Alþýðublaðið - 18.04.1958, Qupperneq 3

Föstudagur 18. apríl 1958.
Alþýðublaðið
3
Alþýðubloöið
Útgefandi:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Auglysmgast j óri:
Ritstjórnarsímar:
Auglýsingasími:
Afgreiðslusími:
Aðsetur:
Alþýðuflokkurinn.
Helgi Sæmunds'son.
Sigvaldi Hjálmarsson.
Emiiía Samúelsdóttir.
14901 og 14902.
1 4 9 0 6
1 4 9 0 0
AlþýSuhúsið
Prentsiniðja Alþýðublaðsins. Hverfisgötu 8—10,
Fréttirmar frá Genf
SÍÐUSTU fréttir af sj óréttarrláðsteifnunni i Genf hljóta
að valda ístendingum vonbrigðum. Bandaríkjanm.enn hafa
þar á síðustu stundu flutt tillögu um, að landheJgin verði
ákveðin :sex sjómlílur, en strandníki hafi emkarétt til fisk-
veiða á sex sjémólna svæði að auki, þó með þairri undán-
tekningu, að riíki, s'em stundað hafi fiskveiðar í meira en
tíu ár á sax miílna svæðinu utan landhelginnar, halda þeian
rétti framviegils. Munu allir hér heima taka undir þau orð
Guðmundar í. Guðmundssönar utanríkis'mála!áðlherra, að
hún taki brezku tillögunni ekkert fram. íslendingar beita
sér þess v!e.gna eindregið gegn samþykkt hennar oig hafa
lýst yfir fylgi við þá tillcgu fulltrúa Kanada, Indlands og
Mexíkó, að landheligin verð.i sex sjómiílur og síðan komi sex
sjómílur að auki, þar sem strandriíki hafi algeran einkarétt
til fisfevaiða.
AfstaS'a Baiidaríkjamanna í malinu er furðíuleg. Þeir
höfðu iáður lýst yfir fylgi sínu við bá tillögu Kanada- .
manna, að landhelgin yrði þrjár sjómiílur, en fiskveiði-
svæðið tólf sjómílur og að enginn varnagli skyidi sleg-
inn við einkarétti strandríkjamia tíl fiskveiða. Leynir
sér ekki, að Bandaríkjamenn reyna á síðustu stundii að
kcma tíl liffis við Breta, scm fást alls ekki til að viður-
kenna bá staðreynd, að .sanngjörn lausn iandhelgismiáls-
ins er lífsnauðsyn þjóffia, sem eiga iviffi sömu eða svipaffia
aðstöðu að búa í þessu efn'i og við Islendingar. Bretar
vilja njóta sérhagsmuna á kostnaði annarra. Og Banda-
ríkjainenn hafa með tillögu sinni reynt að rétta þeim
hjálparhönd, en tekizt injög klaufalega. Liggur í augiun
uppi, affi samþykkt tillögu þeirra rnyndi verða rnjög til
ills og alls ekki leiða til þess isamkcmulags, ,sem þeir
virðast bera fyrir brjósti. Það er gctt og blessað að temja
sér .imálamIffilun á ráðstefnu eins og þessarj, en bá verður
að horfast í augu við staðreyndir ,og fullnægja réttiaeu.
Slíkt imiistekst Bandai íkjaanönnum með þeim afleiðing-
um, að Islendingar og margir aðilar affirir verða fyrir
sárurn vonbrigðum,
Auðvitað nær entfri átt að kenna Atlan'tehafsbandalaginu
um afstöðu Breta og Bandaníkj amanna á ráðstefnunni í
Genf ein's og Þjóðviljinn gerir í gær. Hins vegar hlýtui'
tillaga Bandaríkj am'anna í Genf að toaifa ðheppilieg .átorif á
samibúS Mendinga við þá og mó búaS't við að sú sambúð
versni til stórra muna, eí Bandaríkjamenn hald'a fast við
síðiust'u tillöig.u sína og fást ekki til að fallast á lausn, sem
íslendingar gfeta við unað. S'tó'rveldin, sfem ,um ræðir, fara
hér út á mjicig hættulega braut, ef litið er á framkomu
þeirra og afís'töðu frá stjcirnimi'álalagu sjónarmiði. Sérhags-
tmiunir Brzta um fiskveiðar er.u ekki í samræmi við nútám-
ann og þivií síður framtíðina. Þess veg.na e.r vonlaust fyrir
Bandáríkjamlenn að ætla að fr.amlengia víxil þeirna.
. Rök íslénzka rrálstaðarins ligg.ja Ijóst fyrir. Hann nýtur
í dag mikillar viðurkenningar sanngjarnra manna úti um
heim eins og meðal annas befur sannazt ó ráðste'fnunni í
Genf, hver sem úrlslit hennar verða. Og heima fyrir eru
íslendingair á einni skoðun í lanidhelgis'mlálinu. FJiokkadrátt-
ur og rígur feemst ekki að í þvá sambandi. Þess vegna bíða
allir ísliendimgar sam einn maður úrslitanna á Genfarráð-
stcifnunni og tr,úa því efeki fyrr en á reynir, að lífsnauðsyn
okkar verði þar fyrir borð borin.
í fótspor Mánudagsblaðsins
MORiGUNiBiLAÐlÐ heldur áfraim í gæ.r að þyrla upp
imioldviðri út af fyriríhuiguðum róðisitöifunuim ríkisisitjórnar-
innar í efnalha'gs'miálunu'm. Blaðið hefur raunar ekki hug-
mynd um, hverjar þær tillög.ur miuni verða, en lætur sér
detta því fLeira í hug sem það veit minna. Það fefar með
öðrum orðum í fótspor Mánudagsblaðsins.
Hinis ve-'gar forðast M'Orgunblaðið að gera grein fyrir,
hvað Siálfe'tæðisifllokkurinn æt.li til bésisaira imlála að lelggja;
Það kamst ekki lengr,a en vera fyririfram á móti því, som
níkisstjórnin kann að æt.la og vilja. Og út á þett,a á fylgið
að stineyma til Siálfs'tæði'sflokksins ú,r öllum áttum!
Væri ekki betra ifyrir Sjólif'stæðiisiflokkinn að láta
Mánudagsblaðið eitt um að ræða efnáhagsmálin?
( Utan úr fieimi )
ÞÆR UMRÆÐUR, sem stað
ið hafa síðustu mánuðina í
mörgum Evrópulöndum varð-
andi varnir Vestur-Evrópu og
hvort taka beri upp kjarnorku-
vopn til varnarvígbúnaðar, hafa
| á stundum verið nokkuð á
reiki. Það er í sjálfu sér mjög
| skiljanlegt. Fyrst og fremst er
I hin tæknilega þróun svo hröð
að mönnum vinnst ekki tími til
að taka afstöðu til vissra atriða
hennar fjrrr en sú afstaða er
orðin úrelt. Þetta leiðir til ei-
lífra rökræðna um hvernig við-
horfið verði að morgni, og inn
í þær rökræður er svo þrætt
staðreyndum dagsins. í þessum
umr^ðum varðandi varnir
Vestur-Evrópu er þessi sam-
þætting staðreyndanna varð-
andi NATO í dag og viðhorfs
morgundagsins sér í lagi aug-
Ijós.
En það liggur líka önnur or-
sök til þess að umræður þessai’
verað svo óljósar, sú að almenn
íngur á Vesturlöndum er, hugs-
analega séð, ekki enn kominn
inn á tímaskeið kjarnorkuald-
ar, af þeirri einföldu ástæðu að
menn hafa ekki kynnzt henni
neitt af raun. Einkum á þetta
við um Norðurlöndin. Það er
því sízt að undra, þótt fólki
þar gangi illa að átta sig á þess
um umræðum og skoðanir þess
verði verulega á reiki, mótist
annars vegar af reynsluskorti
hins vegar af ótta.
Það er nauðsynlegur grund-
völlur að öllum skynsamlegum
I umræðum varðandi þessi mál,
að það er staðreynd hvað sem
hver segir að varnaráætlanlr
Atlantsh-afsbandalagsins í dag
eru fastákveðnar og liggja lióst
fvrir, og það verða öllu frem-
ur tæknileg þróunaratriði en
siðgæðislegt mat eða tilfinn-
ingar, sem ráða því hvað verð-
ur á morgun.
í öðru lagi verður ekki ann-
að sagt en þau kjarnorkuvopn,
sem við ráðum yfir í dag, hljóti
að teljast „eðlilegur“ vígbúnað
ur, og því er ekki eins og verið
sé að velja um hvort Vestur-
veldin eig'i að vígbúast þeim
eða ekki, — heldur hitt hverra
þeirra og hve mikils af þeim
muni við þurfa til að vega upp
á móti þeim kjarnorkuvopnum,
sem Sovétveldin hafa þegar
búizt.
Varnaráætlanir A.-banda-
lagsins byggjast á því hve mik
ilvæg' Vestur-Evrópa er vörn-
um þess. Skjöldurinn og sverð
ið eru enn grundvöllurinn að
hinum sameiginlegu vörnum.
varnarmáttur fastaherja þar er
skjöldurinn, en sverðið flugher
ir Breta og Bandaríkjamanna,
sem þar hafp aðsetur.
Hin svonefndu varnar-kjarn
orkuvopn eru einn hlutinn af
skildi A.-bandalagsins. Það var
ákveðið þegar árið 1954, og enn
eru það aðeins herir Breta og
Bandaríkjamanna á Vestur-
Þýzkalandi, sem búnir hafa ver
ið slíkum vopnum. Það hefur
hins vegar lengi verið tilætlun-
in að herir fleiri þátttökulanda
fengju slík vopn til umráða.
Og umræðurnar á Vestur-Þýzka
landi hafa snúizt um það
hvort vestufþýzki herinn skyldi
búast þessum varnar-kjarnorku
vonnum eða ekki.
Nánar tiltekið eru vopn bau
sem hér um ræðir loftvarnaeld-
flaugar og stórskotalið vopnað
eldflaugum. Þessi varnarvopn
eru að því leyti frábrugðin
þeim vopnum sem teljast í
flokki með sverðinu, að þau eru
ekki eins hreyfanleg eða lang-
dræg. Hinar frægu „Matador-
eldflaugar“, sem Þjóðverjar
hafa falast eftir hjá Bandaríkja
mönnum fara með 1000 km.
hraða á klukkustund, en mið-
drægiseldflaug eins og „Jupi-
ter“ fer með 16,000 km hraða.
„Matador“ dregur 450 km en
„Jupiter“ 2,500.
Þetta varðar sjálf vopnin, en
eins og vitað er má hlaða þau
kjarnorku ef vill. Norðmenn
hafa til dæmis fengið vopn svip
uð þessum, en þeir vilja ekki
hlaða þau kjarnorkutundri.
Flest önnur lönd innan A,-
bandalagsins munu hins vegar
kjarnorku hlaða þau, þeirra á
meðal Vestur-Þýzkaland.
En þar með er líka komið að
kjarna þessa máls hvað snertir
sameiginlegar varnir A.-banda-
lagsins. Þessar kjarnorkuhleðsl
ur eru, og munu verða enn
um langt skeið undir banda-
rísku eftirliti. í framkvæmdi
þýðir þetta það að bandalags-
þjóðirnar ráða að vísu sjálfum
skeytunum en Bandaríkjamenn
hleðslunum, og er tilgangurinn
með því sá að kjarnorkuvopn-
um verði ekki dreyft víðsvegar
til varnar. Annað er það að
þátttökuríkin eru sjálfstæð og
eiga því kröfu til að ráða sjálf
að sínu leyti tilhögun þeirra
varna, sem þau eru aðilar að.
Þau ráða því fyllilega sjálf
Framhald á 4. síffiu.
MARGIR eru þeirrar sfeoð
unar, að leiðtogar Sovétríkj
anna hafi takmarkaðan áhuiga
á afvopnun o,g viðraoðum æðstu
manna, og allt tal þeirra um
þau efni sé áróður einn. Þetta
er ekki rétt að öl?u levti. Allt
bendir til þess, að Sovétleið
togarnir vilji einmitt að dreg
ið verði úr spcnnu á alþjóða
vettvangi. Óttinn við kjarnorku
styrjöld er ek'ki minni í Sovét
rtíikjunum en á Vestur’öndum.
Þeir óttast að vígbúnaðarkapp
hlaup leiði til styrjaldar, og af
eðlile'gum ástæðum er þeim illa
við, að Vestur-Þjóðverjar fái
umráð yfir vetnisvopnum, Leið
togar Sovétríkjanna óttast einm
ig að staðbundnar skærur
kunni að leiða til heimsstyrjald
ar. Það má því telja víst, að
þeim sé talsvert í mun, að
hreinsa andrúmsloftið í hinum
reykfylltu sölum alþjóðaráð
stefnanna.
Þessi afstaða Sovétríkjanna
er tilkomin vegna hinna nýju
viðhorfa í hernaðartækni. Þeir
hafa orðið að endurskoða alla
afstöðu sína til auðvaldsheims
ins. Þetta kom greinilega í ljós
á 20. fl'ckksiþinginu 1956, eink
um í ke'nninigunum um að stríð
yrði að forðast, friðsamleg sam
ski'pti haig'kerfanna og um hinar
ýrnsu leiðir til sósíálisma.
Ályktanir þéssar benda til
þe'ss, að leiðtogar Rússa vilji
komast hjá hernaðarátökum við
Vesturveldin, og þeir hafi kom
izt á þá sfeoðun. að kommúnis
manum verði efeki rudd braut
með vopnum eins oig málum
nú er háttað. Það er þó ekki
óttinn einn, sem knýr Rússa
til þess að leita eftir samkomu
lagi við Vesturveldin. Þeir
hugsa langt fram í tímann og
reyna að búa svo í haginn
að kommúnisminn sigri í
ófyrirsjáanlergi framtíð. Á-
róðurstækni þeirra beinist að
því, að koma á friðsamlegri:
samkeppni þióða. Þeir vita að
nýir landvinninigar kommúnis
mans verða litnir illu auga af
almenningi vestan járntjalds
og því forða'st þeir að til shiks
kæmi eins og stendur. En þeir
gæta þess að sjálfsögðu að
semja aðeins um þau atriði,
sem þeim sjálfum er til fram
dráttar.
Og' hvað vilja leiðtogar
Scvétríkjanna semia um? For
sendur fyrir pólitískum samn
inguim er 'íiðurkenning á ó
breyttu ástandi í Evrópu. Rúss
ar fást eklki til þess að ræða
Þýzkalandsmálið eða ástandið
í Austur-Evrópulöndunum.
Þessi afstaða kom gremiilega í
ljós í sambandi við uppreisn
ina í Ungverialandii. Þá sýndu
Sovétríkin, að þau munu gera
hvað sem er, til þess að við
halda cg veria unnin lands
svæði.
Afur á móti er Sovétríkju'n
um mjög í mun að ræða ástand
ið í Austurlöndum nær.
Rússar eru hlynntir því að
gerður verði ekki —• árásar-
samningur, en hit er vafasamt,
að þeir séu fúsir að fallast á
allsherjar afvopnunarsamning,
eins og rnálum nú er komið.
Þeir virðast hafa meiri áhuga
á því, að samið verði um tak
markaða afvopnun án samn
inga eða eftirlits. Það kom vel
í Ijós á fundum afvopnunar
nefndarinnar í Lundúnum, að
Vesturveldin fallast elcki á af
vopnun nema því aðeins, að
komið verði á ströngu eftirliti
með benni, en slíkt gátu Rúss
ar ekki faRizt á, en þessar um
ræður höfðu þá rutt veginn fyr
ir frekari sambomulagstilraun
um. En atburðirnir í Ungverja
landi urðu til þess, að þessum
umræðum var slitið.
Rússar virðast ganga að því
vísu, að lýðræðisþjóðirnar
muni afvopnast af siálfu sér
um leið og eitthivað dreigur úr
spennunni á alþjóðavettvangi.
ÁfvcpRun var revndar hafin ár
ið 1956 en Ungverjalandsupp
reisr.in bom í veg fyrir þá þró
un.
Afvopnun án eftirlits er tak
mark Rússa, en þeir eru til
búnir að fara aðrar leiðir ef
sú bregzt. Þeir eru því íylgj
andi ta'kmarkaðri afvopnun ef
vissum skilyrðum er fullnægt,
en þeir munu varla nofekurn
tíma fallast á að komið verði
á fót eftirliti með vopnafram
Framhald á 4. siffiu. .
£ .-1^1 V i. - \ " •' '■ • V' -r
■ ■ ■ . i . .,,• vt | !kj