Morgunblaðið - 06.01.1916, Page 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Frá Svíum.
Ræöa Hammarskjðid8 forsætisráöh.
Svo sem fyr er getið hafa Sviar
nýlega keypt sér stórt gufnskip, sem
þeir ætla að hafa til Ameríkuferða.
Er það hið stærsta gufuskip á Norð-
urlöndum. Skipinu var gefið nýtt
nafn í Gautaborg, og var þá haldin
veizla, og sat hana margt stórmenni,
þar á meðal Hammarskjöld forsætis-
ráðherra. Hélt hann þar all-langa
ræðu, sem valdið hefir miklu um-
taii á Norðurlöndum, og er þetta
sá kaflinn úr henni er mest hefir
verið um þráttað:
Utanrikispólitik einstaklinga
og 8tjórnarinnar.
Sumum mönnum kann að þykja
fremd í því að láta ákalia sig sem
mikilmenni, sem eigi þurfi annað en
samþykkja alt, til þess að hilma yfir
þekkingarskort sinn, og sé það
trygging fyrir þvi, að ráðstafanir séu
réttar og þarfsamlegar. En hver skyn-
samur maður mun þakka fyrir, eða
hitt þó heldur, er hann sér nafn
sitt notað til verndunar einhverjum
áformum og aðferðum sem honum
eru þvert um geð. Slík rangnotkun
á nöfnum embættismanna og yfir-
valda er þvi miður til. í tviræðu
máli og að ástæðulausu er það gefið
í skyn, að menn hafi samþykki
stjórnarinnar til hins og þessa, og
eigi skortir það heldur að menn
noti nöfn ráðherranna sitt á hvað i
þessu skyni.
Stundum getur stjórnin sýnt fram
á það með verkum sinum að slikt
er rangt. En stundum getur hún
ekki mótmælt á þann hátt, og þá
er alt undir þvi komið að hana
skorti ekki vald til þess að giipa
fram fyrir hendur manna á annan
hátt.
Samt sem áður ætti það að vera
hverjum manni ljóst, hver stefna
stjórnarinnar er í raun og veru. —
Oft heyrist þó minst á tilraunir, er
ganga i þveröfuga átt við stefnuskrá
stjórnarinnar, og jafnvel um til-
raunir, sem mundu draga þann dilk
með sér, ef þær næðu fram að
ganga, að stofnað væri sérstakt ríki
innan ríkisins og ef til vill, svo sem
margir óttast, undir erlendri stjóru.
Vér vonum að vér höfum nóg vopn
í höndum, til þess að ganga i ber-
högg við slikar tilraunir, og þá sem
á bak við þær standa. Og að þvi
leyti stcndum vér betur að vigi en
flestar aðrar hiutlausar þjóðir. Og
gagnvart þeim ætti það og að vera
drengskaparskylda vor að láta ekki
vald vort ónotað. Til vonar og vara
hafa þvi verið gerðar ráðstafanir til
þess að fullkomna það vald, er vér
getum haft. Nýjar yfirsjónir, sem
miða til þjóðaróheilla, krefjast nýrra
laga.
En ef stjórnin væri nú skammsýn
og hleypidæm ? Getur ekki skeð að
einstaklingarnir þurfi að vera upp-
hafsmenn að ýmsu, til þess að gæta
hagsmuna þjóðfélagsins, bæði i stjórn-
málum sem efnahagslega ? Er það
þá ekki rétt að þeir hafi sitt fram,
enda þótt það komi í bág við stefnu-
skrá stjórnarinnar ?
Eg gerist svo djarfur að svara
þessu neitandi, og er það þó ekki
sökum þess að eg þykist vera skarp-
sýnni en aðrir. Aðeins er það von
min og vissa, að sú stefna, sem eg
hefi fylgt i stjórnmálum og mun
fylgja, sé sænsk og alsænsk. En
um einstök atriði er það að segja,
að eg er þess fullviss, og hefi áður
látið það i ljós, að menn hafa mis-
stígið sig oftar en einusinni. Það
sem mestu varðar, og allrahelzt á
vandræðatímum, er það, að stjórnin
sé samhuga og samtaka. En hafi
stjórnin ákveðna stefnu í einhverju
máli, en önnur stefna ráði fyrir
frumhlaup annara manna eða félaga,
þá getur slikt eigi gengið. Þá verða
aðrirhvorir að víkja. — — —
Sænsku blööin.
Nú kemst alt i uppnám meðal
blaðanna i Svíþjóð. ÖIl gerðu þau
ræðu forsætisráðherrans að umtals-
efni. Og skoðanirnar um hana eru
nokkuð skiftar, þvi að forsætisráð-
herrann hefir talað svo dult, að það
er eigi á allra færi að skilja við
hvað hann á. Og svo geta blöðin
i eyðurnar, eftir því sem þau hafa
dómgreind til. Um eitt eru 'þau
þó sammála, að þar sem minst
er á tilraunir til þess að stofna líki
innan rikisins, og það ef til vill
undir erlendri stjórn, þá muni þeim
oiðum beint til nýstofnaðs hlutafé-
lags, sem nefnir sig »Transito«, og
muni hann ætla að einhverjir úr
stjórninni séu eitthvað við það riðnir.
Þá er og talið líklegt, að hann
muni hafa gefið utanrikisráðherran-
um Wallenberg sneið með þvi, er
hann mintist á að stjórnin yrði að
auka vald sitt sem mest og vera
samheldin sem einn maður. »Aften-
bladet* segir: Sú áherzla, sem for-
sætisráðherrann lagði á það, að nauð-
syn bæri til samheldni meðal stjórn-
arinnar, getur tæpast skilist á annan
veg en áminning um það, að ein-
hver ráðherranna hafi ekki gætt þess-
arar nauðsynar nógu rækilega. Og
það er vist eigi tekið of djúpt í ár-
inni þótt þess sé tilgetið, að þessi
ræða muni draga einhvern dilk á
eftir sér.
Og sum blöðin vilja, að séu til-
gátur þessar réttar, þá sjáist það
bráðlega, með því að þeir menn, er
sekir eru, fari úr stjórninni.
Bernhard Shaw.
Um þetta leyti í fyrra réðst brezki
rithöfundurinn frægi, Bernhard Shaw,
ákaft á brezku stjórnina, í riti, sem
hann þá gaf út, og lét þar fyllilega
í ljós þá skoðun sína, að hún ein
bæri alla ábyrgð á þeim hroðalega
ófriði, sem geisaði nm álfuna. Rit
hans vakti mikla eftirtekt, einkum
vegna þess, að það var ritað af hatri
til brezku stjórnarinnar og var lítt
sannfærandi fyrir þá, sem komast
vildu eftir því sanna og rétta í mál-
inu. — Hafi Shaw haft þá skoðun
í fyrra, að brezka stjórnin bæri á-
byrgðina og að Bretar ættu að semja
frið sem fyrst, þá hefir skoðunin
breyzt síðan. Á fjölmennum fundi,
sem haldinn var í London fyrir
skömmu, hélt Shaw ræðu og hvatti
menn mjög til þess að ganga í her-
inn. »Vér skulum berjast unz vér
stöndum í Berlín«, sagði hann, »og
þar skulum vér setja Þjóðverjum
friðarkostina. Þó keisarinn nú vildi
leggja niður vopn og láta útkljá
málið fyrir friðardómstólnum í Haag,
þá getum vér ekki gengið inn á
það. Vér verðum að kúga Þjóðverja
hvað sem það kostar«.
C3» O AfvHÓfilN. C=3
Afmæli f dag:
Efemia Waage húsfrú.
Guðrún Magnúsdóttir húsfrú.
Jóhanna Greipsdóttir húsfrú.
Bergst. Jóhannesson múrari.
Sigríður Hjálmarsdóttir húsfr. 55 ára.
Guðm. Guðnason gullsm.
Johs. Mortensen rakari.
Samúel 0. Johnson trúboði.
Skúli Thoroddsen ritstj.
Sólarupprás kl. 10.19 f. h.
S ó I a r I a g — 2.47 e. h.
Háflóð i dag kl. 6.14 e. h.
og kl. 6.36 f. h.
Þjóðmenjasafnið opið kl. 12—2.
(Myndasafnið er í Alþingishúsinu opið
á sama tíma).
Veðrið í gær.
Miðvikudaginn 5. jan.
Vm. n. andvari, hiti 2.1.
Rv. logn, frost 2.5.
íf. logn, hiti 1.0.
Ak. n.n.v. kul, hiti 0.0.
Gr. n.a. kaldi, frost 2.0.
Sf. a. hvassviðri, hiti 0.9.
Þh. F. v. st. gola, hiti 5.7.
Gengi erlendrar mynta er nú þetta
í bönkunum hór:
Pund sterling 17-50.
Mark 0.71.
Franki 0.64.
Gyllini (holl.) 1.60.
Dollar 3.90.
Skallagrímur kom hingað frá Eng-
landi í gærmorgun. Flutti hingað
enskan póst.
Verzlunarmannafélagið efnir til
dansskemtunar fyrir börn fólagsmanna
í Bárubúð á laugardaginn.
A sunnudaginn hefir fólagið inni
boð fyrir um 300 fátæk börn bæjarins,
svo sem venja er á hverju ári. Verður
þar jólatró. matur, dans og leikir fyrir
börnin; auk þess gefur fólagið hverju
barni aðgöngumiða að kvikmyndasýn-
ingu í Gamla Bió, þar sem skemtileg-
ar barnamyndir verða sýndar. Hefir
eigandi kvikmyndahússins góðfúslega
lofað að sýna myndirnar ókeypis, svo
sem undanfarin ár.
Til skemtunarinnar fyrir fátæk börn,
er venja að samskota só leitað meon
fólagsmanna og annara kaupsýslunianI,a
hór í bæ. Svo er og gert í þetta sinn
og hafa kaupmenn yfirleitt látið tölu-
vert af hendi rakna til þessarar jóla'
gleði fátækra.
Dagskrá á fundi bæjarstjórnar fimtu."
dag 6. janúar kl. 5 síðdegis.
1. Kosinn forseti bæjarstjórnar.
2. Kosinn varaforseti bæjarstjórnar.
3. Fundargerð fátækranefndar 23-
desember 1915.
4. Fundargerð brunamálamánefndar
4. janúar.
5. Fundargerð hafnarnefndar 3. j®0,
6. Brunabótavirðingar.
Gulifoss kom til Vestmannaeyja 1
gærmorgun og mun væntanlegur hiug'
að í dag. Með skipinu kemur
Nielsen framkvæmdastjóri.
Jóiatrésskemtun hefir Iðnaðaf'
mannafélagið hinn 11. þessa mánað»r
í Iðnó.
Ogurlegt blóðbað.
Eitt hið mesta blóðbað, sem oíð'
ið hefir í ófriði þessum, varð í miði'
um desembermánuði hjá Demir Kapm
Attust þar við Búlgarar og Frakka^
sem voru á undanhaldi fyrir ofurefl1
liðs Búlgara.
Búlgarskt tvifylki sótti fast á eför
Frökkum, en fór ógætilega og vaf'
aði sig ekki á þvi, að báðir fylking'
ararmar Frakkanna sóttu fram með'
an miðfylkingar hörfuðu undan-
Snemma morguns nokkurs gerðu
Frakkar gagnáhlaup. Búlgarar vofu
umkringdir á þrjá vegu og hin hroða'
legasta skothrið var hafin. Stund°
síðar lágu mörg þúsund Búlgar*r
dauðir á vígvellinum, en þeir, seoa
ekki féllu, gáfust upp. Voru það að
eins 300 manns.
Erlendu blöðin telja orustu þessa
hafa verið hina skæðustu, sem orðið
hafi í ófriðnum — og var hún
ekki löng.
Björn Björnson.
Svo sem áður hefir verið getið,
aði Björn Björnson að halda fyrirlest
ur í Kaupmannahöfn fyrir nokkru, 611
urðu þá svo mikil óp og læti 1 s^°
um, að hann varð að gefast upp- Þór*
ust áheyrendur þess fullvisslr, að bann
mundi ætla að »agitera« fyrir
verjum, en það vildu menn ekki hlnS^
á.------
Björnson hólt þá til Svíþjóð»r
hefir ferðast þar um síðan og
hvern fyrirlesturinn á fætur
Hafa Svíar gert góðan róm »5 ® ^
hans, en það er aðgætandi, að r ^
Svíþjóð fylgir mjög ÞjóðverjnD°
málum. ' ^
Fyrirlesturinn var ein heljarstór
ræða á Þjóðverja.