Alþýðublaðið - 26.04.1958, Blaðsíða 6

AlþýðublaðiS
Laugardagur 26. apríl 1958
FREÐRIK ÁSMUNDSSON
BREKKAN rithöfundur lézt
hinn 22. þessa mánaðar tæplega
sjötugur að aldri. í gær var bál
för hans gerð frá Fossvogs-
kifkju. Með honum er horfinn
úr. hópi vorum kæp vinur og
góður samstarfsmaður, sem
mjnnzt er með söknuði og þakk
látum huga.
Friðrik Á. Brekkan lagði á
margt gjörva hönd um ævina,
tó'k mikinn og virkan þátt í ýms
um félagsmálum og lét víða til
■sín taka. Margir munu því eft-
ir hann mæla svo sem verðugt
er. í þessum örfáu kveðjuorð-
um mínum til hans er síður en
svo ætlun mín að gerastarfsdag
hans upp eða rekja æviferil
hans og starfsferi) nema að þvi
er tekur til þeirrar samleiðar
og, kynna sem við áttum síð-
ssta skeið ævi hans. Roskinn
að- árum réðst hann sem starfs
maður að Þjóðminjasafni ís-
lands og gegndi þar embættií 12
ór' eða. þangað til um síðustu ára
mót, er hann gerðist yfirkom-
inn af þeim sjúkdómi, sem nú
hefur dregið hann til dauða.
Friðrik Á. Brekkan var fyrir
löngu orðinn þjóðkunnur mað-
ur sem einn af meiri háttar rit-
höfundum vorum. Hann hafði
ríka hneigð og mikla hæfileika
til síkálidskapar og ritstarfa,
sagnamaður mikill og orðsins
maður, glöggskyggn og næmur
,á menn og raannleg skipti, en
þó varð það hlutskipti hans eins
og margra annarra slíkra
manna að hljóta að gegna öðr-
um tímaírekum og þreytandi
störfum til þess að sjá sér og
sínum farborða og gjalda sitt
daglega brauð því dýra verði að
sinna ekk) köllun sinni nema
í tæpum tómstundum frá hvers
dagslegri skyldu. Ætla mætti,
að þeim sem gert hefur mann-
lífið sjálft og skáldskapinn að
viðfangsefni sínu, vær) það
þungbær raun að setjast að
innan safnveggja. Eg veit ekki
hvernig Friðrik Á. Brekkan
hefur í upphafi hugsað til þess
starfs, sem hann tókst á hend-
ur í Þjóðminjasafninu, en hitt
er víst að hann gekk þegar að
því með einstakri alúð og sam
vizkusemi, sem alltaf var söm
og jöfn tií. hinztu stundar. Að-
alstar-f hans var skrásetning
mannamyhda, sem safnið á nú
orðið gífurlegan fjölda af, raða
myndunum, gera um þær
spjaldskrá, í einu orði sagt
gera satfnið notihæft. Friðrik
iBrekkan skildi vel tilgang og
gildi þessa safns og sýndi því
mikla natni og sikrifaði nokkuð
um það. Liggur þarna eftirhann
geysimikið verk, sem ^ekki
blasir við frá alfaraleið, en
stendur eigi að síður til fram-
búðar og verður hér eftir sem
hingað til fjölda manna lykill
að mannamyndasafninu, sem
almenningur hefur nú sívax-
andi not af í ýmsu skyni.
En starf Friðriks Brekkans í
safninu var engan veginn ein-
skorðað viðmannamyindasafnið.
Hann skipulagði. og skrásetti
einnig ýmis önnur sérsöfn og
sinnti ýmsum störfum, sem til
falla á safni og er slíkt í sjálfu
sér ekki í frásögur færandi.
Hitt er aftur á móti frásagnar-
vert með hvaða hætti Friðrik
Brekkan leysti störf sín af
hendi hér í Þjóðminjasafninu.
Þótt hann réðist hingað nær
sextugur að aldri og hefði ekki
áður stundað sambærilegt starf,
reyndist hann hér frábær starfs
thaður. Sökum aldurs og heilsu
brests hlaut verkahringur hans
FRIÐRIK Á. BREKKAN.
MEÐ Friðriki Ásmundssyni Brekkan rithöfundi er
horfinn af siónarsviðinu gagnmerkur maður og traustur,
fjölmenntaður og verkhæfur vel, öruggur í störfum og
heill í orðum og athöfnum. Hann gekk ótrauður til liðs
við þau málefni, sem hann tald) rétt vera, var fastur
fyrir og óhvikull, en þó iafnan fasmiúkur í framgöngu
og látlaus í dagfari.
Friðrik Á. Brekkan dvaldist langdvölum erlendis á
vngri árum, og fyrstu skáldrit hans birtust á dönsku og
norsku. Kom fvrsta bók hans, De gamle fortalte, út í
Kaupmannáhöfn árið 1923. Kom hún einnig út á ís-
lenzku fjórum árum síðar undir nafninu Gunnhildur
drottning og fleiri sögur. Síðar rak hver bóki-n aðra,
smásagnasöfn, skáldsögur og lióð, og voru bækurnar
■gefnar út bæði ytra og hér heima. Alls ritaði Friðrik
Á. Brekkan fimm bækur á fyrra rithöfundarskeiði sínu.
Eta fyrir 1930 hvarf hann heim og hófst bá lífsbarátta
fyrir fiölskyldu við ýmis kennslustörf. Eins hlóðust á
hann margs konar félagsstörf, en honum var ekki lagið
að sitia hiá, þegar áhugamál voru annars vegar. Yarð
hann þá að láta ritstörfin sitja á hakanum. Hefur þetta
orðið hlutskipti margra íslenzkra rithöfunda bæði fyrr
og síðar. Eftir 1940 hóf Friðrik að semja skáldrit að
nýju og gaf út þrjár bækur eftir bað. eitt smásag’nasafn
og tvær skáldsöguir. Veigameiri skáldrit hans voru sögu-
legs efnis, og er enginn efi á því, að söguleg skáldritagerð
var aðalvettvangur hans. Jafntfram fékkst hann mikið
við þýðingar skáldrita, og síðasta starf hans á því sviði
var merk þýðing á Fólkungafcré Verners von Heiden-
stam, sem Almenna bókafélagdð gaf út fyrir tveim árum.
Friðrik Á. Brekkan tók mikinn þátt í félagsskáp ís-
lenzkra listamanna, einkum og sér í lagi samtökrun rit-
höfunda. Var hann forustumaður þeirra um árabil, for-
maður rithöfundadeildar Bandalags íslenzki'a listamanna
1936—41, formaður Rithöfundafélags íslands 1951—43
og aftur 1944—45, og formaður Félags íslenzkra rithöf-
unda 1946—48. Þannig var Friðrik Á. Brekkan fvrsti for-
maður beggja rithöfundafélaganna. Sýnir þetta vel það
traust og virðingu, sem hann naut meðal félaga sinna og
starfsbræðra.
Félag íslenzkra rithöfunda flvtur hinum látna fé-
laga og forustumanni beztu þakkir við leiðarlok. Þjóðin
á þar á bak að sjá mætum þegni og góðum dreng. Þeir,
sem skapa andleg verðmæti og leggja merkum málum
lið, lifa í minningu og söau, þótt þeir deyi. Svo mun
verða um Friðrik Ásmundsson Brekkan.
Stefán Júlíusson.
að verða að mestu Ieyt) innan-
húss og hann gat ekki, svo sem
hann mundi hafa viljað, tekið
þátt í rannsóknum eða ferðazt
í þágu safnsins. En búið þarf
margs við, og Brékkan lá sann-
arlega ekkj á liði sínu heldur
gekk allur stofnuninni til
handa og varð henni stoð
með hollustu sinni og fram-
komu allri. Hann var eljumað-
uv og hélt sig að starfi með
óhvikulli trúmennsku. Hann
var fljótur að hafa sig að verki
og vann stefnufast, jafnt og
þétt og sóttist vel, þótt hann
virtist ekkj fara hratt. Aldrei
var asi á honum við starf, en
hann hafði lag á að vinna svo
að undan gengi. Hann hafði að
upplagi jákvæða lífsafstöðu, og
kom það glöggt fram í starfi
hans hér í safninu. Hann hafði
jákvætt viðhorí til stofnunar-
innar, boðinn og búinn til hvers
þess verks, sem fyrir lá og úr-
lausnar krafðist, taldi ekki úr,
heldur lagði hönd á plóg-
inn með hægð qg festu, og því
mátti fullkomlega treysta, að
því verki var borgið, sem hon-
um var í hendur fengið. Sjálf-
sagt mundi hann aldrei hafa
níðzt á neinu því starfi, sem.
hann tók að sér, því að skap-
gerðin var heil og traust, en
um það er ekki að villast, að
hann hafði ágæta hæfileika til
að vera safnmaður og mundi
hafa farið vel að gera það ao
aðalstarfi lífs síns. Þótt hann
legði á þá braut á efri árum,
fékk hann þar miklu áorkað, og
mér er nær að halda, að hér
hafi hann unað hlutskipti sínu
vel og ekk) talið sig hafa fengið
var fæddur á Ytri-Reykjum í
Miðfirði hinn 28. júlí 1888, var
hann því tæplega sjötugur er
hann lézt.
Sá, sem þessar línur ritar
kynntist Friðrik Brekkan inn-
an vébandabindindishreyfingar
innar og átti með honum þar
náið samstarí um árabil, í fram
kvæmdaneínd Stórstúkunnar.
Árið 1929. er Friðrik fluttist
heim og settist að á Akureyri,
eftir að hafa dvalið bæði í Da-n
mörku og Svíþjóð, gerðist hann
félagi elztu góðtemplarastúku
landsins, st. Ísafold-Fjallkonah
nr. 1. Bindindismálið varð hon
um hjartfólgið mál, og stari
hans fyrir það og Góðtemplara-
regluna var rnikið meðan heilsa
og kraftar leyfðu. Friðrik átti
sæti í framkvæmanefnd Um-
dæmisstúku Norðurlands, með-
an hann var búsetturá Akureyri
en ei’ hann fluttist hingað til
Reykjavíkur gerðist hann fé-
lagi hennar til dauðadags. Hann
var kosinn í framikvæimdanefnd
Stórstúkunnar árið 1931, sem
fræðslustjóri, og hóf þá að
vinna að stofnun fræðsluhringa
eftir sænskri fyrirmynd, en
þétt-a alþýðufræðslufy.hirkonru
lag átti uppfcök sín í Góðtempl-
arareglunni í Svíþjóð, fyrir for-
göngu fyrrverandi Hátemplars
OScars Olsson ríkisþingmanns
og var m.a. tekið upp af öðrum
félagssamtökum þar í landi svo
sem ver kalýðs h reyf i ngti r. ni
fyrir forgöngu Richards Sandl
ers fyrrv. litanríkisráðherra
Svía. F'riðrik Breikkan ritaði
merka bók úm þetta mál Al-
þýðleg sjáltfsfræðsla árið
1934. Árið 1934—39 og 1940—
eintóma steina fyrir það brauð,! 41 gegndi Friðrik Brekkan em-
sem honum kann að hafa þótt|bætti Stórtemplars.' Þá átti
’eftirsóknarverðast fvrr á jhann og sæti í stjórn Sambands
ævi. Hann var fróðleiksmaður bindindisféiaga í skólum á ár-
í gömlum stíl á ýmis þióðleg unum 1933—36. Ennfremur var
fræði og hafði lifandi áhuga á
gamalli íslenzkri menningu og
sögu hennar. Þótt hann væri
eltkj. langskólagenginn maður
eða hefði hlotið fræðimannlega
þjálfun, hafðj hann góðan og
lífrænan skilning á hlutverki
safnsins og lagði oft gott og
snjallt til mála, þegar til um-
ræðu voru þau fræði, sem því
voru á einhvern hátt tengd.
Eg hygg að hann hafi kunnað
vel því umhverfi, sem hér
skapazt af góðum og gömlum
íslenzkum minjum, enda sótti
hann vinnu sína af miklu kappi
eftir að sjúkleiki tóík mjög að
þrengja að honum og annað
hefði því ef til vill verið ráð-
legra.
Á vinnustað var Friðrik Á.
hann kjörinn ráðunautur rík-
isstjórnarinnar í áfengisimáhrm
frá 1935. Hann var einnig oft
æ.t. stúku sinnar, Einingarinn
ar, og jafnan í forýstuliði henn
ar. og ferðaðist hann um nokk-
urt skeið um landið og vann að
regluboðun, einnig mætti bann
sem fulltrúi íslenzkra bindind
ishreyifinga, á norrænum bind-
indismótum, bæði í Svíþjóð,
Noregi og Danmörku.
Af þessari upptalningu er
það augljóst mál, að störf Frið
riks Brekkans, innan bindind-
issamtakanna, hafa verið
margvísleg og sá trúnaður, sem
honum var þar veittur, mi'kill
og margþættur, enda var það
svo, að hverju því máli, sem
hann tók að sér, var vel
Brekkan hiinn bezti, og geð- , - - . , , ....,
felldasti félagi. Hann var glað- borSlð- Trumennkka hans, fjol
hæfar gáfur og' margþætt
menntun, félagshæfni og góð-
ur og hress, ræðinn og skemmt-
inn, sagnasjór mikill og kunni
hverjum manni betur að fara
með góða sögu. Hann var vin-
áttugjarn og hlýr í þeli, maður
sem gott var að hafa nærri sér.
Nú er hann horfinn úr sæti
sínu hér á safninu og er ekki
um að sakast, enda fremur á
hitt lítandi, að eftir hann lifir
misfellulaus minning um vand-
aðan embættismann, tryggan
vin og góðan dreng. Eg minn-
ist Friðriks Á. Brekkans með
virðingu og þökk og sendi
ekkju hans og sonum samúðar-
kveðjur.
Þjóðminjasafninu í
Reykjavík,
Kristján Eldjárn.
FRIÐRIK ÁSMUNDSSON
BREKKAN rithöfundur og fyrr
verandi -Stórtemplar í Stór-
stúku íslands af IOGT, lézt hér
í bæ, aðfaranótt hins 22. apríi
s.l.
Friðrik Brekkan, eins og
hann var venjulega nefndur,
vild, sá fyrir því.
Friðrik Ásmundsson Brekk-
an mun æfcíð verða talinn,
meðal mikilhæfustu forystu-
manna bindindis hreytfingarinn
ar, og einn af merkustu stór-
templurum Góðtamplararegl-
unnar en það emlbætti hafa jáfn
an skipað hinir ágætustu menn.
Friðrik Brekkan var mikill
ræðumaður, frábær fundarmað-
ur, tillögugóður, gjörhugull,
gætinn og ætíð málefnalegur
og fyrirlesari var hann svo af
bar. Hann var og snjall rithöf-
undur og eftir hann liggja marg
ar bækur, stærri og minni,
sögur og kvæði, auk ým-
iss konar ritgerða m. a.
um bókmenntir og bindindis-
mál. Þá hefir hann og þýtt bæði
á og af íslenzku stærri og minni
verk, t. d. Eindkunarverzlun
Dana á íslandi eftir Jón J. Aðils
á dönsku.
Þá stundaði hann blaða-
mennsku uim skeið, var ritstjóri
Dags á Akureyri um tíma og
Framhald á 8. síðu.