Alþýðublaðið - 23.04.1958, Page 6

6'
Alþýðublaðið
Miðvikudagur 23. apríl 1953
Ræða Gylfa f>. Gíslasonar mennfamálaráðherra:
Vinur
aldrei bre
„BÓKADRAUMNUM, bögu-
iglaunmum, breyt í vöku og
starf.“ Svo 'kvað eitt mesta
skMd íslendiniga fyrir meir en
sextíu árum.
Öldum saman b.afði íslenzk
iþjóð unað við bók og bögu.
'Hún erjaði jörðina eins og hún
hatfði gert í þúsund ár, og hún
hatfði til skamms tíma sótt sjó-
inn á sama hátt og í aldaraðir.
En hún átti ekki aðeins fornar
bækur, heldur ritaði nýjar. Hún
kunni efcki aðeins gamlar bög-
ur, íhelkiur orti nýjar. Hún
ireyndi ekki að varpa a-f sér oki
fátæktar (með aukinní tækni,
heldur leitaðist við að gleyma
anmæðu sinni með því að
glugga í bók eða þylja bögu.
Skáidið gerðist boðberi nýs
!tíma. Vaka og startf skyldi levsa
draum og glaum aí hólmi. Vél-
ar og tækni ryðja nýjar brauí-
ir og breyta 'högum fólksins.
Þjóðin gerði það, sem skáld-
ið hvatti hana til. Á hálfri öld
hefur hún hafizt úr fátækt til
bjargálna, jafnvel góðra efna.
Orkan leysir erfiðið af hólmi í
æ ríkara mæli, vélin kemur í
stað handarinnar. Bók og baga
settu svip sinn á íslenzkt þjóð-
líf áður fyrr. Nú mótast það af
'orku og vél. Þetta er auðvitað
ekki íslenzikt fyrirbæri, heldur
alþjóðlegt. Á niítjándu öld hafði
vélin meiri áhrif á sógu manns
ins en nokkuð annað. A þessari
öld virðist orkan ætia að móta
hana fyrst og fremst.
Nútímaimaðiurinn á tækninni
mikið að þa'kka. En hann hefur
.einnig Motið mörg sár og djúp
með ihjálp hennar, Iúkiega er
það mesta vandamál mannsins
á miðri tu'ttugustu öld, að hann
skuli þurifa að vera í óvissu
um, hvort hann. á að gleðjast
eða skelfast ytfir mestu sigrum
sínum á sviði tækninnar. Þessi
etaðreymd vekur til umhugsun-
ar uim, hvort ekki sé kominn
tami til þess að hverfd aftur í
ríkara mætti ti‘1 bóikarinnaf og
bögun'nar, — hvort slíkt aftur-
hvarif mundi ekki einmitt
'stuðla að eflingu þeirra verð-
'mæta, siern. erú manninum mik
ilvægust: virðingu fyrir sjálf-
fflíi sér og kærleika til náung-
ans.
Framtíð mannkynsins er
koimin u:ndir þnoska einstak-
lingsins. Það er enn satt og
rétt, að ekkert menningartæki
er einstaklingsþroskanum jafu
imikiijvægt og bókin. .Hún er ó-
þrjótandi bruninur þekkingar.
'Hún er ævarandi uppspretta
’vizku, hún er eins og lífið,
stundum glatt, stundum dap-
urt, hún er sannasti spegiílinn,
sem þú getur horft í, nún sýnir
þór réttustu myndina af samfé-
Q.aginu, toún getur bæði hrellt
þig og ■ huggað, hvatt þig og
llatt, en hún er áyailílt hrein-
■'skilin. Þiess vegna er hún alltaf
vinur þinn, hún er eini vinur-
'inin, síem aMrei g!etur brugðazt
þér, því að hún er aliltaf söm,
'óumbfeytanleg á hverj.u sem
gengur tfyrir sjálfum þér, hluti
af sjálifri ei'Iífðinni.
Víst þartf vaka og starif að
vera grunídivölluj- þjóðfélags,
ssim veitt ge.ti borgurum sínum
velmegun, En bók og baga
verða að vera meðal hornstein
arma, ef um m.enn ingarsamfé-
lag á að vera að ræða. Við opn-
un þessarar glæsilegu bókasýn
ingar Iangar mig ti} þess að
undirstriki hið mifcla gildi, sem
bókin hetfur í mienninigarlifi sér
hvenTar þjóðar. Sérstöik ástæða
S RÆÐU þessa flutti Gylfi'
S Þ. Gíslason menntamálaráð- •
S herra við opnun sænsku
^ bókasýningarinnar í Bogasal,
■ Þjóðminjasafnsins, en sú at-,
^ höfn fór fram ó laugardag
^ m.eð virðulegúm hætti að
i viðstöddiun fjölda gesta. S
í
er til þess vegna þess, að hér er
um sænska bókasýningu að
iræða. Menning þarf ekki að
byggjast á velmegun og vel-
megun getur verið menningar-
snauð. Mér er til efs, að nokk-
ur þjóð veraldar sameiiii í rík-
ara mæli en Svíar trausta vel-
megnu og glæsilega menningu.
Þeim hetfur einnig tekizt að
flétta saman á farsælan hátt
frelsi og skipulag, að styðja
hinn veika, án þess að lama
hinn stierka. AUt veldur þetta
því, að þótt Svíar séu smáþjóð,
mega þeir feallast stórþjóð.
Það er okkur íslendingum
miikið ánægjuefni að efnt skuli
hafa verið til þessarar bókasýn
ingar ,svo að við megum kynn-
ast bókaútgáfu stærst.u bræðra
þjóðar okkar á Norðurlöndum.
Þetta eru ekki fyrstu kvnnin,
sem Íisiliendingar hafa af sænskri
bókagerð. Fyrsti prentarinn,
sem kom hingað tií lands, var
sænskur maður, séra Jón Matt-
híasson, en Jón biskup Arason
réði hann hingað um 1530. Hin
gömlu kynni hafa ekki gleymzt/
Það er einlæg ósk mín og von,
að hin nýju kynni, sem við fá-
um nú atf sænskum bókum og
þeirri menningu, sam í þeirn
speglast, verði til bess að
treysita þau bönd, sem tengja
Svía og íslendinga.
SiníóníuhSjómsveif ísinds.
Óperan Carmen
verður flutt í. Austunbæjarbíói á föstudagskvæld kl. 9.15
og á sunnudag kl. 2.
Aðgöngumiðar seldir í Austurbæj arbíó eftir kl. 2 í
dag.
Srenskj riíhöfundurinn Eyvind Johnson og Gylfi Þ. Gíslason
menntamálaráðherra ræðast við á sænsku bókasýningunni.
SKÁKÞINGI íslands er fyr-
ir skömmu lokið. Fór þar, sem
ýmsan grunaði, Ingi R. Jó-
hannsson varð íslandsmeistari.
Sigur hans var verðskuldaður
og miiklu stærri en menn óraði
fyrir. Hann var greinilega of-
jarl allra hinna 'keppendanna,
enda þeirra reyndastur ef frá
eru taldir Eggert Gilfer og Lár-
us Johnsen. í öðru sæti var
Ingimar Jónsson frá Akureyri.
Hlaut hann átta vinninga og
var tveggja vinninga munur á
honum og Inga og sömuleiðis
honum og Jóni Kristjánssyni
frá Hafnarfirði. Má því með
sanni segja að Ingimar hafi bor
ið höfuð og herðar yfir alla
keppendur nema Inga, en náð
'ion.um í öxl. Ungir utanbæjar-
n'enn settu venju frernur svip
sinn á þetta mót og er það gleði
'ifni. Engu að síður ber að
'iarma þáð, að gamlir og reyr.d-
ir synir hctfuðhorgarinnar hafa
dregið sig inn í skelina og frem
ur kosið að liggja í páskaværð-
inni en að fara á fjörur við skák
gyðjuna. Er ekki að eí'a að
henni er eftirsjón í þessum
;öml'u aðdáendum sínum.
Mundi það vafalaust gleðja
^cmlu augun hennar ef Szabo
’aæmi hingað í sumar og tefldi
'ið gamla og reynda Reykvík-
'nga auk efnilegra ungra utan-
hæjarmanna, en þeir, sem
gengj.u í augun á gyðjunni,
vrðu svo sendir á Ólympíumót
ið í Múnchen á hausti komanda.
Enda þótt 'hin gamla kempa
Lárus Jiohn'sen hafi efekj náð
þeim árangri, sem við mátti bú
ast á þessu þingi, var hann þó í
( Utan úr heimi )
ÞVÍ HEFUR verið fram hald
ið í sambandi við kjarnorku-
vopnum vestur-þýzka hersins,
að hún mundi til þess leiða að
kjarnorkuvígbúnaður hæfist
fyrir alvöru austan járntjalds.
Áður hef ég skýrt frá því í
þessum greinum að eingöngu
verður um staðbundin varnar-
vopn að ræða í sambandi við
vesiur-þýzka herinn, en kjarn-
orkuhleðslurnar verða undir
umsjá og umráðum Bandaríkja
manna. Þetta er í stuttu málí
eðlileg þróun síaukinnar varn-
arþarfar Vestur-Evrópu, en þeg
ar allt kemur til alls verður að
miða varnir hennar við bað,
sem gerist með hinum aðilan-
um, austan járntjaldsins.
Það er vitanlega erfitt að spá
kunni að hafa austur bar. Hinsmeð hverri grein þar sem frá
vegar ber nauðsyn til að vita væri sagt hversu vel rússneski
með vissu hvernig þessum mál herinn er kjarnorkuvopnum
um er hagað þar í dag, ef menn búinn.
vilja reyna að gera sér Ijóst
hvað verða kunni á morgun.
Hvað löndin í Austur-Evrópu
snertir má benda á það að Rúss
nokkru um það hvaða áhríf
■auknar varnir Vestur-Evrópuþaðan mundu hin bezta sönnun
Fyrsta staðreyndin, sem mað ar hafa komið upp loftvarnar
ur verður að horfast í augu við, |stöðvum með kjarnorkuhlöðn-
er sú að rússnesku setuherirnir ! um eldflaugum við úraníum-
í leppríkjunum, — að maður ; námurnar í Jackimov í Tékkó-
tali ekki um heimaher rúss-1 slóvakíu, en geymslustöðvum
neska samveldisins, sem teljast fyrir kjarnorkuvopn í Moravíu
verður heimsálfa fyrir sig, —|héraði. Það hefur verið komið
eru búnir öllum fullkomnustu. fyrir eldflaugum af gerðinni
og nýjustu kjarnorku- og vetn- 102, sem dregur 200 km, gerð-
isvopnum af öllum gerðum; stór 1 inni 103, sem dregur 1200 krn
skotaliðið er til dæmis búið og A9, sem dregur 1500 km.
kjarnorkufallbyssum og sama Auk þess má geta að Sovét-
gegnir um loftvarnarliðið. Þarf ! samveldin hafa komið upp
ekki annai’s við en minnast; keðju af stöðvum fvrir kjarn-
rússnesku hersýningarinnar á orkuhlaðnar eldflaugar með
Rauðatorginu í fyrra; myndir fram landamærunum að Vest-
essinu sínu í einni skák. Birtist
hún hér að neðan,
Hvítt: Lárus Johnsen.
Svart Kári Sólmundarson.
1. d4 Rf6
2. c4 c6
3. Rc3 d5
4. Rf3 e6
5. e3 Bd6
6. Bd3 Rbd7
7. e4 dXe4
8, RXe4 RXe4
9. BXe4 Rf6
(Þessi leikur brýtur í bága
við þá grundvaUarreglu í skák-
byrjunum að forðast berl að
lei'ka sama maimi oftar en þörf
er á. Auk þess virðist riddar-
inn standa fuELIt eins vel á d7
og f6. 9. ——■ o—o hefði verið
eðlilegasti og bezti leifeurinn.)
10. Bc2 Bb4t
11. Kfl!?
(Þetta er nokkuð tvíeggjað..
11. Bd2 hetfði tryggt hvítum
hsldur betra tafl og örugga
stöðu, en Lárus er í vígaham.)
11. b6
12. a3 Be7
13. b3 Dc7
14. 1x4 1
(Þessi 3eikur virðist ekki
m.jög aðkallandi, en Lárus er
hvergi smeykur.)
14. Bf)7
15. De2 Ild8
(Svartur hefði sér að meina-
lausu getað sprengt upn mið-
borðið með 15. e5.)
16. Bb2 Df4?
(Þetta er vægast sagt vafa-
samur íieikur.)
17. Hel Rh5
(Svartur hel'dur áfrarn á ó-
heillabrautinni.)
18. Kgl Bf8
19. Rgá g6
20. Hh3 0—0
Framhald á 8. síðu.
éijp & m :,p 4 - *
I a
i .. Rl H É L
:
co

i 81 if! IB Mu
mrmm....mmn
i ÖIÍL I Mi «-
§ i m_ m
ABCDEFGH
Staðan eftir 20. leik svarts. -
21. Bcl! DXd4
22. RXh7 i KXh7
23. DX'h5t Kg8 r
24. Df3 Kg7
(Svartur á ekki margra kostai,
völ. Örlöig haxis eru þegar ráð-
in.) :
25. h5 HhS
26. Hg3 Dh4 f
(Nú fellur skriðan.)
27. BXg6 ÍXg6 í
28. HXg6t Kf7
29. Bg5 Dd4 [
30. BXf6 Dd3
31. DXd3
og svartur gajfst upp.
Ingvar Ásmundsson.