Forvitin rauð - 01.05.1975, Page 15

15
Hildur Hákonardóttir
BROT XJR IÐNSÖGU
I8na3ur & Islandi er ekkert 20. aldar fyrir-
brigði. 1 dag er langstærstur hluti út-
flutningsins fiskur og fiskafurSir og aðrar
iðnaðarvörur aðeins lítið brot, en þannig
hefur það ekki alltaf verið. Þegar fólk
settist hér að var engin stemning fyrir þv£
að lifa af landinu eingöngu eins og nébúar'
okkar á Graanlandi gerðu. Við stóðum frá
upphafi í siglingum og keyptum eriendis frá
þær vörur, sem við höfðum vanist og vildum
ekki vera án. En til þess að geta keypt
þarf að geta selt. Fiskveiðar voru þá ekki
stundaðar hér að neinu marki og þóttu heldur
ómerkilegur atvinnuvegur.
Ullariðnaðurinn varð ofaná sem útflutnings-
iðnaður og vaðmál helsti gjaldmiðill. Auk
vaðmálsins fórum við í kápubransann. Ekki
voru þetta kápur eins og við þekkjum þær,
heldur ofnar slár með lausum ullarlögðum,
sem smeygt var £ vefinn eftir vissum kúnst-
arinnar reglum, nokkurs konur skinnfeldur að
sjá, en miklu léttari. Nút£ma-barnabarn
þessara felda er rýjateppið. Ofið var £ kljá-
steinavefstöðum, þar sem standa varð við vinn-
una og s£fellt að slá vefinn upp fyrir sig
með löngum hvalbeinsskeiðum, spunnið var á
snældur. Aðeins konur ófu og er þarna nokkur
skýring á þv£ hvað þær voru að sýsla alla
þjóðveldisöldina. Um kjör þessara iðnaðar-
kvenna er l£tið vitað en ýmislegt bendir þó
til að þau hafi verið viðunandi.
A 12. öld fer hins vegar að syrta £ álinn
með markaði. T£skan £ Evrópu hefur gjör-
breyst við krossferðirnar og silkið og bóm-
ullin leysa ullina af hólmi. Það er ekki
vandalaust fyrir þjóð að standa uppi algerlega
án markaða og þurfa þv£ að lokum að selja
sjálfstæði sitt fyrir nokkra skipsfarma af
innflutningsvörum. Upp úr þessum vandræðum
fóru allir á sjóinn. á þjóðveldisöld voru
þeir best settir, sem áttu miklar sauðfjár-
jarðir £ inndölum og það varð heldur en
ekki róstusamt þegar menn fóru að seilast
eftir aðstöðu til að stunda hina nýju fram-
leiðslugrein, önnur stórbýli risu upp við
sjávarsfðuna þar sem fiskimið voru góð.
Lfklega hafa það verið enskir skútukarlar,
sem kenndu okkur að prjóna og það var ekki
fyrr en eftir siðaskipti. Með prjónaskapnum
hefst annað t£mabilið £ iðnsögu okkar. Við
seldum duggurum prjónles alveg eins og við
gátum.þangað til danir hertu svo á verslun-
arhöftunum að það var orðið allt að þv£
l£fshættulegt. Prjónaiðnaðurinn gekk aldrei
vel. Kauptaxti einokunarverslunarinnar var
svo lágur að hann náði ekki helmingi fram-
leiðsluverðs þótt reiknað væri með kvenna-
kaupi eingöngu. Varan þótti afleit, enda
höfðum við engin tök á þvf að kynna okkur
hvað gekk erlendis og gripum til þess óyndis-
úrræðis að vinna það upp með magni sem vant-
aði á gæðin. Kaupmennirnir vildu helst
ekki taka við prjónlesinu en £ mörgum sveitum
var erfitt að stunda sjóinn og þetta helsta
úrræðið til að afla gjaldmiðils, vinnufólk-
ið var fastráðið allt árið og bændur reyndu