Morgunblaðið - 24.03.1918, Qupperneq 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
sem semja vill frið við Miðríkin,
magnaðist mjög þegar í stað.
Sá' maðarinn, sem barist hefir
ákafast fyrir framhaldi ófriðarins þar
í landi, er Ferdinand konungur.
Hann hefir fyrir hvern mun viljað
hindia að séifriður yrði saminn við
Þjóðverja, því hann veit það, að
Þjóðverjar muni eigi taka mjúkum
höndum á honum, sem fæddur er
Hohenzollern, og gera sitt ítrasta til
þess að koma honum frá völdum.
í sambandi við það, að Rúmenar
hafa látið handtaka Ferdinaud, má
geta þess, að þýzku blöðin hafa
mjög cpinskátt rætt það hver verða
ætti konungur Rúmena framvegis.
Eru mestar líkur til þess að Karl
Anton, fursti af Hohenzollern, bróðir
Ferdinands, muni hljóta þar konungs-
tign. Er Karl Anton mikill vinur
Vilhjálms Þýzkalandskeisara og Þjóð-
verjavinur.
Versailles hefði fengið herstjórnar
riði bandimanna viðtækt fram-
kvæmdavald í hendur, en það væri
þvert ofan i allar yhrlýsingar Lloyd
George’s. Auk þess væri það mjög
hættulegt að veita herstjórnarráðinu
slíkt vald, rétt áður en hin mikla
orrahríð byrjaði, því að með því
misti herstjórn Breta í laun veru
réttinn til þess að ráða yfir varaliði
sínu. Ennfremur væri herstjónarráðið
í London sama sem afnumið, þegar
Foch hershöfðingi fengi yfirher-
stjórnina. Lloyd George hefði þannig
svift þá Haig og Robertson öllum
myndugleika, en sett sjálfan sig í
þeirra stað og jafnframt sýnt það að
hann væri alls eigi hæfur til þess
að vera helzti maður Englands i
þessu stríði.
Það er mælt að Robertson hers-
höfðingi, sem þá hafði orðið að láta
af herstjórnarráðs-formensku, hafi
gefið Repington upplýsingar þær, er
greinarnar byggjast á.
Ukraine.
Svo segja fróðir menn, að þá er
tveir hnettir rekast saman í himin-
geimnum, þá sundrist þeir allir og
úr þeim myndist margir smærri og
nýir hnettir.
Rússiandi hefir farið likt. Við
hinn mikla heims-árekstur hefir það
sundrast í mörg smáríki. En sá
hluti þess, er fyrst mun taka á sig
ríkissnið — að þvi ef virðist — er
Ukraine.
Ukraine þýðir i raun og veru
»!andamæralöndc, og það nafn nær
yfir öll héruðin umhverfis ána
Dnjepr, en þau hafa stundum verið
nefnd einu nafni »Litla Rússland*.
Rússneska stjórnin — keisarastjórn-
in — skifti þvi í fjcigur héruð, er
nefndust Kiew (eftir höfuðborginni
Kaenugörðum) Poltava, Tschernigow
og Charkow. Þarna var áður hið
voldugasta riki Rússlands, keisara-
dæmið Kiew, er Oleg stofnaði, og
náði mestum blóma um aldamótin
1200. En þá, um það ieyti, byrjaði
líka afturförin. Að vestan stóðu
Pólverjar með fjandskap og að aust-
an voru Mongólar. Og árið 1240
fóru þeir herskildi og ránshönd yfir
Kiew. Ríkinu var sundrað. Nokkur
hluti þess féll undir Pólland og
nokkur hluti þess féll undir Moskva-
keisara.
En Kósakkar þoldu ekki ánauð-
ina. Þeir hófust handa, bæði gegn
Pólverjum og Mongólum. Hinir
síðarnefndu samrýmdust Kósökkum,
eða voru hraktir úr landi, og árið 1686
urðu Pólverjar að afsala sér Rúss-
um i heridur hinu rússneska Ukraine,
sem er austan Dnjepr, og árið 1793,
þegar hin þriðja skifting Póllands
varð, féllu héruðin vestan Dnjepr,
hið pólska Ukraine, undir Rússa.
Þannig náðu Rússar tangarhaldi á
öllu landinu, og Kósakkar höfðu
að eins þann rétt, sem þeir hafa
haft fram tii þessa tíma, að velja
cér sjálfir Hetman.1)
Ibúarnir í Ukraine hafa aldrei
gleymt hinu forna frelsi sinu og
sjálfstæði. Og enn eiu þeir mjög frá-
brugðoir Rússum og eiga sina eigin
tungu og bókmentir.
í almennu máli eru þeir venju-
lega nefndir Litlu-Rússar eða Riuðu-
Rússar. En þeir þeirra, er í Ung-
verjalandi, Rúmeníu og Galiziu búa,
eru nefndir Rútenar. Er talið að þeir
muni samtals vera um 25 miijónir.
Þeir eru af slavneskari kynþætti en
Rússar sjálíir, eða Stór Rússar, svo
sem þeir eru nefndir, því að þeir
eru rnjög blandaðir finsku, ger-
mönsku og tartarisku blóði. Enda
hefir altaf verið grunt á því góða
milli Litlu-Rússa og Stóru-Rússa.
Tungumál þeirra er líka ólíkt.
*) Hetman er sama orðið og höfuðs-
maður á íslenzku. Er það athugunar-
vert fyrir þá, er málfræði stunda,
þvl að fleira getur leynst í málum
þar eystra, sem er vorri tungu skylt.
Hinn síðasti höfuðsmaður Kósakka,
er Kaledin.
Ukraine-búar eru menn gáfaðif
og eiga allmiklar bókmentir. Eu þelf
eru trúhneigðir mjög, og þar af
leiðandi hjátrúarfullir og þunglyndir,
eins og bezt má sjá á þjóðvísuna
þeirra og þjóðsögum. Þeir stunda
aðallega landbúnað, en í iðnaði standa
þeir langt að baki Rússum. Þeir eru /
duglegir bændur og jörðin er ákaf-
lega frjósöm. Mætti því ætla að þeir
væru rikir. En svo er eigi. Því að
hér, eins og annars staðar í Rúss-
landi er þannig ástatt, að það eru
að eins fáeinir menn, sem eiga
löndin. Allur þorri bænda er leigu-
liðar, þrautpíndir og kúgaðir af léns-
herrunum. Á síðari árum hafa þó
verið gerðar tilraunir um það, að
bæta úr þessu, með því að hluta
sundur jörðunum til bænda, en bæði
er, að það hefir mætt megnustu
mótspyrnu frá lénsherranna hálfu
og svo eru bændurnir svo fátækir
að þeir geta eigi haldið jörðunum,
þótt þeim sé þær gefnar.
Þá er að minnast á Gyðinga.
Fram að ríkisstjórnarárum Katrinar
II. máttu engir Gyðingar eiga heima
í Rússlandi, en þá er Pólland féll
undir Rússa, urðu þeir að taka við
Gyðingum þeim er þar voru. Þegar
strlðið hófst áttu nær sjö miljónir
Gyðinga heima í Rússlandi og af
þeim eiga líklega nær 4 miljónir
heima í Ukraine. Þeir meiga ekki
e ga óðul eða jarðir og eru því all-
flestir í borgunum og rek^ þar
kaupsýslu og iðnað. En nú hafa
þeir fengið jöfn réttindi við aðra
borgara hins nýja ríkis.
Ef hið nýja stjórnarfyrirkomulag
í Ukraine verður með fyrirhyggju
rekið og samkvæmt kröfum tímans,-
þá er enginn efi á því að ríkið
mun eflast og verða þýðingarmikið,
því að óvíða í álfunni eru betri
lífs- og framfaráskilyrði heldur en
þar.
Svo sem fyr hefir verið getið hér
I blaðinu, flutt’st Dagmar keisira'
ekkja suður á Krim’, til hallar sem
hún á þar. En hún hefir altaf verið
veik síðan. Fyrir milligöngu Karls
konungssonar í Svíþjóð fékk hún
leyfi til þess í ágústmáhuði að flyfl'
ast til ættingja sinna I Kaupmanna-
höfn og er búist við því að hún
mur.i flytjast þangað þá og þe8ar'
Mikael Alexandrovitsch stórfursti,
bróðir keisarans, hefir verið hafður f
vaiðhaldi lengi. En nú hefir honum
nýlega verið slept lausum og ge^ð
leyfi til þess að fara hvert sem hon*
um sýnist.
Alexinder Michaelovitsch st<^r’
fursti starfar að fornleifa-rannsóknun1
á óðalinu Aj-Todor. Á hann stöðut?
bréfaskifti við listaskólann í Lundú*1
um, sem ætlar að gefa út vísin
legt rit eftir stórfurstann.
Repington
og
Lloyd George.
Repington ofursti hefir fyrir nokkru
verið kærður fyrir ýmsar «greinar,
er hann hefir ritað i >Morning
Post< um ráðstefnuna í Versailles.
Repington segir að Loyd George
hafi gert tilraun i þá átt, að fá ráð-
stefnuna til að samþykkja nýja her-
för á hendur Tyrkjum, en að það
hafi strandað á mótspyrnu Clemen-
ceau. Auk þess hefði Lloyd George
komið i veg fyrir það, að rætt væri
um hernaðarframkvæmdaþrek Breta
og eigi gefið bandamönnum nein-
ar vonir um aukinn liðstyrk. Og að
lokum hefði hann skipað herstjórnar-
ráðið i London þannig að það hefði
sem mest að segja um hernaðinn
að vestan og þannig slegið aðal-
vopnið úr höndum Haig yfirhers-
höfðingja.
Repington skoraði á stjórnina að
andmæla þessu, ef það væri eigi
rétt og skoraði jafnframt á þingið
að taka starfsemi stjórnarinnar þegar
i stað til rækilegrar ihugunar, því
að það væri nauðsynlegt til þess að
tryggja herinn.
Hann ávítaði harðlega hina
slæmu hernaðar-»organisationc Lloyd
George og sagði jafnframt að hann
kynni hvorki að heyja ófrið né
semja frið. Hann kvaðst hafa heyrt
slæmar sakargiftir bornar á Lloyd
George i Frakklandi og heimtaði að
þingið ræddi um það á opnum
fundi að senda liðstyrk til Frakk-
lands og gæfi Frökkum loforð um
það að liðstyrkur skyldi sendur.
Frakkland berðist fyrir hinu helga
málefni eins og Bandarikin. En her
Breta rýrnaði altaf og það væri
Lloyd George að kenna.
Repington ofursti skýrði enn-
fremur frá því, að ráðstefnan i
Bolschevikkar
í Ameríku.
Það er svo að sjá á siðustu dönsk-
um blöðum, að stjórnin i Banda-
rikjunum eigi við mikla erfiðleika
að stríða. Landið er fult af Þjóð-
verjum, sem alstaðar reyna að koma
á stað ýmsum óspektum, brenna
hús, sprengja brýr og æsa verka-
menn til verkfalla. Fer ýmsum
sögum um það, hve vel yfirvöldun-
um tekst að verjast slíkum brögð-
um til þess að hindra vigbúnað
Bandarikjanna, en vist er það, að
þaðger tekið ómjúkum höndum á
þeim æsingamönnum, sem staðnir
eru að svikráðum við stjórnina.
Brezk blöð hafa áður flutt þá
fregn, að eitthvert samband mundi
vera milli Bolschevikkanna i Rúss-
landi og »Syndikalista« i Bandarikj-
unum. Nú flytja dönsk blöð þá
fregn eftir ho lenzkum blöðum, að
í lok febrúarmán. hafi komið iúss-
neskst skip til San Francisko, hlaðið
vopnum og skotfærum. Skipverjar
hafi allir verið Bolschevikkar, og
þeir hafi verið margir tugir manna.
Vopnin áttu ameríkskir verkamenn
— syndikalistar — að fá, og ætlun-
in hafi verið að koma á stað upp-
reist, reka stjórnina frá völdum,
handsama forsetann og semja síðan
frið við Þjóðverja. Vitanlega komst
ekkeit af þessu í framkvæmd, en
áreiðanlegt er það talið, að tilraun
til uppreistar hafi verið gerð.
Ameríksku yfirvöldin hafa gert
ráðstafanir til þess að hindra að slíkt
geti komið fyrir, og herbúnaði
miðar þar áfram hröðum fetum.