Morgunblaðið - 16.09.1917, Qupperneq 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
það, hafi þeir eigi séð það áðnr, að
friður getur aldrei bygst á þeim
grundvelli að einni þjóð sé veittar
ívilnanir, en önnur beitt misrétti, eða
svo lengi sem nokkur þjóð þykist
eiga síns réttar að reka á annari.
Ameríkska þjóðin hefir orðið fyrir
margvíslegrirangsleitni af hálfunicnar
keisaralegu þýzku stjórnar, en hún
heimtar þó enga hefnd yfir þýzku
þjóðina, sem hefir orðið að bera alt
böl þess ófriðar, er hún aldrei vildi.
Amerikska þjóðin álítur að friður
skuli bygður á rétti þjóðanna en
ekki rétti stjórnanna — rétti þjóða,
stórra og smárra, öflugra og van-
máttugra, jöfnum rétti tj^ frelsis og
sjálfstjórnar og drengilegrar hluttöku
í alheimsmálum. Þar er þýzka þjóðin
auðvitað eigi undanskilin, ef hún vill
ganga inn á jafnrétti og eigi sækjast
eftir yfirdrotnun.
Þegar friðaruppástungur koma fram,
þá hlýtur spurningin ávalt að verða
þessi: Verður þessi friður bygður
á góðum vilja allra hlutaðeigenda,
eða byggist hann að eins á loforð-
um drotnunarsjúkrar og hrekkvisrar
stjórnar á aðra hlið, en margra frjálsra
þjóða á hina? Þessi spurning nær
kjarna þess, sem um er deilt og þvi
verður eigi fram hjá henni gengið.
Ætlunarverk Bandarikjanna í þess-
um ófriði er kunnugt öllum heimi,
kunnugt hverri þjóð, sem leyft er
að heyra sannleikann. Það er óþarft
að skýra frá því enn einu sinni. Vér
sækjumst eigi eftir neinum efnis-
legum hagsmunum. Vér álítum að
bætur eigi að koma fyrir það óþol-
andi ranglæti sem hið ákafa og
ómannúðlega vald þýzku stjórnar-
innar hefir orsakað i þessum ófriði.
En þær bætur á eigi að taka af neinni
sérstakri þjóð, heldur með samein-
ing allra þjóða, veikra og voldugra.
Vér getum eigi tekið trúanleg orð
neins þess er nú ræður i Þýzkalandi,
nema þau eigi að bakhjarli einróma
vilja þýzku þjóðarinnar og hann sé
i samræmi við vilja annara þjóða.
An slíkrar tryggingar gæti enginn
maður og engin þjóð treyst á samn-
inga, samþyktir um afvopnun, um
allsheijar dómstól í stað hervalds,
rétting landamæra og endurreisn
smáþjóða, ef semja ætti um við
þýzku stjórnina eina.
Vér verðum að sjá nýjan vott um
fyrirætlanir hinna stóru þjóða Mið-
veldanna. Guð gefi að það meigi
verða sem fyrst og verði til þess
að endurskapa frið í heiminum.
Stórskotaskeyti
og skipabrynjur.
Ef menn lesa frásagnirnar um sjó-
orustur þær, sem háðar hafa verið
í heimsstríðinu 1914—1917, verða
menn forviða á því feikna tjóni,
sem orðið hefir á stórum, brynvörð-
um drekum, af stórskotaliði óvin-
anna; og það virðist að stórskota-
skeytin hafi sem stendur yfirhöndina
í baráttu þeirri, sem frá því fyrsta
hefir verið milli stórskotaskeytanna
og dreka-brynjanna.
Fyrstu skipabrynjurnar, sem fundn-
ar voru upp í Krím-stríðinu, til
hlifðar frönskum og enskum skipum,
voru tiltölulega þunnar og samsett-
ar úr sivölum smiðajárns-bynnum.
Þær gátu þolað skothríð frá sprengi-
kúlum úr potti, sem þá voru not-
aðar. En jafnframt þvi sem sprengi-
kúlurnar voru endurbættar, urðu
brynjurnar æ þykkri. Og um 1870
voru þær orðnar um 60 cm. þykkar.
Til þess að geta haldið áfram að
keppa við framfarir stórskotaliðsins,
varð nú að hætta við smíðajárnið og
byrja að nota stálið, sem auðvitað
var miklu sterkara.
Um sama leyti var fundin upp í
Englandi hin svonefnda Compound-
brynja, sem var þannig útbúin, að
soðnar voru saman stál- og járn-
þynnur. Stálþynnan var látin snúa
út, og á henni sprungu kúlurnar,
án þess að valda verulegu tjóni, því að
járnþynnurnar að innan vörnuðu rif-
Atvinna við siglingar.
Undir þessari yfirskrift birtist grein
í Morgunblaðinu 11. þ. m. eftir Ólaf
Sigurðsson skipstjóra. Er sú grein
itarlega rituð og góð hugvekja, en
f greininni ^r tvent, sem þarf slrýr-
ingar við. í fyrsta Iagi það, að hver
sá, sem hefir útlend skírteini mun
að eins þurfa að sýna þau í Stjórn-
arráðinu til þess að fá hin íslenzku,
en heldur þó rétti þeim, sem hin
útlendu veita honum, en það er rétt,
að sé það ekki gert fyrir næstu ára-
mót, þá verður hver og einn að
ganga hér undir próf. En þar eð þetta
mun hvergi hafa verið auglýst er-
Iendis 1 þeim ritum eða blöðum, sem
nokkrar likur eru til að komi fyrir
augu íslenzkra siglingamanna, þá kem-
ur þetta ekki til. 1 Cðru lagi virðist
Ólafi Sigurðssyni það ekki ljóst, að
hér er unnið að þvi að fá alislenzka
sjómannastétt, sem ekkert má kunna
nema íslenzku. Til þessa hefir mönn-
um þeim, sem á Stýrimannaskólann
hafa gengið, verið mesti styrkur við
hið svokallaða dönskunám, að stýri-
mannafræðin var dönsk bók. Nú á
að íslenzka hana og jafn vel gefa
geometriskum og trigeometriskum
linum islenzk heiti, sem þó hvarvetna
í heiminum hafa hin sömu óhögg-
uðu nöfn. Reglugerð skólans heimt-
ar lærdóm í ensku og dönsku og
er þvi framfylgt, en þannig, að bæk-
ur eru lesnar, sem alls eigi eru við
hæfi þeirra manna, sem verið er að
undirbúa til siglinga, þar eð hvergi
koma fyrir orð, sem atvinnuna snert-
ir — og lýg eg þó — ein sagan er
þó um skip með þremur skipstjórum,
en svo mun vera upptalið. Sama er
um út frá skotstaðnum. Og þar til
1890 eru notaðar jöfnum höndum
stál- og Compound brynjur.
Næsta ár á eftir var einkum stál-
brynjan enduibætt. Þyktin er þá
orðin 45—55 cm.
Þannig hafði brynjan yfirhöndina
þar til farið var að nota slegin stál-
skeyti, sem ennfremur voru hert
með því að blanda það málminum
Chrom. Stórskotaliðið fær aftur yf-
irhöndina, þareð tiltölulega létt veitt-
ist að skjóta í gegnum sterkustu
brynjuplötur x venjulegri skotfjarlægð.
1890 fann Ameríkumaðurinn Har-
vey upp nýja aðferð til að styrkja
brynjurnar, sem kend er við hann
og nefnd Harveys-blöndun. Aðferðin
er sú, að brynjuþynnurnar, sem að
framan eru þaktar kolaryki, eru glóð-
hitaðar, og loftinu jafnframt varnað
að komast að; með þessu móti bland-
ast stálið kolum; og svo eru þynn-
urnar snögglega kældar með vatni.
Þannig verður framhlið þynnunnar
svo hörð, að jafnvel sterkustu stál-
skeyti molna á henni.
í verksmiðjum Krupps er lík að-
ferð notuð, nema að því leyti að
gasi er hleypl á þynnurnar glóandi.
Gasið skilur þá eftir kol, sem bland-
ast stálinu. Svo eru þynnurnar hert-
ar með því að gusi vatni á þær
eftir löngum pipum með mjóum op-
um á endunum.
Lengi vel vann stórskotaliðið ekk-
ert á þessum stálbrynjum. En með
þvi að setja á skeytisoddinn hettu úr
mýkri málmi (stníðajárni eða deigu
stáli) bera þau aftur hærra hlut i
viðureigninni. Gagn hettunnar er
það, að hún tekar höggið af hinum
harða oddi skeytisins, svo hann ekki
molnar, heldur borast inn í brynj-
una.
Og með hettuklæddu stálskeytun-
um móti 23—28 cm. Krupps- og
Harveys brynjum, eru sjóorustur
heimsins háðar.
(Politiken).
að segja um dönskuna. Enginn leið-
arvísir fyrir farmenn er til, engir fyr-
irlestrar um hið verklega starf yfir-
manna eru haldnir í skólanum, það
er verið að böglast við að gefa hlut-
flm á skipum Islenzk heiti, en sú
vizka ekki komin Iengra en það, að
föst heiti á undirmöstrum eru á reiki.
Framsigla, stór- 'eða meginsigla og
smásigla. Hvað heitir þá aftasta mastr-
ur á skonnortum hr. Thor Jensens?
Menn, sem ekki eru sjómenn, eru
að leika sér að að mynda heiti, sem
þeir enga hugmynd hafa um, hvern-
ig nota á, hvort það krefst samsetn-
inga og fari vel þar, bregðast reiðir
við ef ekki á- að nota það þegar i
stað, vitandi það ekki, að hvert orð
á skipi fer og á að fara í gegnum
hreinsunareld þann, sem heitir vá-
trygging og æðsta sjóráð landanna,
áður en nokkur hefir leyfi til að nota
það, enda kemur það aldrei til að
Friðarboð páfans
og
ummæli ríkiskanzlarans.
Hinn 21. ágúst gaf Michaelis rík-
iskanzlari allsherjarnefnd ríkisþings-
ins skýrslu um hernaðinn og horfur
Miðveldanna. Las hann þar upp
langt skeyti frá Hindenburg, og seg-
ir yfirhershöfðinginn þar að hann
sé eigi i neinum efa um það, að
Þjóðverjar sigri. Síðan mintist Mic-
haelis á hernaðaráform bandamanna
og fór svo nokkrum orðum um
friðarboð páfans. Hann mælti i
þessa leið:
— Þegar þess er gætt hvaða af-
stöðu óvinir vorir hafa tekið, þá er
það eigi að furða þótt þýzku blöðin
áliti, að vér getum alls eigi komið
komið fram með ný frjðarboð. Hinn
19. þ. m. sagði »Vorwárts« á þessa
leið: »Það hefir aldrei fyr verið jafn
augljóst að óvinir vorir bera ábyrgð
á þvi að stríðinu er haldið áfram.
Þegar vér buðum þeim höndina til
sátta svöruðu þeir með hnefahöggi.
Og nú eigum vér einkis annars úr-
kosta en að verja okkur«.
Eg hygg að þetta sé álit megin-
þorra þýzku þjóðarinnar. En meðarr
þannig er ástatt, legg eg fyrir yður
friðarboð páfans. Eg býst við þvi að
yður sé öllum kunnugt um efni
ávarps hans. Aðalatriðin í þvi ern
alveg i samræmi við þá afstöðu,,
er hann hefir tckið í ófriðnum sem
höfuð hinnar kaþólsku kirkju. Hann
leggur aðaláherzluna á það, að mann-
úð og réttur eigi að koma i staðinn
fyrir hervald. Á þessum grutxdvelli
rekur hann uppástungur sínar um
alþjóðadómstól og afvopnun.
Eg get eigi tekið ákveðna afstöðu
til þessara friðarboða, eða rakið þau
sundur, fyr en vér höfutjj komið
oss saman um það við bandamenn
vora. Að eins get eg sagt mitt eigið:
álit yfirleitt.
Eg mótmæli þvi, sem sagt hefir
verið, að friðarboð pifans séu fram
komin að undirlagi Miðveldanna.
önnur islenzk heiti verði höfð á skip-
um en þau, sem sjómenn búa til
sjá fir. Það er fallegt og allrar virð-
ingarvert að auka bókmentir vorar
með fallegum nýgerfingum, en það
er ekki þar fyrir sannað, að þeir hér
frekar en annarsstaðar komi að not-
um við dagleg störf, þar sem að eins
það er viðhaft, sem ekki veldur mis-
skilningi og léttir vinnuna. Hr. Ólafi
Sigurðssyni sem virðist ekki vita, að
við alls ekkert meigum vita annað
en það sem islenzkt er, þegar um
sjómensku og kenslu i henni er að
ræða, vil eg ráða til að finna mig að
máli; skulum við svo blaða i 7. árg.
Ægis og lesa hvað hr. skólastjóri Páll
Halldórsson segir þegar eg var svo
djarfur, að stinga upp á að islenzkir
sjómenn lærðu áttavitann á ensku.
Sjái hann ekki misskilning sinn þar,
þá get eg ekki hjálpað honum.
1 nokkur ár hefi eg haft þá hug-