ekki hjá því að þær taki for-
ystuna á ýmsum, sviðum.
Ef til vill verður þá framtíð
fflanna þar, takist austrinu og
véstrinu að kála hvort öðru,
verður mér að orði.
— Það má gera ráð fyrir því.
Annárs er það hugtakafölsun og
ekkert annað að vera sífellt að
tala um austrið og vestrið í sam
Toandi við Rússa og Bandaríkja
menn. Rússar eru vestræn þjóð,
Moskva er ekki austræn borg
fremup en New York, sósíalism
inn er vestræn hagstefna,
komm ún isminn vestrænt fvrir-
bæri. Og Tékkóslóvakía, Pói-
land, að maður ekki tali um
Austur-Þýzkaland, eru eins
vestræn ríki og hugsazt getur.
Þarna er því um að rseða vest-
ræna aðila, sem halda áíram
vestrænni togstreitu um völd-
fn í heiminum' með öllum ráð-
um og brögðum; vestrænar þjc.ð
ir, sem ala á úlfúð og hatri sín
á milli. Það er að segja, það eru
ekki þjóðirnar, ekki fólkið, því
að Bandaríkjamenn og Rússar
fallast í faðma þegar þeir hitt-
ast. Það er pólitíska rakkara-
pakkið í þessum löndum, þessir
sem. stjórna, sem ráða þessu og
bera alla ábyrgðína: íólkið
sjálft í báðum þessum löndum
er bezta fólk og vill hafa frið.
Getur þá ekki, eins og komm
únisminn er framkvæmdur á
Vesturlöndum, einnig verið um
hugtakafölsun að ræða, þegar
átök kommúnista og kapital-
ista eru skilgreind sem átök
vinstri og hægri?
— Býst við því. En þegar
Austurlandaþjóðir eru að koma
á hjá sér sósíalisma, þá eru þær
að vesternisera sig. Taka upp
vestrænt hagkerfi, sem þær svo
iaga í framkvæmdinni við sín-
ar sögulega og menningariegu
erfðir. Og þær telja sér þessa
vestrænu valdastreitu með öllu
óviðkomandi, en þær vesternis-
era sig eins og þeim hentar til
að leggja grundvöll að betri
framtíð. Og þar rekst maður
hvergi á þetta vonleysi, þar er
fólk önnum kafið við að byggja
upp, stórhuga og bjartsýnt.
Tíminn leyfir ekki lengra
spjail. Laxness þarf að ná til i
Reykjavíkur á tilsettum tíma
og ég verð éinnig að hatfa hrað-
an á. Það er þ:
“a
vestræna f
n
ÐEILURNAR um nýstefnur,
modernisma, í myndlistinni
hafa löngum verið eins konar
skotgrafahernaður þar sem á-
hangendur hins ómvndræna
tjáningarforms liggja öðrumeg
in og hins myndræna hinum.
megin við víglínuna. Allt er
þetta mesta fjarstæða. Það fyr-
irfinnst ekkert eitt listrænt
tjáningarform, sem er hin eina
sáluhjálparleið og öðrum rétt-
hærra. Átökin um stefnurnar
bera vitni skorti á umburðar-
Ijmdi og ættu ekki að þekkjast
Innan myndlistarinnar. Engin
listastefna getur sigrað fyrir
deilur og áróður.
Örðugt. er að hugsa sér að
nokkur byiting geti orðið í
myndlistinni í dag. Kenningar-
lega séð hefur „myndin“ verið
rist sundur og sett saman aftur
á svo margvíslegan hátt að bók-
staflega allt er leyft — og sá
einn fyrirvari á hafður að mað
urinn hafi hæfileika hvernig
sem hann svo vinnur. Hinn
ungi listamaður vorra daga get-
ur valið um bókstaflega öll
. stef'nuafbrigði frá nákvæmasta
natúralisma til harðvítugustu
myndafneitunar. Við hljótum
óðagot, sem var jafn blessunar-
lega óþekkt fyrirbæri í Mos-
fellsdalnum fyrir nokkrum ár-
um og það er enn í Kína, en
sem við verðum nú öíi að hiíta,
jafnvel þótt hugurinn dveljist
enn að einhverju levri a’Jstur í
löndum.
Bifreiðin rennur af stað. Þeg-
ar ég lít um öxl stendur hús-
bóndinn í Gljúfrasteini á hlaði
úti, nóbalsverðlaunaskáldið og
heimsmaðurinn,, nýkominn
heim úr hnattreisu, þar sem
hann gisti fræga þjóðhöfðingja,
menningarfrömuði og ménrita-
stofnanir, — sauðlausi bænda-
höfðinginn í Mosfellsdalnum,
sem skrifað hetfur af næmari
skilningi um íslenzku sauð-
kindina en nokkur annar, og
reist harðduglegustu, sauðþrá-
ustu og óbilgjörnustu mönnum,
sem ísland hefir alið, einvrkja-
bóndanum, svo óbrotlegan
minnisvarða í sögum, að beggja
verður minnzt á meðan einhver
les íslenzku, sauðbóndans í
Sumarhúsum og sauðlausa
bóndans í Gljúfrasteini.
Loftur Guðmuruísson.
ann því. Sé það einfaldleikinn,
sem hann leitar fvrst og fremst,
þá hefur hann náð því marki,
— einfaldleiki, sem nálgast
þögn og tómleika, segjum við í
hljóði, því að þrátt fyrir allt
erum við ekki með öllu laus við
Kaupmannahöfn 15. marz. j
HÁTT á annað hundrað
manns voru mættir til að vera
viðstaddir opnunarhátíðma,.j
þegar opna skyldi sýninguna
„Caritas 1958“, en hún er 2.
sýning jóla- og líknarfrímerkja
sem haldin er í kaupmanna-
hö'fn. Fyrri sýningin, er einnig
var haldin í Kaupmannahöfn,
var sú fyrsta sinnar tegundar
í heiminum og svo vel sótt, að 1
langt fór fram úr vonum
manna.
Þarna voru mættir fulltrúar
allra Norðurlandanna auk
ýmissa gesta frá öðrum lönd-
um meginlandsins og Bret-
landi.
Auk þess allir þeir er á ein-
hvern hátt voru leiðandi menn
innan líknarstarfsemi þeirrar,
er jólamerkjaútgáfan á að að-
stoða, en það eru berkiavarnir.
Barón V. Wedell-Wedells-
borg, amtmaður, sem er for-
maður jólamerkjanefndarinnar,
opnaði sýninguna í fyririestra-
sal Berlinske Tidende stundvís
lega klukkan 12 á hádegi og gat
þess meðal annars, að það væri
sér óblandin ánægja, að til-
kynna viðstöddum,
áður en sýningin hafði verið
opnuð almenningi, væri hægt
Dr, med. Erik Begtrup flyíur
ræðu við opnun sýningarinnar.
arlegri listtjáningu alvarlega
og dæma hana út frá sjálfri sér
en ekki samkvæmt eigin for- jUordómana. Rumohr kallar sam
dómum.
Norrænir nýstefnulista-
menn - ég vel þetta orð vegna
þess að þar gætir mjög bæði ó-
myndrænnar og mjög óhlut-
lægrar hneigðar — hafa vakið
athygli á sér síðastliðið misseri
fyrir nokkrar árangursríkar
sóknartilraunir. Þeir settu al-
gerlega svip sinn á norrænu
samsýninguna í Gautaborg í
fyrra, margir af norsku þátítak-
endunum efndu til glæsilegrar
sýningar á vegum listamanna-
félagsins fyrir jólin og nú hefur
verið opnuð sýning á málverk-
um og höggmyndum í Lista-
mannahúsinu.
Það sem fyrst og fremst ein-
kennir þessa sýningu er, hve
blessunarlega hún er laus við
fábreytni. Litir og form bjóða
í sjálfu sér óendanlega mögu-
leika til afbrigða. Það er langt
bil á milli Svíans Olle Bærlings
og Knuts Rumohr. Sá fyrr-
nefndi skiptir stórum myndflöt
um sínum á einfaldasta stærð-
fræðilegan hátt og fyllir litum
með svipaðri vandvirkni og aug
að gera ráð fyrir að innri nauð i lýsingamálari. Myndir sínar
syn stjórni vali hans, og að, kallar hann dulrænum nöfnum
,,stefnan“ sé honum ekki neitt | eins og ,,Isis“ og ,,Cheop“. Ef
tjóðurband, heldur starfsgrund hann meinar nokkuð annað
völlur og leiðarljós. Aftur á með þeim nöfnum en aðgrein-
móti verðum við að vera því. ingu á myndunum, þá tekst hon
reiðubúin að taka hverri heið-lum furðuvel að. leyna lesand-
Tilboð óskast í byggingu íbúðarhúsnæðis og fléira
fyrir Samvi'nnuskólann„ Bifröst.
Uppdrátta og útboðslýsinga má vitia. á teiknistofu
SÍS eftir hádegi í dag.
Teiknistofa SÍS,
Hringbraut 119.
stillingar sínar blátt áfram sam.
tillingar, komposisjónir, og
vill hvorki telja okkur á neina
meiningu eða leiðbeina okkur
til skilnings. En þar staðnæm-
umst við og leitum aftur til
þessara fjölbreyttu og lífrænu
litflata. Hvers vegna? Vegna
þess að þar er ekki um einfald-
leika að ræða, vegna þess að
þeir vekja hugmyndir og til-
finningar og það er langt frá
því að þeir láta allt uppskátt
við fyrstu sýn, sem í þeim býr.
Eða við tökum tvo aÖra lista-
menn til mannjafnaðar, Dan-
ann Ole Schwalbe og Thore Her
aml. Sá fyrnefndi gerir stærð-
fræðilega nákvæmar samstill-
ingar með nokkrum litum og
rofnum línum. Augað fylgir
línunni og nemur litina, — já,
já, — þannig er hægt að gera
þetta, en það væri líka hægt að
gera það dálítið öðruvísi, án
þess það hefði áhrif á okkur.
Heramb byggir myndir sínar á
sjónaráhrifum, og þau endur-
speglast í mvndaheitunum, en
það er ekki það þekkjanlega í
þeim, sem vekur athygli okkar,
heldur hljómur litanna og sam-
ræmi — dálítið ilmandi. en hví
líkar hugsanir geta slík verk
ekki vakið?
Verkin eru ekki hengd upp
eftir þjóðerni og hafa því ekki
tii slíks samanburðar, en
norsku . málararnir standa sig
svo vel í samkeppninni, bæði
l’sem einstaklingar og hópur, að
þeir eiga fyllilega skilið að á
bá sé sérsíaklega bent. Gunnar
S. Gundersen verður æ fágaðri
bæði í litavaii og efnismeðferð.
Tore Haaland, sem á sér dálítið
krókóttan þróunarferil að baki,
virðist nú hafa fundið það tján
ingarform, sem hæfir hans
næmu litakennd, en sem hann
hefur lengi vel ekki viljað við
kannast. Halfdan Ljösne sann-
færir mann um það betur en
nokkru sinni fvrr að hið ómynd
ræna tjáningarform sé honum
eitt eiginlegt. Carl Nesjar held-
Framhald á 8. síðu.
b V safn
ing með mynd Einars Hollböl
póstmeistara, föður jólamerkis-
ins, til mínningar um komuna.
Loks tók svo barón Weddells
borg til máls á ný og afhenti
áðurnefnda fjárupphæð Júlíusi
áð þeaar Hansen borgarstjóra, sem jafn-
iframt er formaður berklavarna
I hreyfingarinnar í Danmörku.
| Borgarstórinn þakkaði síðan.
|með nokkrum orðum og síðan
var gestum bornar veitingar.
Klukkan þrjú var svo sýn-
ingin opnuð almenningi og úr-
slit dómnefndar gerð heyrum
kunn, en verðlaun fyrir bezta
jólamerkja og líknai'-
merkia fékk Haakon Stensrud
tfá Noregi og jafnframt ffú.
jMarie Knudsen frá Odense,
Silfurverðlaun fengu Odd Gra-
ham frá Noregj. og K. Barvard
frá Kaupmannahöfn. Auk þess
jvar úthlutað nokkrum brons-
verðlaunum.
Meðal þeirra sjaldgæfusta
merkja, sem voru á sýningunrii
má nefna fyrstu íslenzku jóla-
merkin í heilum örkum, sem
sýnd voru af Magazin du Nord,
er einnig sýndi skalaprentanír
af dans'ka jólamerkinu frá 1924
í heilum örkum, þetta mviiri
vera einu heilarkirnar, sem til
eru af því merki. Þá sýrid.i
Magazin einnig fyrsta merkíð
frá dönsku Vestur-Indíum T
j heilli örk. Þá sýndi frú Andrea
Birte Hasner, dóttir Einars IStougaara enska jólamerkið frá
Holböll póstmeistara, sem var . 1940 í heilli örk. en það er mjög
fyrirmynd að jólamerkinu 1948. |sjaldgæft þannig.
' Þá voru ýmis sjaldgæf likn-
að afhenda 3.000,00. krónur til; arfrímerki sýnd á sýningunm
berklavarna, en það væri sá á- Pg má segja, að hún væri a5
góði, sem nú þegar væri orðinn
af sýningunni. Ennfremur gat
hann þess að hér væru viðstödd
nokkur svokölluð jólamerkja-
börn. en það eru manneskjur,
sem notaðar höfðu verið sem
fvrirmvndir við teikningar á
jólamerkjum á yngri árum.
Bauð hann fólk þetta sérstak-
lega velkomið.
Næst tók svo til máls dr. jur.
Wall, sem var formaður nefnd-
ar þeirrar. er sá um uppsetn-
ingu og rekstur sýningarinnar
og bauð gesti velkómna og þakk
aði þátttakendum fyrir innsend
söfn og öðrum fyrir velvilja i
sambandi við sýninguna.
vissu leyti frímerkjasýning"
hvað það snerti. Voru þannig
nærri öll evrópsk líknarmerki
þarna samankomin.
Þarna gat ennfremur að líta
afargott safn íslenzkra jóla-
merkja, en það samanstóð ai
merkjunum, sem slíkum og þá
einnig í skalaprentun og ótökk
uðum. Er þetta afarsjaldgæft.
Meðal þeirra jólamerkja-
barna, sem verið hafa fyrir-
myndip. að teikningum á jóla-
merkium. er dótturdóttir Ein-
ars Holböll. Birta Hasner, e:a
hún var fyrirmynd að merkinu
frá 1948.
Móður hennar og henni var
Þá tók til máls formaður | boðið að vera með, þar sem bær
,Danmarks Julemærkesamler- eru beinir afkomendur pósi-
forening“, en hann heitir Niels
Krog og var kjörinn formaður
félagsins á síðasta aðalfundi.
Dr. med. Erik Begtrup tók
næstur til máls, en hann mun
auk þess að vera þekktur frí-
meistarans.
Aðsókn að sýningunni, var
með afbrigðuni góð og var
margt um hana skrifað í blöð-
um Kaupmannahafnar strax 1
morgun og verður vafalausr
merkjasafnari, vera með þekkt lekki rninna á morgun. Búizt er
ari jólamerkasöfnurum. Af-
henti hann jólamerkjabörnun-
um hverju um sig minnispen-
jafnvel við enn meiri aðsókn
seinni daginn. en það er sunnu-
Framhald á 8. síðu. ,